پارالمپیک, از آغاز تا کنون

۲۸ جولای سال ۱۹۴۸ و هم زمان با مراسم افتتاحیه المپیک لندن برنامهٔ آغازین بازی های استوک مندویل نیز اجراء شد تا برای نخستین بار مردم ورزشکارانی را ببینند که روی ویلچر نشسته و ورزش های خاص خود را انجام می دهند

چهار سال بعد سربازان معلول دانمارکی به ورزش معلولین پیوستند و کمیتهٔ رقابت‌های بین‌المللی استوک مندویل را تأسیس کردند. این شروع جدی ورود حرفه‌ای افرادی به ورزش بود که گمان می‌شد به‌دلیل نداشتن توانائی‌های عادی جسمی قادر نخواهند بود جذابیت نهفته در ورزش را نمایان سازند. خوب یا بد، جنگ‌های جهانی اول و دوم نقش مؤثری در گسترش تفکری داشت که پایه‌گذار رقابت‌های پارالمپیک بود. پس از جنگ جهانی اول فیزیوتراپی و ورزش‌درمانی به اندازهٔ اورتوپدی و جراحی مهم شده بودند با این حال یک چیز قابل چشم‌پوشی است: ”ورزشکاران پارالمپیک از میان دنیا سرشار از آهن و روابط خشک و بی‌توجهی خود را بالا می‌کشند. آنان به مراتب با انگیزه‌تر از ورزشکاران عادی هستند. گاه پرتاب یک وزنه ادامهٔ همان جنگی است که پای خود را در آن از دست داده‌اند و یا تیری است که عطش شلیک شدن را پس از سال‌ها هنوز در خود دارد. در سال ۱۹۶۰ میلادی گروه تحقیقی بین‌المللی ورزش معلولان تحت نظارت و حمایت فدراسیون جهانی سربازان قدیمی تأسیس شد و سپس در سال ۱۹۶۴، IOSD یا همان سازمان جهانی ورزش معلولان کار خود را آغاز کرد. IOSD برای ورزشکاران معلولی مناسب بود که نمی‌توانستند به عضویت کمیتهٔ بازی‌های جهانی در رشته‌های ورزش‌های معلولان نابینا، قطع عضو، قطع نخاع، فلج مغزی، و فلج قسمت‌های مختلف بدن درآیند. سال‌ها پیش از آغاز به‌کار IOSD و در اواخر بهار ۱۸۸۸ میلادی کلوپ ناشنوایان در برلین افتتاح شد و در سال ۱۹۲۲، سازمان جهانی ورزش ناشنوایان فعالیت رسمی خود را اعلام کرد. با این حال افراد ناشنوا با دیگر معلولان همراه نشدند و هم‌اکنون نیز مسابقات جهانی مربوط به خود را با نام مسابقات خاموش برگزار می‌کنند. شاید آنها و سایر معلولان هنوز هم در کانون توجه عمدهٔ افکار عمومی نباشند ولی دنیای پر رمز و رازی دارند که پر از هیجان و اراده‌های استثنائی است.

یک سازمان غیرانتفاعی

ابتدا تنها ۱۶ کشور عضویت در IOSD را پذیرفتند و همین باعث الحاق نابینایان و قطع عضوی‌ها به رقابت‌های پارالمپیک ۱۹۷۶ تورنتوی کانادا شد. پس از آن و در سال ۱۹۸۰ معلولان ذهنی نیز در آرنهم به این جرگه وارد شدند تا چتر بزرگی بر سر مجموعه رشته‌های ورزشی سایه افکند دیگر سازمان‌های مربوط به معلولان مانند CP-ISRA و IBSA در سال‌های ۱۹۷۸ و ۱۹۸۰ فعالیت خود را شروع کردند و در نهایت کمیتهٔ هماهنگ‌کنندهٔ ورزش معلولان جهان با نام ICC در سال ۱۹۸۲ تشکیل شد این کمیته متشکل از چهار سازمان IBSA , ISMGF, IOSD و CP-ISRA بود که در سال‌های بعد کشورهای عضو خواستار داشتن نماینده‌های بیشتری شدند تا در سال ۱۹۸۹ IPC متولد شد. کمیتهٔ بین‌المللی پارالمپیک نمایندهٔ سازمان ورزش معلولان است. اگرچه IPC را می‌توان یک سازمان بین‌المللی غیرانتفاعی دانست ولی نمی‌توان از در برگیری گستردهٔ آن به راحتی گذشت. توریست‌هائی که در خیابان‌های بن آلمان قدم می‌زنند می‌توانند دفتر مرکزی شیک این سازمان را ببینند که نشان مخصوص خود را دارد. لوگوئی متشکل از سه رنگ سبز، قرمز و آبی که سمبل سه مشخصهٔ انسان یعنی فکر، جسم و روح هستند. این لوگو در سال ۱۹۸۸ و در بازی‌های المپیک تابستانی سئول برای اولین‌بار مورد استفاده قرار گرفت. فکر، جسم و روح! آنها هر سه را دارند واقعاً هر سه!

