هیپولیت تن؛ فیلسوف تحلیلگر فرانسه‏

هیپولیت تن ادیب، مورخ و نویسنده فرانسه می باشد که در نیمه دوم سده نوزدهم می زیسته است، زندگانی او از سال ۱۸۲۸ تا ۱۸۹۳ بوده است. وی به صورت ترکیبی به علوم گوناگونی چون فلسفه، تاریخ، …

هیپولیت تن ادیب، مورخ و نویسنده فرانسه می باشد که در نیمه دوم سده نوزدهم می زیسته است، زندگانی او از سال ۱۸۲۸ تا ۱۸۹۳ بوده است. وی به صورت ترکیبی به علوم گوناگونی چون فلسفه، تاریخ، ادبیات و ریاضی می پرداخت و علاوه بر فلسفه، در این رشته ها نیز معروفیت دارد. علاقه خاص وی استفاده از روش ترکیبی و تحلیل های چند گانه در بررسی علوم و مباحث علمی بوده است. وی در روش علمی، قوه تحقیق و تحلیل مسائل و نکته سنجی مطالب را دارا بوده و در کنار این علوم مسائل فلسفی را نیز تحلیل می نمود. ‏

دید فلسفی و اعتقادی وی در بسیاری از مسائل به اسپینوزا و هگل نزدیک است و از این دو فیلسوف بیشتر متاثر گشته است. بر حسب طبیعت زمان، تکیه اش به علوم بود. در روش فلسفی، کار تحقیقی و تجربی را می پسندید ولی در عین حال به تحلیل و تشریح مطالب نیز علاقه داشت. وی متناسب با علوم مختلف، روش تحقیق و بررسی خود را تغییر می داد به طوری که در ادب و فلسفه صنایع شیوه علوم را به کار می برد اما در فلسفه تحققی بیشتر مشاهده و تجربه را

مد‌نظر داشت و مایل بود که به طرق ریاضی و هندسی پیش برود و معلول را به نحو ضرورت از علت بر آورد و نیز از خصایص او این بود که با وجود تمایل به فلسفه تحققی، به فلسفه اولی بی اعتقاد نبود.‏

در فرانسه فیلسوفان معاصر تن، به دو دسته تقسیم شده بودند؛ گروهی تحققی بودند و بعضی صرف مادی بودند و فلسفه اولی را محل اعتنا نمی دانستند. جماعتی هم‌ بودند که غیر از ظواهر و عوارض موارد دیگری را هم مد نظر قرار می دادند. بعضی به فلسفه اولی نیز می پرداختند، اما وی عقیده داشت که از ظواهر و عوارض تجاوز می توان کرد و به ذوات و حقایق نیز می توان رسید. از دید وی انسان می تواند با نگاه و تحلیلی عمیق از ظواهر قضایا عبور کرده و باطن و عمق حقایق را دریابد. به اندازه فیلسوفان تحققی دیگر از این جهت نا امید نبود و می‌گفت: "راست است که من افق ذهن خود را محدود می بینم، اما تنها حد ذهن خود را در می یابم و حد ذهن نوع بشر را نمی توانم معین کنم".‏ هیپولیت تن در فلسفه تعلیمات خاص که در کلمات حکمای بزرگ دیگر نتوان یافت ندارد، اما نوشته هایش همه خواندنی است. کتاب و نوشته های وی مورد توجه بسیاری از خوانندگان و دانشجویان مرتبط با این رشته‌هاست. اثر فلسفی او که بیشتر اهمیت دارد کتابی است به نام "درباره عقل" که در قوه ادراک و شعور تحقیقات به عمل آورده و از این رو در جمع کسانی است که به تاسیس علم روانشناسی به شیوه تحقیقی خدمت کرده اند. او در این کتاب به نقش عقل و تفکر منطقی در باب شناخت و درک مسائل پرداخته از این رو این کتاب هم در زمینه مباحث فلسفی و هم در باب مسائل روانشناسی مورد توجه خوانندگان است.‏

با نگاهی عمیق به آرای هیپولت تن این گونه به نظر می آید که با وجود روش تحلیل و ترکیبی تن، وی دیدگاه ثابت و فلسفی‌ای که بتوان با آن به چارچوب اعتقادی و جهان‌بینی وی دست یافت، نداشته است و همواره موضعی متغیر و ناثابت نسبت به مسائل را در پیش گرفته است و همین مسئله باعث گشته که در کتب و نوشته های منتقدین و فیلسوفان، نامی از وی دیده نشود. وی در تحلیل و تشریح مسائل فلسفی تاکید خاصی بر روش ریاضی و هندسی داشته است، در حالی که بسیاری از نظریه پردازان فلسفه را جدا از ریاضی می دانند و آن را با علومی چون الهیات، معرفت شناسی و انسان شناسی در ارتباط می دانند.

حجت الله رحمانی