شنبه, ۲۲ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 11 May, 2024

مجله ویستا

بررسی میزان مشارکت و اعتماد مردم در زمینه بافت های فرسوده منطقه خزانه

مهسا گلشنی، سوگل جهانشاهی

تحقیق درسی
طرح مسئله: مسئله نوسازی بافت فرسوده و روش های پیش رو:
عمیق ترین پرسشی که در این حیطه مطرح می شود این است که نوسازی چیست؟این نکته مارا به فضایی سوق می دهد که بدانیم چه چیزی نو و چه چیزی کهنه است؟بدیهی است این دیدگاه مارا به وادی ژرفی می برد که تعیین می کند چه چیزی فرسوده است و چرا می خواهیم آن را نوسازی کنیم؟هم چنین در این روش روند و عوامل فرسودگی و شاخص ها و معیار ها را تعیین کننده می کند.بدین جهت پرسش های فلسفی مطرح می گردد.این که آیا آنچه کهنه است باید با نو جایگزین گردد؟و آیا هر آنچه کهنه است باید کنار گذاشت و به جای آن طرحی نو ارائه داد؟بدیهی است توجه به این پرسش ها جهت گیری را معین و متناسب می دارد.

اهداف نوسازی با توجه به این پرسش ها مطرح می گردد:

1.آیا اصولا بافت های فرسوده شهری صرفا یک دغدغه است یا یک مسئله یا یک بحران و یا یک فاجعه؟

2.به راستی چرا معضل بافت های فرسوده حل نمی شود؟

3.چرا نمی توان از تبدیل این معضل به یک بحران جلوگیری کرد؟

4.چرا در یک دهه اخیر توجه جدی به این مسئله نشده است؟

5.موانع رفع آن چیست؟

6.مشکل در کجاست؟

7.چگونه باید با این مسئله برخورد کرد؟

.چگونه می توان بافت های فرسوده را به نفع توسعه کشور و مردم نوسازی نمود؟و مهار آن را به کنترل در آورد؟8

زمینه های فرسودگی و فرایند شکل گیری بافت ها ی فرسوده ونتایج وپی آمد ها:

بی تردید شناخت زمینه های فرسودگی و و بررسی فرایند ایجاد بافت های فرسوده می تواند در پیدا کردن راهکار مناسب کمک نماید.این زمینه ها در ابعاد :اقتصادی.اجتماعی.کالبدی.زیست محیطی.حقوقی و مدیریت شهری تاثیرات شگرفی در ایجاد فرسودگی محیط های شهری به دنبال داشته است.اصولا فرسودگی به کالبد محدود نمی شود بلکه معرف وجودشرایطی است که زندگی انسان را ابعاد مختلف تهدید می کند:

1.عوامل و زمینه های اقتصادی و مالی:

- رکود فعالیت اقتصادی و وضعیت نامطلوب اشتغال و درآمد کم ساکنین.

- سکونت اقشار کم در آمد

- موقعیت و ارزش اقتصادی زمین و افت قیمت زمین و مسکن

- سرمایه گذاری نا مطلوب و امور عمران شهر

عوامل اجتماعی/سیاسی و فرهنگی:2.

- جا به جایی های گروه های طبقات اجتماعی

- مشکلات و ناهنجاری های اجتماعی/فرهنگی و کاهش امنیت اجتماعی

عوامل کالبدی و فنی:3.

- نا پایداری ابنیه و بنا های موجود

-.نا کارآمدی زیر ساخت ها و کمبود خدمات شهری زیر بنایی

4.عوامل محیط زیستی:

- انواع آلودگی های آب و هوا/صوتی/بصری و کمبود پوشش های گیاهی را شامل می شود.

5.عوامل سیاسی.قانونی و حقوقی:

- موانع حقوقی نظیر توقیف و بازداشت دارای پرونده قضایی بوده اند.

عوامل مدیریتی و اجرایی:6.

- به دلیل نا کارآمدی مدیریتی و سازماندهی و ناکارآمدی تحقیقات/برنامه ها /شیوه ها این عوامل مورد توجه است:

فرسودگی عامل تهدید توسعه شهری:

فرسودگی به کالبد محدود نمی شود بلکه معرف وجود شرایطی است که زندگی انسان را در ابعاد مختلف تهدید می کند.مطالعات پژوهشی/بررسی کارشناسی دستگاه های زیر بط و مشاهده بافت های فرسوده شهری نشان می دهد که این مناطق از انواع فرسوده آن و نارسائی ها و مسائلی رنج می برند که آشفتگی های مختلف شهری و رشد و توسعه نامتوازن این مناطق را به همراه داشته است.از این عوامل می توان به عنوان عوامل تهدید زای توسعه شهری نام برد:

- جرایم در بافت فرسوده بیشتر از جاهای دیگر است.

آسیب پذیری خانه های بافت فرسوده در برابر زلزله کاملا جدی است.-

- امداد و خدمات رسانی در مواقع بحران با مشکلات جدی روبرو است.

- امکان حفظ حرمت انسان ها به حداقل می رسد.

- رشد و تربیت در بافت فرسوده با موانع جدی محیطی روبروست.

- زیر ساخت های بافت فرسوده از متوسط شهر کم تر است.

- فقر اقتصادی در بافت فرسوده توان مشارکت و نظارت مردم را سلب می کند.

- انگیزه های اقتصادی و سرمایه گذاری در بافت های فرسوده پایین است.

تعاریف/مفاهیم و معیار های فرسودگی:

فرسودگی یا کاهش سودمندی عبارت است از کاهش عمر مفید یک کالای سرمایه ای:فرسودگی در اساس پیامد تغییر و نیز ثبات نسبی بافت ساخته شده و مکان آن است.فرسودگی از ابعاد متعددی برخوردار است که با یکدیگر ارتباط دارند.برخی از این ابعاد به ویژگی ابنیه و کارکرد های آن مربوط می شود.در حالی که ابعاد دیگر به کل گستره مربوط می شوند.همچنین فرسودگی اصطلاحی نسبی است.که در ارتباط با وضعیت نهایی متروکه شدن تعریف می شوند.مثلا جز در حالتی که یک بنا در وضعیت خاص طراحی شده باشد نمی توان در هیچ حالتی آن را فاقد هرگونه سودمندی کالبدی و غیر فابل تبدیل به یک کاربری دیگر دانست.

رسمی ترین تعریف نظری بافت فرسوده مربوط به یکی از مصوبات سال 1384 شورای عالی شهرسازی و معماری است.در این سند آمده است:مراد از فرسودگی ناکارآمدی و کاهش کارایی یک بافت نسبت به کارآمدی سایر بافت های شهری است.

فرسودگی بافت و عناصر درونی آن به سبب فقدان برنامه توسعه و نظارت فنی بر شکل گیری آن بافت به وجود می آید.پیامد فرسودگی بافت که در نهایت به از بین بردن منزلت آن در اذهان شهروندان منجر می شود در اشکال گوناگون از جملا کاهش و یا فقدان شرایط زیست پذیری و ایمنی و نیز نا به سامانی های کالبدی/اجتماعی/اقتصادی و تاسیساتی قابل دریافت و شناسایی است.فرسودگی در این تعریف توسط ساختمان های قدیمی و ناپایدار/معابر کم عرض با ساکنان متعلق به طبقه کم در آمد و دارای مشکلات اجتماعی تعریف می شوند.بدین ترتیب فرسودگی مقوله ای چند بعدی است.شاید پهنه فرسوده شهری بیشتر قادر به انتقال مفهوم باشد.تلقی عمومی از فرسودگی وسعت این بافت را محدود می کند.بافت هایی که در مواقع بروز بلایای طبیعی و...امکان خدمات رسانی به آنها کم تر می شود.

الگوی مشارکت ساکنین در نوسازی محله و آسیب شناسی روند مردم گریزی آن: بی تردید مشارکت فعا ل مردم عامل بسیار تعیین کننده ای در فرآیند نوسازی بافت های فرسوده به شمار می رود.بدین

جهت لازم است تا آسیب شناسی این روند بررسی شودو نسبت به مقبله با آن چاره اندیشی شود.پیش فرض هایی که در

آسیب شناسی روند مردم گریزی در نوسازی بافت های فرسوده مورد نظر است عبارتند از:

1.نوسازی اقدامی بزرگ است که از عهده دولت و شهرداری ها به تنهایی خارج است.

2.نوسازی فقط با مشارکت مردم و در انطباق با روند تحولات شهری می تواند صورت بگیرد.

3.نوسازی بدون درج و اسناد بالا دستی امکان تحقق ندارد.

با توجه به پیش فرض های فوق علت اصلی شکست نوسازی در ایران عدم مشارکت مردم در برنامه ها و طرح های آن

بوده است. قابل ذکر آن است که توجه شود در چارچوب مفهوم مشارکت باید دو طرف(مردم و مدیریت)به سمت یکدیگر حرکت نمایند.

