از معادن شهر نیشابور چه نوع سنگی استخراج می شود سنگ فیروزه

از معادن شهر نیشابور چه نوع سنگی استخراج می شود نیشابور معادن زیادی دارد که سنگ فیروزه از آنها استخراج می کنند فیروزه سنگی قیمتی است که رنگی آبی دارد در این مقاله به معادن فیروزه نیشابور , انواع فیروزه , روش تشخیص فیروزه اصل از تقلبی, نگهداری فیروزه و خواص آن برای بدن و روح روان انسان اشاره شده است

برای هر ایرانی نام فیروزه (به انگلیسی turquoise ) تداعی گر معدن فیروزه نیشابور است معدنی که پس از 7 هزار سال هنوز چراغی روشن دارد قدیمی ترین تراش از فیروزه معدن نیشابور مجسمه ای به شکل یک گوساله است که حدود 7 هزار سال قدمت داشته و هم اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می شود. فیروزه ایرانی در دنیا آنچنان شناخته شده است که برای سنجش کیفیت سایر فیروزه ها این سنگ قیمتی کشور به عنوان مقیاس به کار گرفته می شود. معدن فیروزه نیشابور در 45 کیلومتری شمال غرب این شهرستان در جاده قدیم سبزوار و در روستایی به نام «معدن» قرار گرفته است. با وجود گذشت هزاران سال از استخراج این معدن هنوز به رغم توسعه علم اکتشاف در ایران اکتشاف معدن فیروزه نیشابور همچنان مسکوت مانده و عملا اقدامی انجام نشده است. این معدن از گذشته توسط بومی های منطقه به استخراج رسیده و روش استخراج نیز سینه به سینه در اختیار اهالی روستای معدن قرار گرفته است

فیروزه چگونه تشکیل می شود؟

مانی پیروزبخت کارشناس ارشد اکتشاف معدن در رابطه با تشکیل فیروزه نیشابور به معدن و توسعه می گوید: تشکیل فیروزه به لحاظ فرآیندهای زمین شناسی بسیار پیچیده بوده و نیازمند شرایط بسیار خاص زمین شناسی است. سن احتمالی نهشت و تشکیل ذخایر فیروزه ایران را ائوسن بالایی تا الیگوسن پایینی تخمین می زنند. به طور کلی جهت تشکیل فیروزه چندین مرحله آلتراسیون باید انجام شود و به لحاظ کانی زایی، ارتباط مشخصی بین عمل دگرسانی کائولینیتیزاسیون و تشکیل فیروزه وجود دارد. بدین شکل که اسید سولفوریک حاصل از تجزیه پیریت و کالکوپیریت که حاوی مقداری مس است، در اثر برخورد با آپاتیت های موجود در سنگ، تولید اسید فسفریک و اسید فلوئوریدریک کرده، اسید فلوئوریدریک حاصله باعث از هم پاشیدگی فلدسپات های موجود شده و تولید Al2O3 می کنند. در اثر انحلال Al2O3 در اسید سولفوریک که حاوی مقداری سولفات مس و اسید فسفریک است، محلول های حاوی فیروزه به دست می آید که این محلول در داخل حفره ها و شکاف های سطح مشترک بین طبقات رسوب کرده و یا جانشین فلدسپات ها می شود. از این رو در تمامی موارد عامل اصلی کنترل کننده فاز کانی سازی فیروزه تکتونیک است. رنگ سبز فیروزه نیز در نتیجه جانشینی بخشی از Al+3 کانی فیروزه توسط Fe+3 پدید می آید و هر چه میزان آهن در ساختمان فیروزه افزایش یابد، رنگ آن سبزتر خواهد شد. از سوی دیگر در بازار بلورهای کریزوکولا، در اصطلاح نگین تراشان به فیروزه سبز قوچانی معروف است. کانی کریزوکولا یکی دیگر از کانی های مس بوده که در برخی موارد همراه با فیروزه یافت شده و از لحاظ خصوصیات ظاهری تا حدودی مشابه آن است. این کانی که دارای ترکیب شیمیایی متفاوتی با فیروزه و نوعی سیلیکات مس آبدار است، از کیفیت پایین تری نسبت به فیروزه برخوردار بوده و قابل مقایسه با فیروزه های سبز رنگ که در کشورهای اروپایی از محبوبیت ویژه ای برخوردارند، نیست. این کانی به طور گسترده در نزدیکی اغلب معادن مس یافت می شود و شرایط تشکیل آن به مراتب ساده تر از فیروزه است . به طور کلی معادن و کانسارهای عمده فیروزه ایران در مناطق نیشابور و دامغان قرار دارند که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:

انواع فیروزه

فیروزه ای که در معدن استخراج می شود دو قسم است که به اصطلاح محلی یکی را خاکی و دیگری را سنگی می گویند . فیروزۀ مرغوب آن است که ،رنگ آبی آسمانی دارد ولی نه رنگ آسمانی اطراف افقی بلکه رنگ آسمانی مخصوصاً سمت رأس همچنین فیروزه ای که قدری مایل به سبز باشد نیز قیمت زیادی دارد . نگین های فیروزه نیشابور را غالبا می توان بوسیله نقاط و رگه های سیاهی که در پشت نگین وجود دارد تشخیص داد . سنگ فیروزه ای که دارای رنگ بسیار روشن باشد (چغاله) ، به سنگ فیروزه ای که دارای رنگ کاملا طبیعی فیروزه ای باشد (طفول) و به سنگ فیروزه ای که دارای لکه و روی آن رگه های سیاه رنگ زیادی باشد فیروزه شجری گویند .

فیروزه نیشابوری به طور کلی به دو دسته ۱- عجمی و۲- شجری تقسیم می کنند که این دسته بندی خود شامل موارد زیر است:

فیروزه عجمی : گرد و درشت است و دارای فیروزه خالص به رنگ آبی سیر که گران قیمت ترین نوع فیروزه است و برای ساختن انگشتر استفاده می شود .

فیروزه عجمی نیم رنگ : از نوع قبلی کم رنگ تر است.

فیروزه عربی: فیروزه ای تخت با رنگ آبی سیر است و برای ساختن مدال در عربستان استفاده می شود.

فیروزه توفال: مانند عربی است ولی سنگ آن از میان رفته و فقط لایه ای از فیروزه با رنگ آبی سیر باقی مانده است.

فیروزه توفال نیم رنگ: از فیروزه توفال کمی روشن تر است.

فیروزه توفال سفید: رنگ آبی خیلی روشن دارد.

فیروزه چغاله: فیروزه ای است گرد و درشت شبیه فیروزه عجمی اما با رنگ خیلی روشن یعنی آبی کم رنگ.

چغاله نیم رنگ: فیروزه های گرد نسبتاً درشت برای ساختن انگشتر با رنگ روشن تر

فیروزه شکوفه: فیروزه ای است ریزتر از چغاله و فیروزه کمی دارد.

فیروزه چال یا نرم: دانه های خیلی کوچک فیروزه و کمی بزرگ تر از عدسی است که در سنگ های معدن دیده می شود.

فیروزه شجری: فیروزه رگه دار را گویند که از اجتماع چند دانه فیروزه در داخل سنگ کنار هم تشکیل شده است.

فیروزه درشت: سنگ های نسبتا درشتی است که در آن رگه های باریک و پراکنده و نازک فیروزه دیده می شود که از نازل ترین نوع فیروزه نیشابوری است. شاید باور کردنی نباشد ولی فیروزه عجمی به اندازه ناخن انگشت یک انسان بالغ در آمریکا تا مرز ۲۰۰۰ دلاربه فروش می رسد .

معادن فیروزه

معدن فیروزه نیشابور

معدن فیروزه نیشابور در مقطع لاوهای ناحیه جنوب فار آبدارکوه رئیس از جنوب به شمال، در واحد فوقانی از تراکیت های شدیدا برشیه و سیلیسی و کائولینیزه شده ترکیب یافته و شکاف های این سنگ از سیلیس های ثانویه و هماتیت پر شده و حاوی پیریت های ثانویه فراوان به صورت دانه و رگچه و رگه با مقدار کمی کالکوپیریت است.

