روزشمار تخصصی تاریخ فرهنگی بازار

زهره نظام محله

در چهارچوب برنامه های تاریخ فرهنگی ایران مدرن سعی نمودیم علاوه بر گاهشماری های عمومی که حوزه تاریخ فرهنگی و سیاسی ایران را در بردارد ، گاهشماری های تخصصی نظیر بازار، محیط زیست ، گونه شناسی شهری و... ارائه دهیم که در زیر یک نمونه از آن آورده خواهد شد.

سال 1332شمسی ( برابر با 19اوت 1953تا 21مارس 1954میلادی)
26شهریورماه : به دستور سپهبد زاهدی تظاهرات بازار تهران به شدت سرکوب شد و عده ی زیادی در این رابطه دستگیر شدند و قسمتی از سقف بازار خراب شد.
30مهرماه : حکومت نظامی عده زیادی را مجددا بازداشت کرد، در میان بازداشت شدگان چند بازرگان نیز دیده می شود.
21آبان ماه : امروز بازار تهران تعطیل شد و عده ای از مردم دست به تظاهرات زدند. دو نفر مقتول و عده زیادی مجروح گردیدند.
21آبان ماه : در تبریز تظاهرات دامنه داری به وقوع پیوست، بازار تبریز، دانشگاه و دبیرستان ها تعطیل شد. در این تظاهرات قریب 50نفر دستگیر و زندانی شدند. نیروی سوم خلیل ملکی در این تظاهرات از عوامل عمده و سازنده بود.
23آبان ماه : فرمانداری نظامی مقداری از سقف بازار تهران را تخریب کرد و عده ای را نیز به جزیره خارک تبعید نمود.
16دی ماه : عبدالحسین نیک پور به ریاست اتاق بازرگانی تهران انتخاب شد.

سال 1333شمسی ( برابر با 21مارس 1954 تا 21مارس 1955میلادی) 
27خردادماه : موافقتنامه جدید بازرگانی بین ایران و شوروی به امضاء رسید. به موجب این موافقتنامه حجم مبادلات طرفین دو میلیارد و دویست میلیون ریال پیش بینی شده است.
6تیرماه : سازمان برنامه طی اعلامیه ای متذکر شد کارخانه های دولتی به جز قند و شکر و قماش و سیمان به مردم فروخته خواهد شد.
14تیرماه : بین سه شرکت ژاپنی و شرکت ملی نفت قراردادی منعقد شد و به موجب قرارداد شرکتهای مزبور تا حدود دو میلیون دلار ماشین های نساجی و کشتی های یدک کش به ایران خواهند داد و در عوض در ازاء آن نفت دریافت دارند.
22تیرماه : قرارداد بازرگانی ایران و فرانسه در پاریس امضاء شد.
31تیرماه : قرارداد خرید 10هزار تن شکر بین ایران و کوبا به امضاء رسید.
5اسفند ماه : اتاق بازرگانی تهران پنجمین دوره فعالیت خود را آغاز کرد.

سال 1334شمسی (22مارس 1955تا 21مارس 1956میلادی)
13اردیبهشت ماه : موافقتنامه بازرگانی بین ایران و شوروی امضاء شد.
16اردیبهشت ماه : در اثر استمرار سخنرانیهای شیخ محمدتقی فلسفی در مورد فرقه ضاله بهائی تظاهرات شدیدی از طرف مردم تهران و شهرستانها به وقوع پیوست و عده ای از مردم بازار و جنوب تهران عازم تخریب حضیره القدس مرکز اجتماع بهائیان شدند.
5مهر ماه : وزارت اقتصاد ملی به دو وزارتخانه صنایع و معادن و بازرگانی تبدیل شد.
13 دی ماه : دکتر بقائی، نریمان، زهری، کرباسچیان، مدیر روزنامه نبرد ملت، ابوالسباع مدیر روزنامه حمله و چند نفر از تجار در رابطه با فعالیت فدائیان اسلام بازداشت شدند.
 