سوالات پیش رو:

- ضرورت اجرای طرح و اهداف مورد انتظار؟

- موانع پیشروی طرح؟

- طرح منظر شهری محله خزانه:وضع موجود و چشم انداز آتی؟

- مسائل و مشکلات ساکنان؟

- سیاست های اجرایی نوسازی محله؟الگوی مشارکت ساکنین در نوسازی محله و آسیب شناسی روند مردم گریزی آن؟

الگوی مشارکت ساکنین در نوسازی محله:

1در صورتی که هیچ گونه اقدام حمایتی از سوی دولت و شهرداری ها در پشتیبانی نوسازی از مردم صورت نگیرد و مردم نیز انگیزه های حضورشان در این امر را تحقق یافته نبینند نه تنها هیچ گونه مشارکتی نخواهند داشت بلکه بی تفاوت شده و رفتاری علی السویه از خود نشان خواهند داد.

2.چنانچه اقدامات حمایتی از طرف دولت و شهرداری به صورت نسبی تحقق یابد لیکن بر انگیزه های مردم از جمله انگیزه های اقتصادی پاسخ داده نشود مردم نوعی وابستگی و متکی بودن به دولت در رفتار خود نشان خواهند داد که در نتیجه مشارکتی صورت نگرفته و نوسازی تحقق نخواهد یافت.

3.اگر مردم خواسته ها و انگیزه های خود را در نوسازی تحقق یافته ببینند ولی دولت وشهرداری ها اقدامات حمایتی لازم را صورت ندهند این امر موجب بروز نوعی رفتار اعتراض آمیز نسبت به نوسازی می شود.و منابع دو طرف در نزاع های فی مابین هدر رفته .به همین جهت این بار نیز مشارکت مردم تحقق نمی یابد.

4.بهترین حالت در تعامل میان مردم از یک سو و دولت وشهرداری از سوی دیگر زمانی به وقوع می پیوندد که اولا اقدامات حمایتی لازم از طرف دولت وشهرداری صورت پذیرد و و ثانیا مردم خواسته ها و انگیزه های حضورشان در نوسازی را تحقق یافته ببینند.در این صورت مشارکت فعال مردم در نوسازی رفتاری خواهد بود که از سوی مردم در واکنش به امر خطیر نوسازی نشان داده خواهد شد.

موانع تحقق مشارکت مردم در نوسازی بافت های فرسوده:

حرکت نوسازی بافت فرسوده شهری از نوع حرکات پیچیده ایست که مستلزم مشارکت افراد و گروه های ذی نفع و ذی مسئولیت برای تحقق اهداف نوسازی است. موانعی بر سر راه مشارکت واقعی و کامل مردم در امر نوسازی بروز کرده است.

موانع اقتصادی:

از این روی که انسان موجودی اقتصادی است.رفتار های خود را عمدتا براساس منافع اقتصادی خویش تنظیم می کند.بنابراین مشارکت مردم در هر امری و به ویژه در نوسازی بافت فرسوده نیز تابع همین قاعده بوده و بر آن اساس سنجیده می شود.اگر منافع اقتصادی مردم توسط برنامه ریزان و مدیران وتصمیم گیران تامین نشود نباید انتظار مشارکت مردمی را داشت.مردم تنها دارایی خود را همین واحد های مسکونی کوچک وفرسوده ویا واحد های کسب و کار محقری که دارند می دانند.نگرانی از این که تمام دارایی و مایملک خود را در یک کار حساب نشده از دست بدهند و یا این که بها ی ملک فرسوده خود را نتوانند تامین کنند و در نتیجه همین سرپناه محقر یا محل کسب قوت خود را از دست بدهند

برنامه نوسازی باید به گونه ای طرح شود تا اطمینان از سود اقتصادی و عدم زیان را محقق سازد.برنامه ریزی خوب آن است که از فرصت نوسازی بافت های فرسوده به دنبال سود های اقتصادی بیشتری برای ساکنان باشد تا هزینه های نوسازی برای مردم قابل توجیه باشد.

موانع فرهنگی و اجتماعی:

برای تحقق مشارکت عمومی مردم لازم است عموم مردم آموزش های لازم را ببینند .آشنایی با مسائل مربوط به مشارکت تمرین مشارکت و فراگیری اصول مشارکت و چگونگی مشارکت کردن ضامن موفقیت طرح هایی هستند که بر اساس مشارکت طراحی شده باشد.در جامعه ما مردم نسبت به بخش دولتی و عمومی دچار بی اعتمادی تاریخی هستند و زدودن این ذهنیت و ایجاد نگرشی جدید نیازمند حرکت نرم افزاری طولانی مدت و برقراری تعامل مستمر با مردم می باشد.

فقدان طرح عملیاتی مناسب:

این مهم اختصاصا از وظایف مدیران و متولیان امر است.متاسفانه مدیران مربوطه در نظام هدایت و مدیریت نوسازی فاقد ایده روشن بوده و به تبع آن از هیچگونه طرح عملیاتی قابل پیاده سازی منطبق بر اهداف کلان نوسازی که در آن حقوق و وظایف مردم ساکن در بافت و مدیریت شهری و دولتی به طور صریح تعریف شده باشد بی بهره اند. مشارکت مردمی در نوسازی گرچه با موانعی همراه است اما تحقق آن ضروری است.

1-ضرورت تحقیق:

شناخت وضع موجود در بافت فرسوده:

1.مروری بر سابقه اقدامات:نزدیک به پنج دهه است که مفهوم فرسودگی برای بخشی از بافت های شهری که از نظر متخصصان دارای مشکلاتی می باشد به کار می آید.در طی این سالها تلاش های متعددی برای دستیابی به تعریف شاخص ها و طبقه بندی بافت های فرسوده از سوی سازمان های مرتبط یا مراکز دانشگاهی و گروه های تخصصی صورت گرفته است.اگرچه این تلاش ها در نهایت به تدوین دستورالعمل خاص ،برای تعیین شاخص های مشترک که توافق رسمی دست اندر کاران و متخصصان را داشته باشد منجر شده است.

: بافت قدیم

بافت قدیم آن بخش از بافت های شهری را شامل می شود که قبل از 1300شکل گرفته است.و لیکن به دلیل فرسودگی کالبدی ،فقدان ا ستاندارد های ایمنی ،استکام و خدمات و زیر ساخت ها علیرغم برخورداری از ارزش های هویتی از منزلت مکانی و سکونتی پایین برخوردار است.مداخله در این گونه بافت ها با سایر بافت های شهری متفاوت بوده اندو اقدامات از نوع بهسازی ،روان بخشی و نوسازی،خواهد بود که در قالب طرح های ویژه به اجرا در خواهدآمد.

تعاریف

مندرج در موارد 6و7 اساسنامه شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری مصوب هیات وزیران.

بافت فرسوده:

بافت فرسوده شهری به عرصه هایی از محدوده قانونی شهر ها اطلاق میشود که به دلیل فرسودگی کالبدی ،عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره،تاسیسات زیر ساختهای شهری آسیب پذیر بوده و از ارزش مکانی ،محیطی و اقتصادی نازلی برخوردارند.این بافت ها به دلیل فقر ساکنین و مالکین آنها امکان نو سازی خود به خودی را نداشته و نیز سرمایه گذاران انگیزه ایی جهت سرمایه گذاری در آن ندارند.

بافت پیرامونی یا بافت هایی با اسکان عمومی:

بافت هایی هستند که عمدتا مهاجرین روستایی و تهیدستان شهری را در خود جای داده است و بدون مجوز و خارج ازبرنامه ریزی رسمی و قانونی در درون یا خارج از محدوده ی قانونی شهرها به وجود امده است .عمدتا فاقد سند مالکیت هستند و از نظر ویژگی های کالبدی و برخورداری از خدمات و زیر ساخت های شهری مشابه بافت های فرسوده شدیدا دچار کمبود هستند.

ویژگی های عمومی بافت های فرسوده :

1.وضعیت دسترسی ها:بافت های فرسوده که عمدتا بدون طرح قبلی ایجاد شده اند عمدتا از ساختاری نا منظم برخور دارند و دسترسی های موجود در انها عمدتا پیاده می باشند به گونه ای که اکثر معابر ان بن بست و یا کمتر از6متر بوده اند و ضریب نفوذ پذیری آنها کمتر از 30درصد است .متوسط عرصه بناها ،بناهای واقع شده در این بافت ها عمدتا کمتر از 200متر مربع میباشد.

2.وضعیت خدمات و زیر ساخت های شهری:بافت های فرسوده به لحاظ برخورداری از خدمات ،فضا های باز ،سبز عمومی دچار کمبود های جدی اند.

3.شاخص های کیفی :مساله جمعیت پذیر بافت ها ،مسیر قنات ها و رود دره ها از دیگر مسائلی ست که در تعیین بافت هاب فرسوده موثر است.