قسمت اعظم فیروزه که تاکنون استخراج شده از این واحد است و به علاوه این واحد شدیدا تحت تاثیر فرسایش سطحی سوپرژن قرار گرفته است و مقدار P2O5 آن یک تا 3 درصد است. در بعضی مناطق فیروزه جانشین آپاتیت شده و همچنین در داخل فیروزه رگچه ها و دانه های پیریت و آلونیت دیده می شوند

یکی از عوامل کنترل کننده فرسایش و کانی سازی تکتونیک ناحیه است. فاز تکتونیکی با سن احتمالی اولیگوسن تا میوسن که ایجاد گسل های اصلی با جهت شمال شرقی جنوب غربی را کرده که احتمالا همراه با فعالیت های هیدروترمال و کانی سازی بوده است. کانی فیروزه در سنگ های آذرین خروجی و آذر آواری اوائل دوران سوم زمین شناسی تشکیل شده است.

در ناحیه معدن دو نوع فرسایش هیپوژن و سوپرژن دیده می شود که مشابه فرسایش نواحی مس پورفیری دار مانند ناحیه سرچشمه است. فرسایش سوپرژن موجب گوسانیزاسیون، لیچینگ، کربناتیزاسیون، سیلیسیفیکیشن، آلونیتیزاسیون، کائولینیتیزاسیون و تشکیل کانی های ثانویه مس، اورانیوم، فیروزه و پیریت شده است.

تجمع مینرالیزاسیون فیروزه معمولا در سنگ های سیاه درون گیر و در مجاورت زون های دگرسانی صورت می گیرد

معدن فیروزه باغو

این معدن در فاصله 130 کیلومتری دامغان قرار گرفته است. در این معدن فیروزه بیشتر در مجاورت گرانودیوریت ایجاد شده که سنگ مزبور را می توان یک سنگ منبع کانی سازی فیروزه شناخت. همچنین Aplitهای مربوط به گرانودیوریت از نوع گرایزن محتوی دانه های پراکنده فیروزه بوده و به علاوه توف های مجاور این Aplitها دارای فیروزه هستند. مطابق نقشه های زمین شناسی معدن باغو شماره 1 و 2، دانه ها و رگچه های فیروزه در ناحیه ای از توده آذرین درونی که به شدت آلتره و شسته شده و عمل کائولینیتیزاسیون در آن انجام گرفته به وجود آمده است. از نظر سنی می توان توف های آندزیتی این ناحیه را احتمالا متعلق به ائوسن بالا و یا الیگوسن پایین تصور کرد. در این معدن به طور مشخص ارتباط کاملی مابین عمل کائولینیتزاسیون و تشکیل فیروزه وجود دارد. در این معدن جهت مطالعه اقتصادی فیروزه باید نواحی را که عمل دگرسانی کائولینیتیزاسیون در آن انجام گرفته باشد مورد مطالعه قرار داد و عمق ناحیه فیروزه دار به نظر می رسد تا سطح آب زیر زمینی با در نظر گرفتن تغییرات آن ادامه داشته باشد.

فیروزه عبدالله گیو

سنگ میزبان فیروزه عبدالله گیو همانند فیروزه نیشابور شامل مجموعه ای از سنگ های ولکانیکی و آذر آواری نظیر تراکیت، تراکی آندزیت، توف و ایگنمبریت است.

مجموعه سنگ های مذکور تحت تاثیر فازهای تکتونیکی مختلف قرار گرفته و به شدت تکتونیزه شده اند و معمولا چنین نواحی با شدت خردشدگی بالا، بیشترین تمرکز کانی سازی را در خود جای می دهند. بر این اساس این ساختارهای تکتونیکی به عنوان یکی از عوامل کنترل کننده کانی سازی فیروزه مطرح هستند.

نفوذ محلول های گرمابی در سنگ های منطقه علاوه بر دگرسانی گرمابی باعث تشکیل سولفید های آهن و مس شده است. بدین ترتیب نفوذ آب های جوی با pH اسیدی موجب تخریب ساختمان های کانی های کالکوپیریت، پیریت، فلدسپات ها، آپاتیت و کانی آهن و منیزیم دار می شود. با گذشت زمین محتوای آلومینیوم، فسفر، آهن و مس این محلول ها افزایش می یابد و نهایتا در شکستگی ها و شکاف ها، حفره های گدازه و فضاهای مناسبی که به دلیل وجود کانی های رسی حاصل از دگرسانی گرمابی سنگ، نفوذ پذیر شده اند، تجمع می یابد