سال 1335شمسی ( 21مارس 1956تا 21مارس 1957 میلادی)
27فروردین ماه : موافقتنامه بازرگانی بین دولتین ایران و لهستان امضاء و مبادله شد.
12شهریور ماه : موافقتنامه جدید بازرگانی ایران و شوروی امضاء و مبادله شد. شوروی سیمان، کاغذ، تراورس، مواد شیمیایی و ماشین های باری به ایران می دهد در عوض برنج و پنبه و بادام و تریاک می گیرد.
29 آبان ماه : کشور انگلستان به بازرگانان ایرانی اجازه فعالیت در خاک خود داد.
   

 سال 1336 شمسی ( 21مارس 1957 تا 21مارس 1958میلادی)   

 27فروردین ماه : موافقتنامه بازرگانی ایران و شوروی برای مدت سه سال تمدید شد. در این مدت هجده میلیارد ریال کالا مبادله خواهد شد.
25مهر ماه : ایران به شوروی 25هزار تن برنج چمپا داد و در عوض شوروی به ایران 80 تن شکر صادر کرد.
17دی ماه : قرارداد بازرگانی ایران و فرانسه با افزایش 20 درصد تمدید شد.
9بهمن ماه : موافقتنامه بازرگانی ایران و ایتالیا امضاء شد.
 

سال 1337 شمسی ( 21مارس 1958 تا 22مارس 1959 میلادی)
25 خرداد ماه : موافقتنامه بازرگانی بین نمایندگان شیخ نشین دوبی و شرکت سهامی صادرات خلیج فارس امضاء شد.
6مهر ماه : قرارداد بازرگانی ایران و فرانسه تمدید شد.
20 اسفند ماه : قرارداد بازرگانی، اقامت دریانوردی بین ایران و انگلیس امضاء و مبادله شد.
 

سال 1338 شمسی ( 22مارس 1959 تا 21 مارس 1960میلادی)
6 اردیبهشت ماه : قرارداد بازرگانی جدید بین ایران و ایتالیا امضاء و مبادله شد.
13 خرداد ماه : موافقتنامه بازرگانی ایران و فرانسه در تهران امضاء و مبادله شد.
8 بهمن ماه : دکتر اقبال در کابینه خود تغییراتی داد. در این تغییرات حسنعلی منصور به وزارت بازرگانی و عبدالرضا انصاری به وزارت کار معرفی شدند.

سال 1339 شمسی ( 21مارس 1960 تا 21 مارس 1961میلادی)
27 فروردین ماه : موافقتنامه بازرگانی ایران و لهستان امضاء و مبادله شد.
27 فروردین ماه : موافقتنامه موقت بازرگانی ایران و امریکا مبادله شد.
6 تیرماه : بازار خوی آتش گرفت و 60 مغازه سوخت.
13بهمن ماه : دانشجویان دانشگاه با تعطیل کلاس ها از دانشگاه خارج شده و دست به تظاهرات زدند. این تظاهرات چند روز ادامه داشت و بازار نیز گاهی باز و گاهی بسته می شد. در تظاهرات دانشجویان عده ی زیادی بازداشت شدند و دانشگاه نیز تعطیل شد.
  

سال 1340 شمسی ( 21مارس 1961 تا 21 مارس 1962 میلادی)  
14 خرداد ماه : دکتر امینی نخست وزیر در مجمع عمومی بازرگانان و اصناف پیرامون بحران اقتصادی سخن گفت و برای اعاده وضع سابق از تجار کمک خواست.
30 خرداد ماه : جهانگیر آموزگار به سمت وزیر بازرگانی تعیین و معرفی شد.
18 مرداد ماه : دریانی، بازرگان معروف طبق قرار بازپرس توقیف شد. وی متهم به برداشت 23 میلیون تومان از صندوق شرکت شهرآرا ست.
23اسفند ماه : هیئت رئیسه اتاق بازرگانی تعیین شدند. علی وکیلی به ریاست اتاق و محمد مهدی لاری و علی اکبر محلوجی نایب رئیس گردیدند.
     