شاخص های شناسایی بافت فرسوده آسیب پذیری:

بافت آسیب پذیر براساس بلوک آسیب پذیر تعریف شده و بلوک آسیب پذیر بلوکی است که حداقل یکی از شرایط سه گانه زیر را داشته باشد:

الف:بلوکی که دارای حداقل 50 درصد بناهای فرسوده نامناسب ،به لحاظ زیستی سکونتی باشد ب:بلوکی که حداقل 50 درصداملاک آن مساحتی کمتر از200متر مربع داشته باشد .تبصره:بلوک شرقی عبارتند از محدوده ای که محصور معابر حداقل 8 متر باشد ولی بلوک های اسیب پذیر معابری کمتر از 6متر قراردارند و یا ضریب نفوذ پذیری ان کمتر از 30 درصد است .

توسعه:

مفهوم توسعه از جمله مفاهیمی است که پس از جنگ جهانی دوم به صورت فراگیر مطرح شده و در کشورهای مختلف جهان ،ودر حوزه های گوناکون بسیار مورد توجه سیاست مداران قرار گرفت .از نظر مفهومی ،توسعه مقوله ارزشی ،پیچیده و چند بعدی می دانند.مایکل تودارو معتقد است :توسعه را باید جریانی چند بعدی دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی،طرز تلقی عامی مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی کاهش نا برابری وریشه کن کردن فقر مطلق است .توسعه در اصل باید نشان دهد که مجموعه نظام اجتماعی هماهنگ با نیازهای متنوع اساسی و خواسته های افراد وگروه های اجتماعی در داخل نظام از حالت نا مطلوب زندگی گذشته و به سوی وضع یا حالتی از زندگی که از نظر مادی و معنوی بهتر است سوق میابد.

توانمند سازی:

بخش ظرفیت سازی و توانمند سازی جامعه محلی از پروژه بهسازی شهری و اصلاح مسکن .شهرداری ها ،سازمان های محلی و غیر دولتی به جهت مشارکت در برنامه های اجتماعی و اقتصادی در سکونت گاه های غیر رسمی تاکید دارد .اصل مشارکت مردمی:

عمران شهری فعالیتی فرابخشی است که برای تحقق آن حضور نهاد های مختلف اجتماعی و اداری قابلیت های مختلف نیاز است.بخشی از این فعالیت های عمرانی در چارچوب قوانین شهری همکاری ارگان ها در سازمان های رسمی انجام می شود و بخشی دیگر بایستی با مشارکت گسترده نهاد های مردمی تحقق پذیرد. مشارکت با مردم فرایندی است که در تمام مسیر فعالیت عمران شهری می تواند معنا داشته باشد.تاکنون مشارکت در عمران شهری و مسکن ،منحصر به دعوت مردم برای سرمایه گذاری در احداث بنا ها بوده است.در حالی که مردم می بایستی در سایر مراحل شهرسازی سهیم باشند.در شهر سازی امروز شهرسازی مشارکتی تر طرح شده است.اساس مشارکت ایجاد تعادل میان خواسته ها ونیازمندی های شهروندان و ارگان های شهری با تقسیم کار مشخص میانشان است.

ضرورت رویکرد به ساماندهی و بهسازی بافت های شهری:

ضرورت رویکرد به ساماندهی و بهسازی بافت های شهری در چهار موضوع شامل:ضرورت های عملکردی ،کالبدی ،ضرورت های جمعیتی،اجتماعی،ضرورت های اقتصادی و ضرورت های مدیریت شهری بررسی نشده است:

ضرورت های عملکردی یا کالبدی:

کالبد هر شهر ،انعکاس دهنده مسائل یا مشکلات و توانایی های هر شهر است.بی نظمی فضایی و آسیب پذیری سازمان کالبدی،فرسودگی بافت های قدیم و حاشیه ای و ناکار آمدی اراضی ،عدم کنترل کیفیت ساخت و ساز شهری ،جزئ مسائل کلان کالبدی مطرح می شود.

مسائل اجتماعی بافت های شهری :

تعریف نامناسب از شهر و تقسیم بافت شهری به محله های فقیر نشین و اعیان نشین و رشد تضاد اقتصادی و اجتماعی و تفاوت در برخورداری از امکانات شهری به بحران های اجتماعی منجر شده است.بی توجهی به محیط زیست شهری و عدم توزیع مناسب فعالیت و امکانات و خدمات شهری:اعم از رفاهی ،تفریحی،در حوزه های مختلف و عدم برنامه ریزی واقع بینانه با تاکید بر شرایط و امکانات موجود ،منجر به بروز مسئله و گسترش آن شده است.در بافت های شهری فقیر نشین ،فقر متراکم شده که به دلیل فقر اقتصادی ساکنین امکان ایجاد و تغییر خود به خودی در ضمن ایجاد یک فضای زیستی مناسب از بین رفته است و چرخه معیوب تولید محرومیت در این بافت ها شکل می گیرد.توزیع فضای فقر در شهرا عمدتا در حاشیه و در مرکز شهر های تاریخی است.

خاستگاه و پایگاه اجتماعی مردم :الف.خاستگاه و پایگاه اجتماعی شاغلین محله خزانه و حوزه فراگیران:

خاستگاه اجتماعی:

خاستگاه اجتماعی بستر فعالیت پذیری فرد در روند تربیت و رشد فیزیکی و اجتماعی اوست.این بستر در مراحل رشد فرد وی را با آموزه های فرهنگی دمساز ساخته و خرده فرهنگ خود را به وی انتقال و او را با شرایط و محیط اجتماعی سازگار می نماید.

مبانی نظری مشارکت اجتماعی:

مشارکت مردم در اجرای طرح های شهری ،تامین منافع متقابل بین گروه های مختلف مردم ،مسئولین ،سیاست گذاران و در یک کلام افراد ذینفع،و ذی نفوذ است.مشارکت اجتماعی نه حاصل یک تمایل فردی یا دولتی بلکه یک جهان بینی است که هر شخص با هر نقشی که دارد ،رویاروی موقعیتی قرار می گیرد و با مسادل نقش فرد در جهان و دنیای کار و در نهایت خود مسئله اداره کردن با پذیرش مشارکت به مثابه یک جهان بینی نظامی از مدیریت در کار در میابد که در آن رابطه بین اداره کننده و اداره شونده رابطه دوجانبه و پویاست زیرا مشارکت یعنی شرکت دادن و شرکت داشتن .در این نظام مدیران ادعای معجزه و پاسخگویی به همه مشکلات را ندارند و اداره شوندگان دارای توقعات غیر عملی نیستند.آنچه

اهمیت دارد تحقق دادن به خواسته همگان است.زیرا در عمل نیز هر تصمیم فقط با همت همگان و امکانات همگان واقعیت پیدا می کند.با پذیرش نظام مشارکت ،ما حق و مسئولیت انتخاب کردن ،تاثیر گذاردن ،و فعال را به عهده می گیریم.مشارکت یک انتخاب است و مستلزم اتخاب کردن. هنگامی که ما ایده انتخاب کردن را پذیرفتیم باید شرایط همراه با آن را بپذیریم.باید حق خود و از این رو حق دیگران را برای انتخاب بپذیریم.این پذیرش الزلما ما را با دیگران پیوست می دهد.انتخاب مستلزم آگاهی است. ما باید از محیط خود تصمیم ها و تاثیر خود در انتخاب و چگونگی پاسخگویی آگاه باشیم.

اما آگاهی و پذیرش مداوم حق و مسئولیت انتخاب مشکل است و غرایض مغرصانه خود به خود صورت می گیرد.در نظر فیلسوفان و روان شناسان مشارکت مبتنی بر انتخاب و اختیار کلیدی پویاست.هر قدر که در مشارکت پیش می رویم بیشتر با افرادی برخورد می کنیم که در دیدگاه ها و رویکرد های ما سهیم نیستند.این واقعیت از جهت ارزشی هم مهم است زیرا تنوعی که به طور معمول منبع اصلی نوآوری است ضامن بقا در پیچیدگی است.

زمینه های اصلی راهیابی به مشارکت:

زمینه های اصلی را که فعالیت در آن هدایت ،هدایت آنها و رعایت آنها در راهیابی به مشارکت فعال اهمیت دارد.

ارزش ها:

1.ارزش ها اغلب نیرو های نظارت کننده نامرئی جامعه اند آنها بیش از هر عامل دیگری تعیین کننده ماهیت اداره کردن اند.بنابراین در شهر سازی که یکی از زمینه های اصلی راهیابی به مشارکت فعال و موثر مردم انتقال ارزش های مهم و اساسی کیفیت محیط به آنان و همسویی و رعایت ارزش های مردم است.

اطلاعات:

اطلاعات در فراهم ساختن زمینه کاری برای افراد نقش دارد.دسترسی به اطلاعات و قابلیت بهره وری از آن برای تاثیر گذاری بر تصمیم ها،عوامل نهایی تعیین کننده قدرت اند.

نظارت:

فرآیند مشارکت نیازمند نظارت است.