اندیس فیروزه آقایه

سنگ میزبان در این محدوده شامل گدازه های آندزیتی قهوه ای روشن تا خاکستری با حفرات پر شده توسط کلسیت ثانویه و توف خاکستری است. گسلی با امتداد N80W از محل فیروزه آقایه و به طرف جنوب خاور از محدوده فیروزه سل عباس عبور می کند و یک زون برشی در واحد های ولکانیکی ایجاد می کند. این زون برشی و خرد شده محیط مناسبی برای تشکیل کانی سازی ثانویه فیروزه فراهم کرده و به عنوان کنترل کننده ساختاری کانی سازی در این دو محدوده عمل کرده است. کانی سازی فیروزه به همراه کلسیت ثانویه در حفرات و فضای خالی گدازه آندزیتی قهوه ای تا خاکستری تشکیل شده است، در بخش شمالی، کانی سازی فیروزه به صورت پراکنده در داخل زون برشی و سیلیسی شده واحد توف خاکستری مشاهده می شود. سنگ فیروزه در این محدوده به رنگ آبی آسمانی تا گاها آبی سیر و آبی متمایل به سبز مشاهده می شود. در اینجا نوع کانی با توجه به رنگ و سطح شکست به نظر غالبا کریزوکولا است. همچنین برخی از معادن مهم فیروزه آمریکا که در حال حاضر از آنها بهره برداری می شود عبارتند از:

معدن جواهر آبی

معدن جواهر آبی در نزدیکی کوهستان باتل، نوادا، گونه مهمی از فیروزه را تولید می کند که از آبی تند تا سبز تیره که با یک شدت با هم ترکیب شده اند و به طور نامنظم در ماتریکسی پراکنده اند. تا هنگامی که دیگر معادن موجود در نوادا، که دارای همان نام معدن جواهر آبی کوهستان باتل بوده و حدودا در سال 1934 تولید خود را آغاز کردند، امروزه بسته هستند، محصول فیروزه معدن جواهر آبی بسیار ارزشمند است. زیرا بسیار خوشرنگ و سخت بوده و همچنین برای کلکسیونرها نیز بسیار مطلوب است

معدن کاندلاریا

معدن کاندلاریا یک معدن کوچک در ایالت نوادا است. این معدن سنگ هایی در ابعاد بسیار کوچک تولید می کند و تنها در بعضی مواقع از سال فعال است. در این معدن یک سنگ با کیفیت فیروزه به رنگ آبی تیره با تناوبی از سیاه و قهوه ای، همراه با ماتریکسی غیررگه ای است. فیروزه های استحصال شده از این معدن جذاب بوده ولی به دست آوردن آن تا حدودی مشکل است. زیرا در بسیاری اوقات، مقدار در دسترس این فیروزه اندک بوده و از این رو یکی از سنگ های بسیار مطرح بسیار مطرح برای کلکسیونی شدن است.

نگهداری از فیروزه

فیروزه در مقابل سه چیز عکس العمل نشان می دهد که هرگز نباید با آن ها تماس پیدا کند : 1 – روغن ، 2 – کرم ، 3 – ادکلن . برای تمیز کردن سنگ فیروزه نباید آن را با آب شست زیرا سنگ فیروزه از جمله سنگ هایی زینتی و با ارزش است که خلل و فرج های زیادی دارد ، بهتر است فیروزه را با پارچه های نخی نرم و تمیز و یا چرم جلا دهید .

فیروزه اصل

فیروزۀ خوب نباید نقاط سیاه و سفید داشته باشد لکن در اغلب فیروزه ها ، لکه های سفیدی وجود دارد که اکثر مردم نمی توانند آن را ببینند و فقط اهل خبره قادر به تشخیص آن هستند . فیروزه هنگامی که در رطوبت باشد جلای خاص خود را حفظ می کند و لذا بعضی از فروشندگان بی انصاف ، فیروزه ها را داخل کوزه های پر از ماسه مرطوب می گذارند و بعد از چند مدت در معرض فروش می گذارند و مشتری با دیدن رنگ زیبایی که فیروزه پیدا کرده آنرا خریداری می کند،لکن متأسّفانه بعد از چند روز ، آن جلا و درخشندگی از بین می رود .