سال 1341 شمسی ( 21مارس 1962 تا 21 مارس 1963 میلادی

2بهمن ماه : بامداد امروز اعلامیه آیت الله خمینی مبنی بر تحریم رفراندوم در تهران و بسیاری از شهرها پخش گردید. به محض انتشار اعلامیه تظاهرات گسترده ای تهران را فراگرفت، بازار و اصناف، دکانها را تعطیل نموده به خیابان ها ریختند و مشغول شعار دادن علیه رفراندوم شدند.
  

 سال 1342 شمسی ( 21 مارس 1963 تا 21 مارس 1964 میلادی)  

 6 فروردین ماه : بازار تهران و سایر شهرها به تبعیت از علماء و روحانیون به مدت سه روز در اعتصاب روحانیت شرکت کردند.
6 فروردین ماه : بازار مشهد تعطیل شد و مردم طاق نصرت هایی را که برای ورود شاه ساخته بودند به آتش کشیدند. ماموران پلیس با تظاهرکنندگان به زد وخورد پرداختند.
13 خردادماه : به مناسبت عاشورای حسینی مردم تهران مخصوصا اصناف و بازاریان در اجتماع بسیار عظیمی به راهپیمایی دست زدند و عکس هایی از آیت الله خمینی را به در و دیوار چسباندند. تظاهرکنندگان در مقابل کاخ مرمر مدتی توقف نموده  و فریادهای مرگ بر دیکتاتور از دهان همه خارج می شد. عصر عاشورا دانشجویان دانشگاه نیز راهپیمایی بزرگی ترتیب دادند.
15 خرداد ماه : به مناسبت دستگیری آیت الله خمینی شهر قم تعطیل شد و اصناف و بازاریان از بازکردن مغازه ها خودداری نموده، دسته دسته به تظاهرات دست زدند.
15 خرداد ماه : حکومت نظامی در تهران دست به بازداشت روحانیون و عده ای از منتقدین بازار زد.
15 تیر ماه : طیب حاج رضایی رئیس میادین میوه و تره بار تهران به اتهام مشارکت در وقایع 15 خرداد در تهران دستگیر و زندانی شد.
13 مهر ماه : به دنبال اعلامیه های متعدد از طرف مقامات برجسته روحانی و بازرگانان تهران، بازار تهران و اکثر دکاکین تهران بسته شد و تظاهرات وسیعی در اطراف بازار به وقوع پیوست، پلیس مردم را به شدت سرکوب کرد.
14 مهر ماه : بازاریان به علت افتتاح مجلسین اعتصاب کرده دست به تظاهرات زدند، پلیس بازار را اشغال نظامی کرد و به سرکوبی مردم پرداخت. در چند شهرستان نیز مردم تظاهرات کردند.
13 آذر ماه : مردم تبریز و بازاریان و اصناف دست به اعتصاب  زدند و به بازداشت روحانیون اعتراض نمودند.  دولت فورا در تبریز حکومت نظامی اعلام کرد و به سرکوبی و دستگیری مردم پرداخت.
    

سال 1344شمسی (21 مارس 1965 تا 21 مارس 1966 میلادی)   
25 فروردین ماه : موافقتنامه ایران و شوروی در امور اقتصادی و فنی به تصویب نهایی رسید.
15تیرماه : قرارداد جدید بازرگانی بین ایران و ژاپن امضاء و مبادله شد، به موجب این قرارداد حجم ارسال کالای طرفین به سه برابر افزایش یافت.
9بهمن ماه : وزیر بازرگانی خارجی چک اسلواکی با وزیر اقتصاد ملی ایران قراردادی منعقد و امضاء کرد که به موجب آن دولت چک اسلواکی 150 میلیون دلار به ایران اعتبار  داد.
 

سال 1345شمسی (21مارس 1966تا 21 مارس 1967میلادی)
5اردیبهشت ماه : ایران و یوگسلاوی قرارداد بازرگانی منعقد نمودند. به موجب این قرارداد یوگسلاوی اعتبارات نامحدودی در اختیار ایران می گذارد.
13اردیبهشت ماه : ایران و مجارستان قرارداد بازرگانی منعقد نمودند.
11اسفند ماه : اولین موافقتنامه پنج ساله بازرگانی ایران  و شوروی در تهران امضاء شد. طبق این موافقتنامه مقرر شد طی پنج سال آینده ایران و شوروی پانصد و چهل میلیون دلار کالا مبادله کنند.
 