عوامل و نیروهای موجد مشارکت:

مشارکت در شیوه اداره امور با زایش و رشد نیرو های بسیار قدرتمند دیگری زاده شده اند .نیروهایی که در صورت بی توجهی به آن نابود کننده اند و در صورت توجه یار و یاور ما در ورود به عرصه نوین خواهد بود.مدیریت مشارکتی در شرایط استبدادی بی معناست و در دموکراسی های غربی تا حدی از طریق آراء مردم مطرح می شود.بنابراین مدیریت مشارکتی تنها از طریق تغییر در نگرش به جهان عملی است.این واقعیت ها ناشی از نیرو ها و عوامل ذیل است:

-علم پیچیدگی امور و هم پیوندی پدیده های اجتماعی ،اقتصادی،و فرهنگی با فضاهای کالبدی.-آگاهی و علم مردم که سرشتی انقلابی و حق جو به آنها می دهد.

-فرآیند جهانی شدن ارتباط و افزایش میزان وابستگی کارکردی.

موانع شکل گیری نظام مشارکتی:

انتقال از شیوه های استبدادی به مشارکتی و همچنین کار آمد ساختن مشارکت اقدام سهل و ساده ای است.ادعا می شود که با گسترش شیوه مشارکتی نظارت از بین می رود،فراگیری نابود می شود،زمان تصمیم گیری به درازا می کشد،تمرکز بر عملکرد ها از بین می رود. از سوی دیگر ایراد گرفته می شود که از لحاظ تاریخی و نهاد های مدیریتی ما بر این باور بوده است که :مردم خود می خواهند و نیاز دارند که مورد نظارت قرار گیرند.مردم فقط چیز هایی را انجام می دهند که برای انجام دادنشان پاداش می گیرند.آدمها آزادی شخصی خود را کنار نمی گذارند و به سادگی قابل تغییر نیستند.

جمع بندی:

سازماندهی و بهسازی بافت های شهری از سال 1319آغاز شده و تا زمان حال 3مرحله را می توان برای آن متصور شد:

مرحله اول:حل اقداماتی برای شیوه های نوین شهر سازی و آماده سازی شهر ها برای ورود به حمل و نقل جدید شهری است که با احداث خیابان های اصلی شهرها آغاز شده است.در مرحله دوم:شکل گیری مدیریت مستقل و تاکید بر توسعه درونی بافت ها و ارتقای کیفیت زندگی در آنهاست.کالبد سیمای شهر جدید به بی هویتی و نا به سامانی دچار شده است.

جلوگیری از قطبی شدن جامعه و تقسیم جامعه به مرکز و پیرامون ،کاهش مصرف انرژی و آلودگی ناشی از آن که حدود 70درصداز آلودگی هوا ناشی از آن است.

اهداف پژوهش:

1-شناخت موانع پیش رو در مشارکت مردم در محله خزانه.

2-شناخت عدم اعتماد اهالی محله برای این موضوع.

سوالات پژوهش:

1-آیا ساکنین محله خزانه ،موافق طرح های بافت های فرسوده هستند؟در صورت عدم موافقت دلیل این موافقت چیست؟

2-آیا این مخالفت صرفا ریشه در فرهنگ و باور ساکنان دارد یا به نحوه اجرای پروژه توسط مجریان نیز مرتبط است؟از

نظر اجتماعی چه نواقصی در کار تیم اجرایی بافت فرسوده وجود دارد؟

3-چه راهکار هایی برای جلب اعتماد مردم وجود دارد؟

4.چرا مشارکت؟آیا به جز مشارکت را ه های دیگری وجود دارد؟

چارچوب نظری:

بافت فرسوده: متعددی از بافت فرسوده وجود دارد اما چند شاخص مشترک در اکثر تعاریف به این شرح اند:

-فقدان شرایط مطلوب اجتماعی ،اقتصادی ،فرهنگی ،کالبدی و زیست محیطی.

-عدم برخورداری ازشبکه دسترسی مناسب و کمبود خدمات و زیر ساخت های شهری.

-آسیب پذیری در برابر بلایای طبیعی و سایر بحران ها.

-عدم امکان نوسازی خود به خودی و عدم وجود انگیزه سرمایه کذاری خصوصی.

میل به مهاجرت ،تغییرات مستمربافت اجتماعی.-

مشکلات حقوقی ساکنین مانند:توارث،و یا مسائلی مانند:وقف و غیره...-

با تلفیق تعاریف تخصصی و عمومی از مفهوم فرسودگی می توان به این نتیجه دست یافت که وقتی عملکرد های اصلی

بافت های شهری در زمینه های کالبدی ،اجتماعی و اقتصادی دچار ناکارآمدی شوند،این بافت ها در روند فرسودگی

قرارمی گیرند.ناکارآمدی یا فرسودگی در بافت های مسکونی را می توان با ویژگی های زیر تبیین نمود:

تراکم بالای جمعیتی با وجود ریز دانگی بافت و تراکم ساختمانی پایین.-

ساختار نامناسب و ناکافی خدمات و شبکه معابر.-

-شرایط ناامن و غیر بهداشتی

عدم ایمنی در برابر حوادث طبیعی و غیر طبیعی.-

-وجود اراضی و یا ساختمان های ناکارآمد و یا کاربری های ناسازگار.

عمر زیاد ساختمان ها و ناپایداری ناشی از قدمت یا استفاده از مصالح مناسب.-

-نبود گرایش،نوسازی و عدم مشارکت ساکنان(نبود تعلق خاطر)و توانایی مالی ،نبود یا کمبود برنامه به هنگام توسعه بافت

ها و همچنین سازمان های مدیریتی لازم.

نوسازی مشارکتی:

ما دونوع نوسازی داریم که به نام های ((نوسازی پروژه ای))و ((نوسازی مشارکتی ))معروفند.نوسازی پروژه ای روش سابق نوسازی است که پروژه ای مانند پروژه نواب با اتکا به آن صورت گرفت.در این شیوه تاکید بر تملک بافت،بیرون کردن ساکنان قدیمی از آن ،ساخت محدود بافت به گونه ای کاملا جدید و فروش و واگذاری آن به افرادی جدید بود که مشکلات موجود در این شیوه امروز از کسی پوشیده نیست.اما در شیوه نوسازی مشارکتی،به دلیل حذف بحث تملک زمین ها ،مشکلات ناشی از زمین بازی و افزایش کاذب قیمت زمین ها ی منطقه و همین طور هزینه های دولت جهت ساخت و ساز کم تر خواهد شد.امکان حفظ ساکنان قدیمی و روابطشان در محله جدید وجود داشته و سعی براین است که مزایای حاصل از ساخت محله جدید عاید خود اهالی قدیمی شودو نه به آدم های جدید سرمایه دار تازه وارد.حفظ محله،هویت ،خاطره و مسائلی از این دست نیز در این رویکرد جدید حائز اهمیت هستند.

روش شناسی:

روش های مورد استفاده در این تحقیق تاکید بر تحقیق میدانی ،مصاحبه های عمیق و نیمه ساخته با مسئولان و شورایاری محله خزانه انجام شده است.بیشتر از همه عدم اعتماد ساکنان به محققان نگارش کار را کمی سخت کرد.

قطعا برای کارهای بعدی و با کیفیت بالا باید با حوصله و زمان بیشتری مطالب زیادی را در این بستر آورد ، که البته در حد کارشناسی و پاسخ به سوالات تحقیق سعی شده است.تجربه در این تحقیق نشان داد هرچه بیشتر خود را در این محله نزدیک کنی همان قدر مشکل ساز می شود و باید وقت بیشتری را صرف کرد تا به نتایج مطلوب رسید.

موضوع مورد مطالعه میزان مشارکت مردم بود که در تحقیق بودن یا نبودن اعتماد و علل این فرآیند آورده شده است.نگارندگان علاقه داشتند که اگر زمان اجازه میداد با مشاهده مشارکت آمیز و مصاحبه های پی دری پی می توانستند به بهبود روند کار کمک کنند.امید است این تحقیق بتواند گامی هرچند کوچک در برداشتن موانع نوسازی و پیشرفت کشور بر دارد.

معرفی منطقه 16تهران:

اطلاعات کلی محله:

جمعیت:43000نفر

هکتا ر142.5وسعت:

درصد باسواد:80%

درصد بی سواد:20%

تعداد مراکز آموزشی:12مرکز

تعداد مراکز فرهنگی:6 مرکز

تراکم ناخالص جمعیتی:280 نفر در هکتار

وسعت فضای سبز:4.2هکتار

چشم انداز توسعه محله:

در چشم انداز توسعه محله خزانه اولویت با ایجاد محله ای با هویت مسکونی با پهنه های کارو فعالیت در شمال آن وخدمت کاربرد های نا متجانس و تقویت مرکز آن از طریق پالایش عملکردی و حذف و انتقال کاربرد های صنعتی می باشد.

فرصت ها:

-.قرار گیری در مجاورت پهنه تجارت جهانی

-.تعریف طرح های منظر شهری برای بازسازی بافت فرسوده.

-کارخانه روغن نباتی به عنوان فرضی برای اجرای طرح های نوسازی.

تهدید ها:

بافت به شدت فرسوده محله-

قانون گریزی و وجود مفاسد اجتماعی-

-.کثرت جمعیت شناور

-.کارخانه روغن نباتی به عنوان یکی از منابع آلودگی.

