تصنیفهای عارف قزوینی به مثابه بازتاب شرایط اجتماعی

هومان علیایی

 هنر پدیده ای پویاست و آثار هنری پیوسته در طول تاریخ دچار تحول و دگرگونی شده اند . ولی نکته ای که در مطالعه هنر در دوره های مختلف تاریخی جلب نظر می کند رابطه ایست که آثار هنری در هر دوره با شرایط اجتماعی دوران خود داشته اند .آثار هنری در هر دوره از تاریخ را می توان به مثابه بازتابی از شرایط ذهنی و عینی آن جامعه در نظر گرفت و به همین علت یکی از روشهای مهم مطالعه هنر مطالعه شرایط اجتماعی حاکم بر دوره ای است که اثر هنری خلق شده است . بررسی شرایط اجتماعی،  موضوعی است که در میان هنرهایی عینی تا حدی ساده تر می نماید . ولی با این حال باز هم در میان هنرهایی که جنبه ذهنی تری دارند می توان عناصری را یافت که به خوبی نشانگر روحیه اجتماعی حاکم بر دوره آفرینش اثر هستند .  واضح است که نشان دادن شرایط اجتماعی در اثر « آزادی مردم را هدایت میکند  »  دلاکروا  به مراتب ساده تر از نشان دادن روابط اجتماعی در یک قطعه موسیقی است ولی با این حال در تاریخ موسیقی قطعات زیادی را می توان یافت که بازتاب دهنده شرایط سیاسی اجتماعی روزگار خود هستند . سرود ای ایران توسط روح الله خالقی که در زمان اشغال ایران به دست قوای بیگانه ساخته شده است و یا اپرای جوزپه وردی که در دوره اشغال ایتالیا توسط اتریش تصنیف شده و ترجیع بند آن" آه ای وطن زیبا و شکست خورده ام" است که در طول قطعه تکرار می شود  از نمونه های قطعات موسیقی هستند که بازتاب دهنده روحیه حاکم بر عصر خود می باشند. با نگاهی گذرا به تاریخ موسیقی اروپا می توان این نکته را متوجه شد که آثار هنری در هر دوره ای ، پا به پای تحولات اجتماعی و سیاسی پیش آمده اند و در هر دوره می توان به خوبی عناصری را در آثار هنری یافت که به خوبی نشاندهنده ذهنیت اجتماعی دوره خود میباشند - موضوعی که در تاریخ موسیقی ایران کمتر خود را نشان می دهد-. با مروی گذرا بر تاریخ موسیقی ایران متوجه این نکته می شویم که تنها تعداد معدودی از هنرمندان شرایط اجتماعی و سیاسی روزگار خود را دریافته اند و در خلق آثار خود از مضامین روز استفاده کرده اند  که امروز نیز با توجه به عدم بهره گیری از موسیقی برای بازتاب مسائل اجتماعی میتوان به خوبی ردپای این موضوع را دنبال کرد.


برای خواندن متن کامل این مقاله در زیر کلیک کنید:

 

پیوست	اندازه
7807.doc	80 KB