سال 1346شمسی ( 21مارس 1967تا 21مارس 1968میلادی)
6فروردین ماه : وزیر اقتصاد ملی طی مصاحبه ای اعلام کرد: سود بازرگانی اتومبیل از 25 تا 100هزار ریال افزایش یافت.
10اردیبهشت ماه : بین ایران و عراق یک قرارداد بازرگانی امضاء و مبادله شد.
7شهریور ماه : بازار اهواز آتش گرفت و قسمت اعظم کالاها خاکستر شد.
14دی ماه : در حریق بازار قزوین سیزده مغازه با خاک یکسان شد.
25دی ماه :  یک هیئت اقتصادی از ایران به مالزی رفت.
 

سال 1347شمسی ( 21مارس 1968تا21مارس 1969میلادی)
22تیرماه : سناتور عبدالحسین نیک پور که سالیان طولانی ریاست اتاق بازرگانی تهران با او بود درگذشت.
30تیر ماه :  بین ایران و تونس موافقتنامه بازرگانی به امضاء رسید.
18 آبان ماه : یک موافقتنامه بازرگانی بین ایران و کویت امضاء شد.
1 دی ماه :  ایران و شوروی یک قرارداد تجاری با هم امضاء و مبادله کردند.
17بهمن ماه :  بازار کفاش ها در تهران آتش گرفت و 70 مغازه سوخت.
 

سال 1348شمسی (21مارس 1969تا 21مارس 1970میلادی)
23اردیبهشت ماه :  اصناف تهران علیه اقدامات دولت بعثی عراق میتینگ دادند.
24اردیبهشت ماه : روابط بازرگانی ایران و آلمان شرقی قطع شد.
30اردیبهشت ماه :  یک موافقتنامه بازرگانی پنجساله بین ایران و مجارستان امضاء شد.
15تیرماه :  قرارداد پایاپای بازرگانی بین ایران و پاکستان امضاء گردید.
22آبان ماه :  موافقتنامه بازرگانی بین ایران و تایلند امضاء شد.
  

سال 1349شمسی ( 21مارس 1970تا 21مارس 1971میلادی)  
3 فروردین ماه : یک آتش سوزی مهیب در مشهد که ده ساعت ادامه داشت میلیون ها تومان کالای تجار و اصناف را از بین برد.
10 مرداد ماه : بزرگترین موافقتنامه اقتصادی ایران و شوروی امضاء و مبادله شد.
28مرداد ماه :  بازار تهران لوله کشی شد.
6بهمن ماه : بازار مهران در خیابان لاله زار آتش گرفت و سی مغازه به سرعت سوخت و بقه خسارت دیدند.
    

سال 1350شمسی ( 21 مارس 1971تا 21مارس 1972میلادی)   

 4فروردین ماه : مقررات صادرات و واردات سال 1350 اعلام شد و به موجب آن ورود یخچال ، بخاری، تلویزیون، رادیو و پارچه های نخی مجاز گردید.
24 مرداد ماه : بازار تهران آتش گرفت 14 مغازه و حجره سوخت.
15دی ماه : به دنبال اعلامیه آیت الله خوانساری بازار تهران تعطیل کرد، اصناف و تجار در مسجد سیدعزیزالله حضور یافتند. در این اجتماع بزرگ واعظ شهیر آقای فلسفی سخنان مبسوطی ایراد نمود و اقدامات جنایتکارانه دولت بعثی عراق را در اخراج ایرانیان محکوم کرد. در این اجتماع سفراء کشورهای اسلامی حضور داشتند.
15 دی ماه :  بازار و اصناف تمام شهرها تعطیل کردند و در اجتماعاتی عملیات دولت عراق را نسبت به ایرانیان مردود قلمداد کردند.
  