الگوی توسعه:

براساس الگوی توسعه منطقه در طرح تفصیلی ،ارکان اصلی توسعه منطقه عبارتند از:

الف-.انتقال کانون توسعه فعالیت های نوین در حوزه جنوب بازار(پهنه اقتصاد جهانی)

ب-.احیای ساختار کلان تهران-ری

ج-.نوسازی و تغییر الگوی سکونت منطقه.

نوسازی بافت فرسوده محله خزانه:

محله خزانه به دلیل قدمت ابنیه آن کاملا فرسوده شناسایی گردیده است که بخش مرکزی آن در اولویت تهیه طرح منظر شهری بوده و بخش های دیگر آن نیز در اولویت بعدی تهیه طرح منظر می باشند.اجرای طرح های نوسازی در این محله نیازمند تمهیدات خاصی می باشد تا ضمن نوسازی با پالایش صنایع مزاحم ،محله ای مسکونی و امن به وجود آید.

بازسازی و نوسازی بافتت فرسوده:

الف-.پیگیری جهت اجرایی شدن طرح منظر شهری خزانه:تمهید و اجرایی شدن طرح های منظر به عنوان سندمداخله در

بافت جهت نوسازی از اهمیت خاصی برخوردار است.

ب-.تملک املاک واقع در بافت فرسوده:تملک املاک به منظور تغییر کاربری آنها برای ایجاد مراکز خدماتی و فعالیتی به

صورت مشارکتی.

ج-.ارائه آموزش های مختلف از طریق مراکز علمی ،شورا یاریها در رابطه با مخاطرات فرسودگی و ارائه راهکار های

عملی به ساکنین.

د-.اطلاع رسانی از طریق جراید ،نصب پلاکارد در سطح محله و مراکز مذهبی در رابطه با چگونگی مشارکت

شهروندان در امر بازسازی.

ه-.ارائه مجوز های تشویقی جهت تجمیع املاک واقع در بافت فرسوده:جهت ایجاد بلوک های شهری در اراضی با

کاربری مسکونی لازم است تا آنها در سطح وسیعی تجمیع گردند.

توسعه مشارکت شهروندان:

مدیریت هر مرکز بدون تعامل ساکنان آن امری غیر ممکن می باشد.اصولا روشهای مدیریتی بدون در نظر گرفتن اجزاء شکل دهنده مرکز غیر کاربردی می باشد.در مدیریت شهری اساسا شهروندان به عنوان ارکان وجودی شکل گیری نهاد های شهری می باشند.ایجاد ارتباط صحیح،سالم،شفاف میان مدیران شهری و شهروندان متضمن رشد ،شکوفایی و توسعه همه جانبه شهری می باشد.

راهکار های جلب مشارکت شهروندان:

الف-.تعامل همه جانبه در رفع مشکلات شهری

ب-.اطلاع رسانی صحیح و شفاف در تمامی زمینه ها

ج-.تکریم شهروندان به عنوان یکی از بند های منشور اخلاقی کارکنان شهرداری

د-.صیانت از حقوق شهروندی به عنوان یک وظیفه اجتماعی

ه-.اعتماد سازی در میان توده شهروندان

و-.عمل به تعهدات در قبال شهروندان

ز-.ارائه گزارش های شفاف از عملکرد مدیریت شهری در کلیه زمینه های مرتبط

چشم انداز توسعه منطقه16در راستای برنامه 5ساله:

-.منطقه ای با عملکرد اقتصادی مدرن در مقیاس جهانی برای شهر تهران

-.منطقه ای پایدار و منسجم با ساختاری مناسب برای سکونت و فعالیت.

-.منطقه ای امن و مقاوم در برابر بلایای طبیعی و سوانح و برخوردار از کیفیت مناسب بافت ها.

-.منطقه ای برخوردار از یکپارچگی و انسجام پهنه های فعالیتی با پهنه های مختلف توسعه یافته و فضاهای شهری فعا ل.

-.منطقه ای بهره مند از محیط زیست مناسب و با کیفیت.

-.منطقه ای برخوردار از کانون ه و محور های شهری مجهز و پویا و بهره مند از محیطی خوانا و با هویت

-.منطقه ای با منظر و سیمای شهری آراسته.

اهداف کلی:

-.ارتقا جایگاه عملکردی منطقه مناسب با نقش مرکزیت فعالیت های اقتصادی در مقیاس جهانی برای شهر تهران.

-.ارتقاء مدنیت منطقه و بهبود شان و جایگاه سکونتی،فعالیتی و اجتماعی منطقه

-.ایمن سازی منطقه در برابر بلایای طبیعی و سایر مخاطرات و سوانح.

-.افزایش بهره وری از فضاهای مصنوع و ایجاد تعادل فضایی و برقراری انسجام و یکپارچگی میان پهنه های عملکردی.

-.کاهش و حذف منابع آلاینده محیط زیست و گسترش و تجهیز فضاهای سبز.

-.بهبود کارکرد عرصه ها و محورهای منطقه و ارتقاء کیفیت پهنه های کار و سکونت.

-.ارتقا و بهبود سیما و منظر شهری

راهبرد های شهری:

-.تبدیل بخش عمده ای از فضای جریان های منطقه به پهنه های ویژه به منظور جلوگیری از گسترش صرفا مسکونی و

پیش بینی توسعه های مختلط عملکردی.

-.بازآفرینی اراضی حاشیه خیابان فدائیان اسلام و کنترل پارک جنگلی جنوب نیروگاه بعثت از طریق حضور پهنه های

کار و فعالیت پالایش یافته و سکونت.

-.بهسازی و نوسازی بافت فرسوده در مقیاس بلوک های شهری به گونه ای که با تغییر بافت بتوان تغییرا مورد نظر ا جرا

نمود و کمبود خدمات را جبران کرد.

-.تبدیل فرآیند خروج صنایع به فرصتی جهت شکل گیری نخستین تکانه های تحول و توسعه در منطقه از طریق پالایش

فعالیتها و توسعه های درشت مقیاس.

-.شناسایی پهنه های مختلط به عنوان پهنه دربر گیرنده محور های تجاری و صحنه مواجهه پهنه های مسکونی و فعالیتی

و بازشناسی و تدوین ضوابط ساخت و ساز مدیریت خاص پهنه های یاد شده که اغلب متکی به محور ها و گروه های

شهری هستند.

-.سازماندهی فضای سبز منطقه و پالایش صنایع آلاینده در جهت ارتقاء کیفیت محیط زیست.

-.احیای ساختار کلان فضاهای گذران اوقات فراغت از طریق افزایش انعطاف پذیری ساختاری –عملکردی در فضاهای

تجاری-تفریحی و سازماندهی نحوه پراکنش آنها.

ارزیابی و تحلیل وضعیت منطقه:

نقاط قوت:

1-قرار گرفتن محدوده تجارت جهانی در منطقه

2.وجود املاک درشت دانه جهت جایگزینی املاک فرسوده

3.وجود مراکز سفرخیز

4.تعداد وابسته های تجاری از حمله بازار بلور و آهن

5.اصالت و قدمت محلات

6.پتانسیل تغییرات گسترده در بافت ها ی فرسوده واحد شرایط باز سازی.

7.وجود بافت های به شدت فرسوده و قرار گرفتن در اولویت بازسازی.

8.پتانسیل تغییر کاربری و سازمان یافتگی در حواشی ایستگاه های مترو و...

9.قرار گرفتن ایستگاه مرکزی راه آهن

10.همجواری با بازار تهران.

11.پتانسیل تغییر کاربری گسترده در اراضی شمال ،شرق و جنوب

12.وجود شبکه گسترده مترو.

13.قرار گرفتن یکی از پایانه های مسافری در منطقه.

14.وجود طرح های مصوب و نیز اراده لازم برای خروج از صنایع و انبار های مزاحم.

15.دسترسی مناسب به خطوط حمل و نقل ریلی درون شهری موجود در دست احداث.

نقاط ضعف:

-وجود مراکز آلوده کننده صوتی و تصویری.

-.فرسودگی شدید در اکثر منطقه.

-.وجود شبکه معابر کم عرض در بافت محلات.

-.کمبود شدید مراکز تجاری

-.تعداد کاربری های شهری و فرا منطقه ای جاذب ترافیک در منطقه.

-.پایین بودن سطح در آمد خانوار.

-.کمبود مراکز تفریحی و خدماتی فضای سبز

-.آسیب پذیری محلات در مقابل بلایای طبیعی

-.وجود زمینهای بایر که محل رشد ناهنجار های اجتماعی می باشد.

-.بالا بودن تراکم خانوار در واحد مسکونی

-.مشکلات تجمیع و پایین بودن ضریب نوسازی در حد کمتر از یک درصد در سا ل

-.بالا بودن سرانه کاربری های مسکونی

-.مشارکتپایین زنان در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی.

