تا سکوت برف: دریای سیاه

ماری نوئل ریو برگردان منوچهر مرزبانیان

داو لینچ، اهل ایرلند در ضمرهٔ کوچ نشینانی است که از دیر زمانی پیش فقر و تنگدستی، رفتارهای خشن بریتانیائی ها و جنگ داخلی آنان را آواره جهان کرده. او در نیویورک به دنیا آمد و با طی دوره های دانشگاهی و سیاسی در ”ییل“ و ”اکسفورد“ علم آموخت. ”مؤسسه مطالعات امنیتی اتحادیه اروپا“ مسئولیت پژوهش در باره ستیزه های درگرفته در قلمرو پیشین اتحاد جماهیر شوروی را به او سپرد، به پایمردی گفتگو میان اتحادیه اروپا و گرجستان برآمد، و امروز چون متخصص قفقاز رایزن سیاسی یونسکو است. کتاب ها و مقالاتش از سیر مراحل حرفه ای پژوهشگر و دیپلومات نشان دارند. گذار از نگارشی فوق تخصصی به نوشتاری به سبک رُمان ماجرائی است نه چندان معمول.

Lynch زبان فرانسه را برای نگارش این نخستین رُمان خود برگزیده. کتاب وی با اینحال کمترین خویشاوندی با آثار هموطنش ”ساموئل بکت“ ندارد که اوهم زبان فرانسه را برای نگارش برگزیده بود، مگر سرشت مشترکی کمیاب و ارزشمند: زبانی پالوده، نو، برخوردار از وقار و وزن، دقیق، انسجامی ملموس. تغییر زبان گزینه بنیادینی است: سهولت جوئی و نگارش بی ارادهٔ خودبخودی را عقیم می گذارد؛ پویه ای که خوب می شناسیم. تغیییر زمینه هم به همین سیاق: رُمان او بر آگاهی های ژرف تاریخی و جغرافیائی تکیه دارد، اما از هنر پرهیز از خودنمائی هم برخوردار است.

”دیمتریس“، برادر بزرگترش ”نیکو“ و پدرشان هرسه به ارتش جمهوریخواه ایرلند پیوسته بودند. پدر می میرد. سال پیش از آن، سازمان ”نیکو“ را به جرم کشتن یکی از فرماندهان خود به تبعید محکوم کرده و آنگاه ”دیمتریس“ ارتش جمهوریخواه را ترک گفته بود. اکنون که پدر مرده، ارتش جمهوریخواه به دنبال ”نیکو“ می گردد تا او را از میان بردارد. ”دیمتریس“ فرمانده گردان منطقه را می کشد و می گریزد. می خواهد ”نیکو“ را بازیابد که بی تردید در ”ابخاز“ به سر می برد، موطن مادر که وقتی آندو هنوز کودکی بودند به آنجا بازگشته بود. روایت جستجو بدینسان طی چند صفحه در خونریزی می آغازد. مابقی ماجرای سفری است که در صحنهٔ جنگی پایان می پذیرد که در ”تکوارچال“ درگرفته، شهر مرزی میان گرجستان و ”ابخاز“، کشوری که گاه به ناحیه ای خاکستری می ماند و دست کم به شیوه ای مستقل، هنوز وجود ندارد، گرچه استقلالش را تعداد اندکی از دولت ها به رسمیت شناخته اند.

”دیمتریس“ با گذار از قلب ستیزه هائی بی سرانجام راه می پیماید، از «صلح کاذب» ایرلند تا جنگ های آشکار قفقاز، به نواحی مبهم و خطرناک ویرانه های بازمانده از اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سر می کشد؛ از طریق ”شربورگ“، ”وین“، ” بُسفور“، در مسیری که او را تا کناره های دریای سیاه می کشاند، به انگیزش حماسه های باستانی، به سوی این «دریای از یاد رفته میان اروپا و آسیا، گم شده در چین نقشه های تاخورده» راه می پیماید، به بغاز قدیمی ”داردانل“ (هلسپونت) می رسد، همچون ده هزار سرباز یونانی که ”گزنوفون“ عقب نشینی طولانی آنها را چهارصد سال پیش از میلاد مسیح در تاریخ خود ”آناباسیس“ روایت کرده بود. ”دیمتریس“ تا ”سوخومی“ پایتخت ”ابخاز“ هم پیش می رود، که در قدیم بخشی از ”کلشید“ بود، سرزمین ”مدیا“ی شعبده باز* و ”پشم زرین“ * …

نویسنده در طی طریق، احساس می کند که «جغرافیای تازه ای از قاره را کشف می کند، جغرافیائی جنبنده، انگار که کره خاک دیگر ثابت نیست، که به هرگامی که به پیش برمی دارد، تحول می یابد». چهره های ”نیکو“، مادر، رنگ می بازند، محو به نظر می آیند، ناپدید می شوند: او همه اینها را ترک می گوید، ماجرائی که به او تحمیل شده بود، که سرگذشت او نبود. نه می داند چرا و نه از کجا. او دیگر اوراق هویتی ندارد، نامی هم بر او نیست، دیگر «هیچ کس»ی است که از هرچه داشته پالوده اند. چیزی جز خودش نیست، تنهائی، رنج طاقت فرسای زندگی و سرانجام امکان بودن، به همین سادگی.

 

 

* در داستان های اساطیری یونان، ”مدیا“ دختر شهریار ”کولکیس“، نام زن جادوگری است از حلقهٔ دریانوردان ”آرگو“ که به ”جیسون“ یاری رساند تا به ”پشم قوچ زرین“ دست یابد. به روایت افسانه ها، پشم این قوچ توان زنده کردن هر مرده ای را داشت. اما وی را در پیشگاه ”زئوس“ قربانی کرده، پشمش را در بیشه زاری به درختی آویخته و اژدهائی را به نگهبانی آن برگماشته بودند. کشتی نشینان ”ارگو“ به آن دست یافتند:

(http://myth.tarikhema.org/article-384)

 

اثر Dov Lynch ، انتشارات Anacharsis، تولوز ۲۰۱۵، ۱۴۱ صفحه، ۱۵ یورو.

نوشته: MARIE-NOËL RIO

لوموند دیپلماتیک، دسامبر 2015 

صفحه لوموند دیپلماتیک در انسان شناسی و فرهنگ
http://www.anthropology.ir/cooperation/566