سال 1351شمسی (21مارس 1972تا 21مارس 1973میلادی) 

7خرداد ماه : وزیران اقتصاد ایران و انگلیس در تهران طرح یک قرارداد بازرگانی را امضاء کردند.
7آذرماه :  اتاق اصناف تهران تشکیل شد و امیرحسین شیخ بهایی به ریاست آن برگزیده شد.
21بهمن ماه :  نرخ دلار در بازار جهانی سقوط کرد. بانک مرکزی به تجار هشدار داد در معاملات دلار احتیاط کنند.

سال 1352شمسی (21مارس 1973 تا 21مارس 1974میلادی)
2فروردین ماه : هوشنگ انصاری وزیر اقتصاد ملی برای امضاء یک موافقتنامه بازرگانی بین ایران و جمهوری خلق چین در راس هیئتی به پکن عزیمت کرد.
3مهر ماه :  ایران و جمهوری دموکراتیک آلمان یک قرارداد بازرگانی پنجساله امضاء و مبادله کردند.
 

سال 1353شمسی (21مارس 1974 تا 21مارس 1975میلادی)
8 اریبهشت ماه : امیرحسین شیخ بهائی رئیس اتاق اصناف برکنار شد و به جای وی سرهنگ حکمتی مدیر عامل شرکت تاکسیرانی برگزیده گردید. سرهنگ سلامی نیز به ریاست شرکت تاکسیرانی رسید.
12اردیبهشت ماه : موافقتنامه توسعه همکاریهای اقتصادی ایران و هند توسط نخست وزیران دو کشور در تهران امضاء و مبادله شد.
7مرداد ماه : اولین موافقتنامه بازرگانی ایران و سوریه امضاء شد.
9آبان ماه : اتاق اصناف تهران در مجلس شورای ملی مورد حمله قرار گرفت.
26 بهمن ماه : در انتخابات اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران سناتور دکتر طاهر ضیائی به ریاست کل انتخاب شد. مهندس عنایت بهبهانی همان سمت را در تهران گرفت.
17 اسفند ماه : قسمتی از بازار تهران آتش گرفت. مدت آتش سوزی 20 ساعت به طول انجامید و مجموعا 350 مغازه و انبار سوخت .
 

سال 1354شمسی (21مارس 1975 تا 21 مارس 1976 میلادی)
 15 خرداد ماه : از نخستین ساعات بامداد امروز روحانیون، تجار و اصناف و مردم قم در صفوف منظم در شهر قم به راهپیمایی پرداختند و ضمن قرائت قرآن سالروز 15 خرداد را گرامی داشتند....
14اسفند ماه : حریق بزرگی در بازار تهران رخ داد و مجموعا 20 مغازه سوخت.
      

سال 1355شمسی (21مارس 1976 تا 21مارس 1977میلادی)    

 

 4اردیبهشت ماه : مهندس احمد علی ابتهاج سرمایه دار معروف و صاحب کارخانه سیمان ری در جاده چالوس به دره افتاد و کشته شد.
14تیر ماه :  بازار کفاش های تهران آتش گرفت . 170 مغازه و یک انبار به کلی سوخت و سه نفر هم به قتل رسیدند.
  

سال 1356شمسی (21مارس 1977تا 21مارس 1978میلادی)  
5تیرماه :  دانشجویان دانشگاه در بازار تهران دست به تظاهرات بزرگی زدند.
24دی ماه : اصناف و کسبه بازار اصفهان به مناسبت وقایع اخیر در قم و مشهد مغازه های خود را تعطیل کردند.
  

سال 1357شمسی (21مارس 1978 تا 11فوریه 1979میلادی)  
13 خرداد ماه : اعلامیه های متعددی از طرف اصناف و بازاریان تهران مبنی بر تعطیل روز 15خرداد انتشار یافت.
17دی ماه :  دو مامور ساواک در بازار تهران به شدت مضروب شدند.
21دی ماه : تعطیل بازار تبریز وارد 80 امین روز شد.

منبع :
عاقلی، باقر، 1387، روزشمار تاریخ ایران( از مشروطه تا انقلاب اسلامی)، تهران: نشر نامک

پیوست	اندازه
16237.docx	36.34 KB