خانه بهسازی محله:

خانه بهسازی محله مکانی است که در آن به همفکری و همیاری برای بهتر کردن وضعیت موجود محله های خود می پردازیم.بهسازی شامل همه اقداماتی است که وضعیت محله را بهتر از شرایط فعلی می کند و از آموزش و فعالیت های اجتماعی تا اقدامات ساخت و ساز و زیبا سازی را در بر می گیرد.در این خانه اهل محل ،کارآفرینان،معتمدان،متخصصان ساکن در محل ،شورا یاران،شهرداری،شرکت نوسازان منطقه،دولت و سایر دست اندر کاران وظایف مشخصی را به عهده خواهند گرفت.این خانه وظیفه هیچ نهادی را به عهده نمی گیرد.

بنابراین خانه بهسازی برای اهل مجل فرصتی است که اگر از آن خوب استفاده نمایند ،می توانند محله های خود را مانند خانه خود دانسته و برای بهبود آن نه تنها خود مسئولیت و نقش به عهده بگیرند بلکهدیگران را نیز به همکاری فراخوانند.اهل محل از طریق این خانه می توانند به سمت ایجاد محله هایی امن و مناسب برای همه با اولویت سالمندان ،کودکان ،معلولان،جوانان وزنان گام بردارند.

وظایف شرکت بهسازی و توانمند سازی نقش سرزمین در خانه بهسازی محله:

وظایف شرکت توانمند سازی و بهسازی نقش سرزمین در این خانه تسهیل گری برای بهسازی و بهبود وضعیت اجتماعی ،اقتصادی ،و محیط زیست محلات هدف است.فعالیت تسهیل گری مانند روغن موتور ماشین می ماند که وظیفه هیچ یک از اجزاء موتور را به عهده نمی گیرد،اما به چرخش و حرکت موتور یاری می رساند.بنابراین تسهیل گران شرکت نقش سرزمین نه وظایف ساکنان و بخش خصوصی را به عهده دارند و نه شهرداری و دولت واهل محلو....بلکه تلاش می کنند تا کل این مجموعه با یاری هم ،برای بهبود وضع محلهها با هم کار کنند به بیان دیگر تسهیل گر مانند پلی است که مردم این محدوده می توانند از آن برای دسترسی راحت و ساده به امکانات موجود به منظور نوسازی خانه های خود و بهسازی بافت اجتماعی –کالبدی محله ،متناسب با نیاز هایشان استفاده کنند. از سوی دیگر مسئولین نیز می توانند از طریق ارتباط با تسهیل گران به صورت منظم از وضعیت این محلات و تاثیرات اقداماتشان آگاه شوند ،نقاط ضعف را شناسایی و رفع کرده و نقاط قوت را تقویت کنند و با شناخت نیازهای مردم ساکن ،به خدمت رسانی بپردازند.

تقسیم بندی وظایف شرکت بهسازی و توانمند سازی نقش سرزمین در خانه بهسازی محله:

خدمات تسهیل گران شرکت بهسازی و توانمند سازی نقش سرزمین به چهار نوع فعالیت تقسیم می شود:

1.فنی و مهندسی:این فعالیت ها شامل بازنگری در طرح های موجود با مشارکت اعضا،خانه بهسازی محله ،ارائه خدمات مشاوره به اهل محل در زمینه نقشه های معماری ،روش ها ی ساخت و ساز با کیفیت خوب (صنعتی سازی)و ضوابط و مقررات آن،مشاوره در بهبود وضعیت زیر ساخت ها (امکاناتی که زیر زمین است)و هر نوع اقدامی که به بهبود و درمان جسم محله کمک وآن را زیبا نماید .این وظایف را مهندسین معماری و عمران بر عهده دارند.

2.حقوقی:این فعالیت ها در زمینه قرار داد های مشارکتی برای ساخت و ساز ،راهنمایی و مشاوره در ارتباط با سند مالکیت ،روش های اخذ وام از بانک و نحوه بازپرداخت آن و هرنوع اقدامی است که با قوانین موجود برای بهسازی محله مرتبط باشد.

3.اجتماعی –فرهنگی:این فعالیت ها شامل آموزش مردم برای مشارکت وتشکیل گروه های بهسازی و نوسازی محله،نظارت بر پروژه های اجرایی به منظور حصول اطمینان از این که نیاز های همه گروه های ساکن اعم از جوانان ،زنان،سالمندان،و گروه های آسیب پذیر مانند معلولین در آنها دیده می شود و توجه به این امر که فعالیت های نوسازی و بهسازی به معیشت وامنیت سکونت مردم آسیبی نمی رساند.برنامه های آموزشی نیز از دیگر اقدامات این گروه است که از طریق هماهنگی با دستگاه های مسئول ،متناسب با نیاز ساکنان انجام می شود.مثلا آموزش مهارت های زندگی ،پیشگیری از رفتار های پرخطر مانند اعتیاد،روش های پس انداز و بهبود معیشت،بهبود بهداشت فردی و خانوادگی و آموزش حقوق و تکالیف شهروندی در زمینه ی بهسازی –نوسازی محله ،مراقبت و نحوه رفتار صحیح با سالمندان و نظایر آن.بخش دیگری از وظایف این گروه مستند سازی دانش و آگاهی نزد اهل محل،تهیه تاریخ شکل گیری محله،تلاش همگان برای بهبود وضیت موجود برای معرفی به سایر محلات شهر و چاپ خبرنامه محلی است.

4.مالی و اقتصادی:این بخش شامل اطلاعاتی است که ساکنان برای آگاهی از میزان سود وهزینه خود در ساخت وساز (مانند تفاوت تجمیع و تک سازی ساخت و سازو...)روش های اشتغال زایی و معرفی بازار کار محلی و امکانات موجود در این زمینه به آن نیاز دارند.همچنین تلاش برای جذب سرمایه گذار ،آموزش های لازم به سرمایه گذاران ساکن در محل و آموزش اهل محل برای شراکت در سرمایه گذاری از دیگر وظایف اینگروه می باشد.

اقدامات مهم خانه بهسازی محله در سه ماهه دی تا اسفند89:

نخست:تهیه سند چارجوب توسعه محلی به منظور نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده ناحیه 3شهرداری منطقه16.اهمیت این سند در این است که اولا:امکان استفاده از تحولات آینده شهر تهران را در اختیار ناحیه 3 قرار می دهد و دوم اینکه اهداف آن معطوف به مشارکت همه دست اندر کاران برای بهبود وضعیت موجود است و سوم می تواند مبنای برنامه ریزی های سالانه و اقدامات اجرایی قرار گیرد.در حال حاضر معاونت شهر سازی منطقه ،شهرداری ناحیه3و شرکت نوسازان منطقه محتوای این سند را تایید کرده اند.

دوم:جمع آوری اطلاعات مربوط به مزایا و تشویق های اعطای وام و اطمینان یافتن از درستی اطلاعاتی بود که بایستی در اختیار ساکنین محل قرار بگیرد.

سوم:زیباسازی و ایمن سازی خانه بهسازی محله.

آیا میدانید؟

در محدوده بافت فرسوده مصوب واقع در محلات هدف(خزانه،شهرک علی آباد شمالی و...)3200پلاک فرسوده وجود دارد که اگر دو طبقه هم ساخته شده باشند می شود 6400 واحد مسکونی که نزدیک به 20 هزار نفر در آن زندگی می کنند.نکته مهم آنکه در حدود 80%درصد خسارات و تلفات زلزله ناشی از فرسوده بودن ساختمان ها می باشد.

طبق مصوبه وزارت مسکن و شهرسازی این بلوک ها سه ویژگی کوچه کم عرض کمتر از 6متر ،بنای ناپایدار و نیز قطعات کوچک زمین یا اصطلاحا ریزدانه را با هم به همراه دارند و به دلیل خطر پذیری بیشتر در اولویت اول نوسازی مسکن قرار دارند.

تسهیلات و معافیت های پیش بینی شده جهت نوسازی بافت های فرسوده مصوب منطقه 16:

-صدور پروانه مسکونی به صورت رایگان و تخفیف برای واحد های تجاری.

-اعطای تسهیلات بانکی بدون سپرده گذاری.

-اعطای تراکم تا یک طبقه به صورت رایگان در صورت تجمیع واحد های مسکونی.

مزایای تجمیع املاک ریزدانه:

به غیر از پهنه های فرسوده مصوب در سایر نقاط منطقه چنانچه چند پلاک تجمیع گردند،از مزایای زیر بهره مند می شوند:

-.گذر های بن بست به مالکین تجمیع کننده پلاکهای همجوار به صورت رایگان اعطا می گردد.

-.واگذاری تراکم تشویقی به نوسازی تجمیعی

-.با نجمیع پلاک های ریزدانه می توان هزینه ساخت را کاهش داد.

-.امکان تامین پارکینگ برای واحد های بیشتر را فراهم کرد.

-.سطح مشاعات ساخت را بین واحد های مختلف تقسیم کرد و سطح بنای مفید را افزایش داد.

