جندی‌ شاپور نخستین بیمارستان ایران باستان‌

در شمال غربی خوزستان در دوره ساسانی، شهری بزرگ و آباد، با کشتزارهای زیبای نیشکر، جوی‌های روان و باغ‌های خرم، قرار داشت که گذشته از زیبایی، یکی از بزرگترین مراکز علمی و فرهنگی …

در شمال غربی خوزستان در دوره ساسانی، شهری بزرگ و آباد، با کشتزارهای زیبای نیشکر، جوی‌های روان و باغ‌های خرم، قرار داشت که گذشته از زیبایی، یکی از بزرگترین مراکز علمی و فرهنگی زمان خود به شمار می‌رفت، نام این شهر جندی‌شاپور بود که به واسطه دانشکده پزشکی و بیمارستان معروفش، در جهان آن روز آوازه‌ای کسب کرده و از هر سو دانشمندان و دانش‌پژوهان را به سوی خود فرا می‌خواند.‌

بنیانگذار این شهر، شاپور اول فرزند اردشیر بود و آن گونه که مورخین نوشته‌اند یکی از نواحی هفتگانه خوزستان بوده که از ابتدا اهواز مرکز آن استان به شمار می‌رفته است و در دوره شاپور دوم، جندی‌شاپور پایتخت دولت ساسانی و مرکز ولایت خوزستان شد. خسرو انوشیروان علاقه فراوانی به علم و دانش از خود نشان می‌داد و همین انگیزه اصلی وی در گردآوری دانشمندان و پزشکان شایسته آن زمان بوده است. در زمان او دانشگاه جندی شاپور به پیشرفت‌های شایانی نائل آمد و به دستور او، برزویه، طبیب با جمعی از پزشکان ایرانی جهت دستیابی به کتاب‌های طب هندی به هندوستان سفر کردند. در برخی از کتب تاریخی، از مجالس امتحانی سخن رفته است که برای آزمایش پزشکان و صدور اجازه نامه طبابت برپا می‌شده، در تاریخ الحکماء شرح یکی از این نشست‌ها را ذکر کرده‌اند، که از آن به عنوان اولین کنگره پزشکی جندی‌شاپور می‌توان نام برد. به دستور انوشیروان، در کنار دانشکده پزشکی، بیمارستانی نیز تاسیس شد. بیمارستان جندی شاپور برای معالجه بیماران و آموزش پزشکی دایر شد و از هندوستان و یونان پزشکانی استخدام شدند تا در آنجا طب هندی و طب یونانی (بقراطی) تدریس نمایند. در نتیجه ایرانیان دارای دو رشته پزشکی شدند و بیمارستان جندی شاپور شهرت بی‌نظیری در دنیای آن روز پیدا کرد. بیمارستان کلمه‌ای فارسی است و به معنای محل بیماران است، در دوره تمدن اسلامی، بیمارستان مشتمل بر مدارس طب هم بوده و همانجا درس طب می‌خواندند و عملا از بیماران معاینه و شناسایی می‌کردند. عرب‌ها ایجاد بیمارستان را از ایرانیان آموختند و همانند بیمارستان جندی شاپور که بزرگترین بیمارستان پیش از اسلام بود، بیمارستان‌هایی در نقاط مختلف ممالک اسلامی دائر کردند. برخی از مورخین نوشته‌اند که فارغ‌التحصیلان این دانشگاه بعضا به جزیره` العرب رفته و در نهضت اسلامی که پایه آن بر عدل و یگانه پرستی بود، پیشقدم شده‌اند. می‌گویند طبیب حضرت محمد(ص) از این دانشگاه بوده است.‌

مهمترین منابعی که میراث چندین هزار ساله بشر را در علم پزشکی به مسلمانان انتقال داد، کتب و آثار گرانبهایی‌ بود که در نتیجه تکاپوی چندین صدساله پزشکان دانشمند از جوامع مختلف ایرانی، یونانی، هندی و سریانی در جندی شاپور جمع‌آوری و تدوین شده بود. تاسیس بیمارستان در بغداد در زمان خلیفه هارون‌الرشید تقلید کاملی از بیمارستان جندی شاپور بود و زیر نظر همان دانشگاه اداره می‌شده است.

نخستین کتاب‌هایی که در علم پزشکی به زبان عربی تالیف و ترجمه شد بوسیله این دسته از پزشکان جندی شاپور بود.

بسیاری از داروها و گیاهان دارویی در کتب پزشکی عربی، با همان نام‌های ایرانی خوانده می‌شده، امروز هم در زبان عربی قسمت عمده آنها دارای اسامی فارسی است.‌