فیروزه تقلبی

بعضی از فروشندگان نیز فیروزه های نامرغوب را با روغن چرب می کنند ، اگرچه نخست آنرا جلا می دهد و رنگ آن بیشتر دوام پیدا می کند لکن روغن باعث مرگ فیروزه می شود و لذا برای تشخیص فیروزه کم کیفیت ، خریدار باید اندکی آن را در مقابل آفتاب قرار دهد و اگر رنگ آن اندکی تغییر کرد ، این نشان دهنده تقلبی بودن رنگ آن است .

خواص سنگ فیروزه

یکی از خواص سنگ فیروزه تقویت قلب، دستگاه تنفسی، چشم ها، گردش خون، گلو، معده و کبد می باشد. در صورتی که فرد بیمار باشد و یا اتفاق ناخوشایندی برایش در شرف وقوع باشد، رنگ فیروزه عوض می شود، گاه در راه مراقبت از فرد و به خاطر مراقبت از وی ترک بر می دارد.

سایر خواص سنگ فیروزه این است که به عوارض عملکردهای نادرست کبد و غدد کمک میکند. چشمها را نیرو میبخشد و بر علیه بیماریهای چشم و اصلاح گردش خون مؤثر است. درد گلو، التهابات ریوی و بیماریهای دستگاه تنفس را درمان میکند. در برابر افسردگیها مفید است و قلب را تقویت میکند.

از خواص سنگ فیروزه میتوان گفت که برای همه بیماریهایی که بر اثر کمبود مواد غذایی و تغذیه بد ایجاد میشوند مانند آناروکسی (بیماری که بر اثر نخوردن غذای کافی و کمبود مواد غذایی ایجاد میشود) به کار میرود. معمولاً هنگام پارگی رباطها و تاندول ها، جریان خون را در بافتهای عضلانی زیادتر میکند. همچنین به خاطر درخشش آن شادی آور است و اثر سودمندی بر روی کمبود اکسیژن، مسمومیت خونی و استرس دارد.

سنگ فیروزه کمک مؤثری به درمان نواحی از بدن که تحت هجوم ویروسها و باکتریها هستند یا نواحی آلوده می کند. گفته شده است که فیروزه از عملکرد و شفابخشی بیکران خود آگاهی ندارد! همچنین دارای اهمیت زیادی است که بدانید در کاربرد این کانی چنانچه رنگ خود را از دست بدهد و یا خرد شود، تمام نیرویش را از دست میدهد.

یکی دیگر از خواص سنگ فیروزه این است که، کانی توانمند و حامی افراد است. به ویژه فرض شده است که اسب و سوارکار را از سقوط ناگهانی در امان نگه میدارد. همچنین در زمان مسافرت از شخص حمایت میکند. فیروزه باعث شادی و نشاط در افراد غمگین و افسرده میشود و به آنها نیروی لازم برای به انجام رساندن کارهای سخت را با ظرافت و چابکی منتقل میکند.

افزایش اعتماد به نفس یکی دیگر از خواص سنگ فیروزه می باشد که جرأت لازم برای بیان استدلال هایمان را به طور مختصر و با اطمینان خاطر در کنفرانس ها در ما ایجاد میکند. شخص را در برابر خواب های آشفته و کابوسها حمایت میکند. نیرو و ارتعاشات منفی، مضر و آشفته را از ما دور می کند و حتی میتواند جذب کننده نیروهای مثبت باشد. فیروزه مخصوص چاکرای گردن و گلو (چاکرای پنجم) است.

خواص سنگ فیروزه برای بدن

خاصیت سنگ فیروزه این است که مفرح معده می باشد. برای سردرد بسیار مفید است . استفاده از سرمه آن برای چشمها بسیار مفید بوده و آن را تقویت می نماید . کسانی که در شب دید خود را از دست می دهند ، استفاده از سرمه سنگ فیروزه آنان را درمان می کند . اگر مردمک سفید شده و یا هر مورد دیگری در چشم باشد آن را درمان می کند .

درمان بادفتق، درد ریح ، جنون ، درد اعضاء و بسیاری از بیماریهای داخلی از جمله خواص سنگ فیروزه است. اگر کشته آن با شهد استفاده گردد ،سنگ فیروزه صرع را درمان ، سنگ کلیه را خارج و بیماریهای طحال را درمان می نماید . یک گرم کشته آن همراه با شراب برای نیش مار و هرگونه مسمومیت ، پادزهر می باشد . برای دیگر جانوران موذی و دور کردن سم آنها نیم گرم کافی است.