-.طراحی و معماری بهتری انجام داد و امکان محوطه سازی را با افزایش مساحت حیاط ایجاد کرد.
مسائل و مشکلاتی که اخیرا گریبان گیر بافت های فرسوده شهر تهران شده اند ،تنها بر اثر عامل گذشت زمان بر آنها نیست بلکه عمدتا رکود حیات شهری در ایجاد این نابه سامانی ها و اغتشاشات نقش داشته و به بی رونقی و رکود دامن زده است.عدم مشارکت ساکنان این گونه بافت ها در بهبود وضعیت موجود ،که ناشی از فقدان سازمان مدیریتی واحد و کارا و همچنین بخشی نگری در اداره این بافت هاست و خود آن نیز از تقسیم وظایف و مسئولیت ها به صورت خنثی در مجموعه مدیریت شهری تهران آب می خورد و مانع سیاست گذاری واحد و اجرای مطلوب می شود

،چندان جدی و پر اهمیت است که می توان آن را انگیزه اصلی نگارش این مقاله برشمرد.با استناد به این که مبانی مدیریت شهری از بعد نظری و عملیاتی نقش تعیین کننده ای در بهبود نوسازی بافت فرسوده دارند ،تبیین هریک از مبانی مهم ترین مولفه های این تحقیق است.مبانی و برنامه ریزی شهری به عنوان مهمترین مبانی مدیریت با تکیه بر عدم مشارکت عملی شهروندان در برنامه ها بررسی شده است.هماهنگی نیز به عنوان عامل تاثیر گذار بعدی در مدیریت شهری و نقس آن در سازمان رسمی شهرداری ،شازمان و نهاد های ذی مدخل در محور فقدان چارچوب مشخص به منظور بهره گیری از مشارکت شهروندان تدقیق گشته است.

مدیریت شهری طی دهه گذشته تلاش های فراوانی به منظور نوسازی بافت فرسوده انجام داده و هزینه های هنگفتی صرف نموده است.اما به دلیل عدم توجه کافی به بعد اجتماعی نوسازی شهری ،در ارائه راهکار ها موفقیت کافی کسب نکرده است.اغلب ساکنین بافت های فرسوده در برابر فروش،تخریب و تجمیع خانه های خود مقاومت کرده و در نتیجه اغلب طرح ها با مشکلاتی روبرو ست.توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی در حوزه مطالغات دانشگاهی از ابتدای دهه 90 میلادی به این سو بسیار گسترش یافته.جوامع شهری ایران دارای میزانی از سرمایه اجتماعی قدیم در حال فرسایش و تا حدودی سرمایه اجتماعی جدید می باشند و اغلب روابط بر پایه پیوند های خونی شکل گرفته ،اعتماد عمومی پایین بوده و مردم از مشارکت رسمی امتناع می کنند.مشاهده می گردد که میزان مشارکت غیر رسمی بالاتر است.بنابراین به کارگیری سرمایه اجتماعی موجود در محله های فرسوده در ایران از طریق گرو های فعال محلی(انجمن ها،هیئت های امنای مساجد و ....)مفید تر بوده و ایجاد نهاد های اجتماع محلی و کمک گرفتن از شورا یاری ها به عنوان حلقه واسط میان مدیریت شهری و ساکنین مهمترین گام در فرایند تجدید حیات شهری می باشد.همچنین جلب مشارکت ساکنین در پروژه های مختلف فرهنگی،اجتماعی و پروژه های عمرانی و زیر ساختی مانند بهسازی معابر و نما های مغازه ها،پاکسازی محیط زیست،سازماندهی ترافیک محله و ....از طریق تقسیم وظایف و گرو های کار محله ای با عناوین مختلف جهت تسهیل فرایند تجدید حیات ضروری است.

طرح ساماندهی فاضلاب کوی محمدی:

شماره 13نشریه نوسازی با موضوع تسهیل گری و نقش کنشگران در نوسازی بافت های فرسوده در دست انتشار می باشد.کارگاه های مشارکت(نویسنده:انسیه قوام پور)جایگاه مشارکت در بافت فرسوده در شماره 4ارائه شده است.

کارگاه جایگاه مشارکت در بافت فرسوده با حضور آقای مهندس میران میزبان معاون شهر سازی سازمان نوسازی شهر تهران،آقای دکتر شیخ،مدیران عامل شرکت های نوسازان در تاریخ 25 شهریور 1388برگزار گردید.

در طرح های توانمند سازی 4 برنامه اصلی وجود دارد:

1.تدوین برنامه مشارکتی برای حمایت و مدیریت محله با هدف نوسازی محله.2.ایجاد حمایت محلی برای بهبود زیر ساخت های اجتماعی و اقتصاد محلی3.نحوه رو برو شدن با چالش های موجود و پیش رو در محله برای انجام فعالیت های پیشنهاد شده ازسوی مردم محل 4.تقویت موسسات رسمی و غیر رسمی محلی با درگیر کردن بیشتر آنها برای پاسخگویی به نیاز های واقعی و فعالیت های مورد نظر توسعه و نوسازی محله.

پای صحبت اهل محل:

(پرسش از خانمی مسن از اهالی بومی محل):

-تاکنون برای نوسازی خانه فرسوده خود چه اقدامی کرده اید؟

ج:،شهرداری به ما خبر داد که برای نوسازی خانه خود مبلغ 40 میلیون تومان هزینه کنیم،بنده 40 سال است که در منزلم سکونت دارم و بعد از فوت شوهرم به دلیل مسائل و مشکلات مالی نتوانستم از عهده این کار برآیم،گرچه شهرداری به ما گفت که می توانیم به صورت وام همراه با بازپرداخت اقساط خانه را نوسازی کنیم ولی حقیقتا من حتی از عهده پرداخت اقساط هم بر نمی آمدم.من بیشتر این خانه را به دلیل ارثی که از شوهرم به جا مانده نگه داشتم.

-آیا شما از بیمه حوادث برخوردارید؟

ج:متاسفانه خیر،خب به دلیل مبالغی که برای بیمه گرفته می شد و من در شرایطی نبودم که آنرا پرداخت کنم.

-می شود از فضای داخلی خانه خود بگویید؟منظورمان متراژآن است؟

ج:بله، خانه ها در این محله اکثرا 72 متری اند ،دستشویی و حمام هم در حیاط است،و برای من پایین آمدن از پله ها برای رفتن به دستشویی و حمام سخت و طاقت فرساست اما خب،چه می شود کرد؟چاره ای نیست.

-به نظر شما روند اعتماد مردم نسبت به نوسازی بافت های فرسوده از گذشته تا به حال تغییر کرده؟

ج:بله مردم بیشتر اعتماد می کنند ،کسانی که وضع مادی خوبی دارند خودشان بدون کمک شهرداری کار نوسازی را انجام می دهند ولی بااین وجود بیشتر مردم چشم امید به کمک های دولت دارند.

گفت و گویی با خانم صابری عضو شورا یاری محله شهید بخارایی:

-طرح های انجام شده در نوسازی بافت فرسوده تاچه حد موفقیت آمیز بوده اند؟مشارکت مردم در این طرح ها چقدر دخیل بوده؟به عبارتی اعتمادشان از گذشته تاکنون بیشتر شده یا کمتر؟

ج:اجازه بدهید در ابتدا راجع به مشکلات بافت فرسوده برایتان بگویم.بافت فرسوده ناشی از تجمع گروه های انسانی در متراژهای 30،40 متری است که خودش مشکلات خاصی از جمله در رابطه با خانواده ها،فرزندانی که در این خانواده ها رشدمی کنند و جایی را برای ابراز احساسات خود،کار های خود و مسائل شخصی خود ندارند و مجبورند به جمع دوستان ناباب بپیوندند.بنده به عنوان شورایار مردم را توجیه کردم که بیایید کار تجمیع را انجام دهید که هرکدام بتوانید بلوک خانواده بزرگتری را داشته باشید،یا مسکن بزرگتری را دارا شوید.متاسفانه به دلیل اینکه اکثر خانواده ها کم در آمد هستند و یک ملک مسکونی که به طور مثال 30 متر و 3 طبقه است و هر طبقه یک اتاق،مجبور شدند اعضای خانه باهم زندگی بکنند.عروس،دختر،مادر شوهر،داماد و ....

ما به مردم ابلاغ کردیم که شهرداری یک روند خوبی را پیش رویتان گذاشته ،بیایید بکوبید و خانه هایتان را بسازید ما کمکتان می کنیم.پاسخشان این بود که به ما یک واحدی در آپارتمان 40،50 متری می دهند و ما نمیتوانیم با عروس و دختر و دامادمان زندگی بکنیم.این علت عمده عدم همکاری مردم بود.البته نداشتن درآمد مکفی برای بازپرداخت اقساط را هم باید اضافه کرد.و خواهان این بودند که دولت یک ودیعه مسکنی را در اختیارشان قرار دهد تا زمان ساخت و آماده شدن خانه آنها جایی را رهن کنند و اسکان موقت داشته باشند.به طور کلی میتوان گفت 40 تا 60 درصد این طرح ها موفقیت آمیز بوده اما نه به آن صورتی که بگوییم مردم ما توجیه شدند و شهرداری کمکشان کرده.اما توانستند در این ساختار به نحو احسن شرکت کنند.