با پا رفتند، بی‌پا برگشتند

جمعه‌ای که گذشت دور جدیدی از رقابت‌های پارالمپیک آغاز شد و حالا در اوج خود قرار دارد اما ایران چگونه فعالیت رسمی خود را در این زمینه آغاز کرد؟

ما تنها کشوری هستیم که واژهٔ جدیدی را به نام‌های رسمی مشابه دنیا در حیطهٔ مورد بحث اضافه کرده‌ایم. اگرچه در سال ۱۳۵۸ خورشیدی، فدراسیون معلولان ایران زیر نظر سازمان تربیت بدنی کار خود را آغاز کرد ولی جنگ تحمیلی شکلی تازه به آن بخشید. می‌رفتند با دستان خالی اما سالم و پاهائی که بیابان‌های داغ جنوب و کوه‌های سرد غرب را طی می‌‌کردند تا مرزهای وطن سر جای خود بمانند. می‌رفتند در زیر آتش خمپاره و باران بمب و تگرگ گلوله تا مقابل دژی از تجهیزات نظامی قرار گیرند. با پا و با دست می‌رفتند و بدون دست و پا باز می‌گشتند فدراسیون ورزش‌های معلولان نام جدید خود را هجی کند: ”فدراسیون ورزش‌های جانبازان و معلولان“ اگر با گذشت سال‌ها از پایان جنگ آن نسل پیر و پیرتر می‌شوند ولی هنوز می‌توان رابطهٔ شگرفی را که میان حضور آنان در میادین ورزشی و خط اول نبرد وجود دارد حس کرد. همهٔ کشورها امکان رسیدن به چنین جایگاه ذهنی را ندارند. و به همین دلیل دیدن تماشای مسابقات ورزشکاران ایرانی در پارالمپیک می‌تواند جزو معدود فرصت‌هائی باشد که نباید از دست داد. آنها خاطرات زنده هستند. اکنون ۱۵ رشتهٔ ورزشی تحت پوشش فدراسیون فوق فعالیت می‌کنند. در سال ۱۹۷۶ فدراسیون‌ ورزش‌های نابینایان تأسیس شد و در سال ۱۳۷۸ این فدراسیون به جرگهٔ فدراسیون‌های تحت پوشش سازمان تربیت بدنی درآمد. اما این تنها یک روی سکه بود. انجمن بانوان جانباز، معلول و نابینا در اوج سال‌های جنگ شهرها و بمباران منازل مسکونی ایرانیان (۱۳۶۵ خورشیدی) تأسیس شد و سپس در سال ۱۳۷۹، انجمن ورزش‌ بانوان نابینا به‌صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.

و ایران رسماً عضو شد

زمانی که ”استید وارد“ رئیس وقت IPC به ایران آمد و با ناطق نوری که آن زمان ریاست مجلس شورای اسلامی را برعهده داشت دیدار کرد زمینهٔ تشکیل کمیتهٔ ملی پارالمپیک در کشور فراهم شد. ”استید وارد“ فعالیت‌های گستردهٔ ورزش معلولان ایران را دید و پس از آن اساسنامهٔ تهیه شده به تصویب کمیتهٔ ملی المپیک ”NOC“ رسید. در آخرین روزهای بهمن‌ماه سال ۱۳۷۹ اولین مجمع عمومی آن برگزار شد تا رقابت‌های سیدنی آوردگاهی کاملاً حرفه‌ای برای ورزشکاران ایرانی در مقایسه با سه دورهٔ قبل باشد. در پارالمپیک‌ سیدنی ۱۲ مدال طلا، ۴ نقره و ۷ برنز به‌دست آوردیم و در میان ۱۲۳ کشور دنیا در جایگاه شانزدهم قرار گرفتیم. این بهترین نتیجه طی چهار دوره حضور ایران در رقابت‌های پارالمپیک بود. دوومیدانی، تیراندازی، تیر و کمان، وزنه‌برداری و والیبال نشسته ۵ رشته‌ای بودند که ۴۱ ورزشکار ایرانی در آن شرکت کردند و حالا آتن در حالی میزبان کاروان اعزامی است که آنها ده رشتهٔ ورزشی را برای رقابت انتخاب کرده‌اند. تاریخ نوپای جنبش پارالمپیک که با تلاش ”لودویک گوتمن“ تحت عنوان استوک مندویل در سال ۱۹۴۸ آغاز شد حالا شرایط تازه‌ای را تجربه می‌کند که جانبازان و معلولان ایرانی نیز در آن سهمی عمده دارند. رقابت‌های پارالمپیک بسیار صادقانه‌تر از المپیک برگزار می‌شود و آنچه می‌بینیم به شعارها و اهداف اولیهٔ کاملاً شبیه است از تماشای این بازی‌ها لذت خواهید برد اگر تعاریف تازه‌ای را در ذهن خود به‌وجود آورید.

اهداف کمیته

طبق اساسنامه، کمیتهٔ ملی پارالمپیک دارای اهدافی خاص است که هر کدام حوزه‌ای مشخص را در بر می‌گیرند.

- ایجاد زمینه‌های مناسب و تدارک لازم جهت شرکت فعال قهرمانان و ورزشکاران جانباز و معلول کشور در رقابت‌های مختلف پارالمپیک، منطقه‌ای، بین‌المللی و قاره‌ای

- تلاش برای توسعهٔ ورزش میان افرادی که دارای معلولیت شدید هستند

- تلاش برای توسعهٔ ورزش بین بانوان جانباز و معلول

- تشویق و کمک به احیاء برنامه‌های پژوهشی در جهت تحقق اهداف مدّنظر

- ایجاد بستر مناسب برای اجراء فعالیت‌های آموزشی به‌منظور توسعهٔ ورزش‌های جانبازان و معلولان

- تلاش برای ائتلاف ورزش‌های جانبازان و معلولان و جنبش جهانی ورزش برای افراد سالم

- تلاش برای تشکیل پایگاه‌های قهرمانی در سطح کشور

- مشارکت هرچه بیشتر قهرمانان در بازی‌های تابستانی و زمستانی پارالمپیک

- تلاش برای تحقق اهداف و اصول