خواص سنگ فیروزه برای روح و روان

استفاده از انگشتر فیروزه به قلب آرامش می دهد ، خوف و وحشت را از آدمی دور می سازد ، دشمنان را دور و آدمی را بر آنها غالب می سازد ، انسان را در مقابل حوادث برق حفاظت کرده و نمی گذارد که آدمی در آب غرق گردد ، جانوران موذی و گزنده را دور می سازد و نمی گذارد که آنها به آدمی آسیب برسانند .

اول ماه جدید زمانی که به ماه نگاه کردید، به سنگ فیروزه بنگرید، برکت و دولت برای شخص آورده و او را بی نیاز می نماید. استفاده از آبی رنگ آن مفیدتر است. از دیگر خواص سنگ فیروزه برای زن حامله مفید و محافظ است. از فواید سنگ فیروزه این است که در آدمی احساس محبت، عشق، علم و هنر را ترقی می دهد و برای ترقی در علم و هنر بسیار مفید می باشد. قلب و چشم را تقویت می نماید.

از جمله خواص سنگ فیروزه این است که به همراه هر کسی که باشد، از برق گرفتگی، غرق شدن، نیش جانوران موذی ، نظر بد و قتل و کشته شدن در امان است و محفوظ می ماند، با کسانی که مزاج بادی دارند موافق می باشد . فیروزه در اثر تغییرات هوا زمانی درخشنده و زمانی تار و مکدر می گردد.

خواص معنوی سنگ فیروزه

برای پی بردنم به خواص سنگ فیروزه از نظر معنوی می توان به روایتهای زیر استناد نمود:

در کتاب علامه مجلسی روایت از رسول اکرم(صل الله علیه و آله وسلم): هر کس فیروزه را در روز یک بار نگاه کند پنج بار در بهشت به رویش باز می شود.

دومین روایت : اولین هدیه ای که خداوند به رسول اکرم(ص) در غار حراء داد، سنگ فیروزه بود و از طریق جبرئیل به ایشان داده شده است.

حضرت امام صادق (علیه السلام) در مورد خواص سنگ فیروزه می فرماید فقیر نمی شود دستی که انگشتر فیروزه در آن باشد و نیز رسول خدا می فرماید خداوند دستی که درآن انگشتر فیروزه باشد را محروم بر نمی گرداند.

همچنین در مورد خواص سنگ فیروزه در برخی روایات آمده است که:

الف) باعث بی نیازی و دوری فقر می گردد.

ب) جهت ایجاد فرزند مؤثر است.

ج) در استجابت دعا مؤثر است.

د) عامل فتح و پیروزی است.

هـ) دور گرداننده دردها از دیدگان است.

و) موجب گشایش سینه می گردد.

ز) قوت دل را زیاد می کند.

ح) باعث برآورده شدن حاجات می شود.

یکی از خادمان امام هادی (علیه السلام) از آن حضرت جهت زیارت علی بن موسی الرضا اجازه سفر به سرزمین طوس گرفت. حضرت به او فرمودند: انگشتری با نگین عقیق زرد به همراه داشته باش که بر روی آن حک شده باشد «ماشاءالله لاقوه الا بالله استغفرالله» و بر آن سوی نگین «محمد و علی» حک کن.

خادم می گوید: از نزد امام بیرون شدم و انگشتری را طبق دستور امام تهیه کردم و مجدداً برای خداحافظی به حضور امام رفتم. فرمودند: انگشتری دیگر با نگین سنگ فیروزه باید همراهت نمایی که در بین طوس و نیشابور شیری با تو روبه رو می شود و قافله را از راه رفتن باز می دارد، به سوی آن شیر رفته و انگشتر را نشانش می دهی، به او بگومولای من می گوید از راه کنار برو. بعد اضافه کرد، باید نقش روی انگشتر الملک لله و سمت دیگر آن «الملک لله الواحد القهار» باشد که انگشتر حضرت علی (علیه السلام) این نقش را داشته است. که آن سپری در برابر درندگان و عامل پیروزی در جنگهاست.