-لطفا تعریفی از مفهوم نوسازی کرده و بفرمایید مردم باید از نظر فرهنگی خانه هایشان با چه ویژگی هایی ساخته بشود؟

ج:باید فرهنگ آپارتمان نشینی را به مردم آموزش داد در برخی آپارتمان ها که مردم اجاره می کنند متاسفانه می بینیم که خانم جلوی درب ورودی یک پارچه پهن کرده و دارد سبزی پاک می کند،یا قند می شکند.یا در راه پله ها با سرو صدا می آیند .ما اول باید فرهنگ سازی کنیم و بعد از مردم بخواهیم که خانه های خود را ترک کرده و در آپارتمان بنشینند.البته من با برخی از سالمندان گفت و گو کردم و معتقد بودند که فضا تنگ و تاریک است.بنابراین کناراین آپارتمان جدید باید فضای سبز در نظر گرفته بشود تا کسانی که به محیط باز عادت داشتند یک فضایی راداشته باشند تا دور هم قرار بگیرند.وسایل تفریحی باید برای بچه ها گذاشته بشود تا بعضی ها که خانه هایشان حیاط دار بوده از نظر فضا محدود نشوند.به عنوان مثال در جلسه ای که (خانم اسکندری)در مسجد داشتند بسیاری از افراد پرخاش کرده بودند که چرا می خواهید خانه هایمان را از ما بگیرید؟علیرغم اینکه می دانستند داشتن این خانه های قدیمی باعث می شود فاضلاب کشیده بشود،البته بسیاری از خانه ها مشکلات خدماتی هم دارد،مثلا اگر خانه ای آتش بگیرد یا زلزله بشودو در آن امکان نجات دادن افراد نیست.بایستی در محلات مختلف کلاس بگذارند ،زمانی را برای صحبت انتخاب کنند که مردم از سر کار آمدند و خستگی رفع کردند ،دور مساجد جمع شوند،معتمدین محل و نماینده بافت فرسوده که متولی این امر باشند برایشان توضیح بدهند.مثلا در کوچه به سمت خیابان اسلامی،فلکه اول خزانه،یک کوچه هست که 3،4 تا پلاک ثبتی دارد.که به خاطر آب و فاضلاب نشت کرده است و خانه فرورفته.یا در کوچه اله یاری 2،3 تا از خانه ها به دلیل عملیات فاضلابی ترک برداشته و ساختمان نشت کرده یعنی یکی از اتاق ها داخل فاضلاب شده یا در یک مورد خانه ای را دیدم که پسر معتادی در آن زندگی می کرد و آب فاضلاب از وسط خانه بالا زده بود. و وی می گفت:دولت این بلا را سر من آورده.اما در واقع عدم همکاری خودش این وضعیت را به وجود آورده بود.بنابراین بایستی مبلغ 20،30 میلیون تومان به این افراد داد تا زمان ساخته شدن خانه جایی را رهن کنند و یا وام های طویل المدت با سود کمتر داد.

-ما متوجه شدیم که از اهالی محل کمتر کسی دارای بیمه حوادث است دلیل چیست؟چرا همکاری صورت نمی گیرد؟

ج:بله درست است،ما اینجا افرادی را داریم که زیر خط فقر هستند و بین 150 تا200 تومان در ماه درآمد دارند ،یکی از راهکار های دولت برای کمک به این افراد می تواند این باشد که بخشی از یارانه را به عنوان بیمه حوادث قطع بکند.

- آیا در این طرح ها پیشرفتی وجود داشته؟و وضعیت بهتر شده؟

ج:حدود 4و درصد از بافت فرسوده مانده که به یمن زحمات شرکت های ساختمانی ،خانم اسکندری و شهرداری مردم آگاه تر شده اند.این امکاناتی که شهرداری می دهد باعث آگاهی مردم شده و فرهنگ سازی آن به عهده کسانی می ماند که متولی این امر هستند تا انجام بدهند.

- طرح نوسازی بافت های فرسوده دقیقا از چه زمانی ایجاد شده؟

ج:حدودا چهار سال.

- آیا مساجد به عنوان منبع مهم آگاهی بخشی به مردم همیشه حضور داشتند؟

ج:دقیقا نه،اگر همایش باشد.در جمع های دوستانه تا به حال صحبت نشده.اگر خود متولیان می آمدند و با مردم به گفت و گو می نشستند بیشتر جواب می داد.الان یک سری افراد غریبه وارد می شوند و به مردم می گویند این کار را کنید ،و مسلم است که مردم اعتماد نکنند اما وقتی از زبان شورا یار ،معتمد محله بشنوند،تشویق می شوند و ارتباط تنگاتنگ افراد بو می محله با معتمدین محل باعث پیشرفت کار می شود.به عبارتی به جای اینکه مردم به سراغ ما بیایند ما خودبه سراغ مردم برویم.

- راجع به کوی محمدی که زیر قنات هست لطفا توضیح دهید؟

ج:از شهرداری برای فاضلاب آنجا آمده بودند و تا حدودی هم پیش رفتند و روی فاضلابش کار شد اما متاسفانه ساکنانش در معرض خطرند و تا چند سال آینده پیش بینی شده که ممکنه در فاضلاب فرو برود.

- اگر مردم وام دریافت کنند ولی نتوانند اقساط آن را پرداخت کنند چه اتفاقی خواهد افتاد؟

ج:خانه هایشان پس گرفته می شود.متاسفانه آواره می شوند.خود من صحبت کردم اما نتوانستم کاری کنم.

بسیاری از مردم به من گفتند که دولت یک راهکاری را برای ما بیندیشد چرا که ما هم دوست داریم که خانه هایمان نوشوند.

- بنابراین دولت لزوما نقش تاثیر گذاری را دارد؟

ج:بله دقیقا.دولت باید راهکار تعیین کند وقتی دولت امکانات نمی دهد و شخص برای یک ودیعه مسکن باید سالها دوندگی کند تا آیا بگیرد یا نه؟از طرفی تغییر ساختار در محله نمود پیشرفت یک دولت است.هرچقدر نوسازی انجام بشود باعث پیشرفت یک ملت است.و وقتی دولت خودش همکاری نمی کند ما نمیتوانیم به اصرار به مردم وعده و وعید دهیم.

- چرا نسل جدید اکثرا در خانه نمی مانند؟(طبق گفته خودتان)

ج:چون اینجا را عیب و عار می دانند و غالبا آدرس را از را ه آهن به بالا می دهند.بنابراین بومی های محل به تدریج کم می شوند وبیشتر افرادی که به خزانه میایند در شهرستان خود جایی را نداشتند و به ناچار وارد محله خزانه می شوند و می توان گفت خزانه اینطور شکل گرفته.اکنون یک تهرانی در اینجا پیدا نمی شود اکثرا بلوچ،ترک،فارس اند.

- فضاهای سبز چطور؟آیا پیشرفتی داشته؟

ج:در 2-3 سال اخیر پیشرفت داشته اما نه به آن صورتی که قابل مقایسه با منطقه5 باشد که دارای 21 محله است و بیشترین فضای سبز را در شهر تهران دارد.فضای سبز ما در اینجا بلااستفاده افتاده چرا که ترمینال جنوب کنارش است.چون کارخانه روغن نباتی روبه رویش هست.طرحی هست که در نظر گرفته اند پارک12 فروردین را پارک

بانوان کنند و امسال شورا و شهرداری محله خزانه قبول کرده اند و اگر این طرح انجام بشود ما مجبور نیستیم برای بردن اردوی خانم ها به پارک بانوان منطقه 3 اتوبوس بگیریم.همه با کمال میل و رغبت می توانند اوقات فراغت خود را در پارک پر کنند.

- آیا غیر از وام قول تسهیلات دیگری داده شده؟

ج:خیر،اما مدتی شایع شده بود که علاوه بر وام یک طبقه اضافه هم بدهند.

- خانه ها را براساس چه متراژی به مردم می دهند؟

ج:با توجه به زیر بنایی که دارد به همان متراژ به آنان می دهند مگر آنکه دو همسایه همجوار باهم مشارکتی بخواهند خانه خود را نوسازی کنند.

کتابنامه:

نیک راه،حدیث/ادیب،علی/منتظری مرجان،1390 شهریور ماه،مقاله:بررسی رهکار های عملی جلب

مشارکت در بافت فرسوده با تحلیل مبانی مدیریت شهری،تهران.

- بلارک یلدا،1389 شهریور ماه،نظارت بر نوسازی شهری پایدار:مواردی از برنامه ریزی شهری

مشارکتی در فوکویاما،تهران.

- افتری شهلا،1390 تیر ماه،نقش کنشگران در طرح های توانمند سازی اجتماع محور برای

نوسازی و بهسازی محلات،تهران.

- همکاری با شهرداری و خانه بهسازی محله خزانه و همچنین موسسه نقش سرزمین.