معرفی "کتاب اِزدی ها، جلوه و مصحفه ره ش و بیبلیوگرافی اِزدی"

انستانس ماری کارملی برگردان نجات عبداله

این کتاب که عنوانش در کردی برابر است با " کتیبی ئیزدییه­ کان (جیلوه و مه­ سحه­ فا ره­ ش) و بیبلیوگرافیای ئیزدیاتی"، را اَنستانسن ماری کارملی، اهل فرانسه نگاشته و نجات عبدالله درکنار ترجمه­ ی این اثر به کردی، بر آن مقدمه و نیز پینوشت­ هایی نگاشته­ است. این کتاب دارای 250 صفحه بوده و از سه بخش تشکیل شده­ است. بخش اول در پنج فصل به معرفی دو کتاب اِزدی­ها به نام­های جلوه و مصحف ره­ ش[i] و نیز متن این دو کتاب، می­پردازد. بخش دوم به بیبلیوگرافی اِزدی­ پرداخته و کتاب­ها و مقالاتی که در این زمینه نگاشته ­شد ه­اند را معرفی می­کند و در بخش آخر به ارائه برخی نقشه­ ها و عکس­ ها و اسکچ­ هایی مربوط به ازدی­ها می­پردازد.[ii] از نقاط قوت این کتاب، علاوه بر آوردن نقشه و عکس از مناطق و نیز بزرگان این آیین، مقدمه­ ی 24 صفحه­ ای است که مترجم بر آن نگاشته و در آن بطور خلاصه به معرفی کلی این آیین و ارای مختلف درمورد سرچشمه­ ی این دین و نیز اسم آن است. برای مثال وی آورده­ است که اسم این دین، به معنای پرستش می­باشد، و اما به نظر هنری کارمان، به معنای فرشته­ پرست­ها می­آید. وهمچنین درباره قدمت کتب این آیین سخن می­گوید که وی کتاب جلوه را از مصحفه ره­ ش قدیمی­تر می­داند بنابر مقایسه­ ی زبان بکاررفته در هردو کتاب. این کتب به زبان کردی با گویش کرمانجی و با خطی خاص نگاشته ­شده­است. عده­ ای قدمت این کتاب­ها را به قرن 11 و 12 برگردانده و عده­ای قرون 13 و 14 و نیز برخی آن را مربوط به قرن 19 می­دانند. در مورد نگارنده­ ی این کتاب نیز اکثریت بر این عقیده­ اند که آن را شیخ ئادی، نگاشته­ است. پیروان این دین در مناطق شمال عراق در منطقه­ ی موصل و شیخان، در ارمنستان، آذربایجان و نیز اسکندریه در سوریه و نیز در جنوب ترکیه زندگی می­کنند.

در کتاب نگاشته­ شده توسط اَنستانس ماری کارملی، متون اصلی خود این دو کتاب به زبان کردی و رسم­ الخط ویژه نگاشته شده­ اند اورده شده و نیز همچنین ترجمه­ ی عربی و نیز کردی آن آورده­ شده­ است. لازم به ذکر است که این دو کتاب، از نظر حجم، بسیار کوچک هستند، بطوری که ترجمه مصحفه ره­ ش به کردی، در نه صحفه چاپ شده­ است و جلوه در شش صفحه. این دو کتاب، درباره چگونگی آفرینش در این دین، فرشتگان و افراد مقدس و سه پادشاه ملعون و نیز حرام و حلال در این دین سخن می­گویند.

همچنین در بخش آخر کتاب، مجموعه اسنادی از سفارت فرانسه را در ارتباط به ازدی­ ها آورده که در آنها می­توان اطلاعاتی در زمینه ­ی مشکلات این مردم، نحوه­ ی نگرش فرانسه به آنها، و نیز دعوای میان انگلیس و فرانسه بر سر این قوم و نیز ارتباطات این مردم و مسیحیان منطقه را بدست­ آورد. از نکات قابل اشاره در مقدمه­ ی این کتاب که مترجم آن را نگاشته، سخن گفتن از قتل عام وحشتناک این مردم توسط دولت عثمانی و نیز برخی از امرای کرد در عراق می­باشد.

 

[i] - ره­ ش در زمان کردی به معنای سیاه است.

[ii] - این کتاب توسط "بنکه­ ی ژین" چاپ شده است. بنکه­ ی ژین مرکزی است در شهر سلیمانیه، که به ثبت و نگهداری و نیز ترجمه­ ی کتاب در ارتباط با کردها، می­پردازد.