آسمان در باورهای عامیانه مردم کرمانشاه

شهلا جواهري

 در میان مردم شهرها و مناطق مختلف کرمانشاه عقاید و باورهای متفاوتی در مورد آسمان وجود دارد. آسمان نام ایزد نگهدارنده سپهر است، آسمانی که وظیفه­ ی دشوارش زندانی ساختن اهریمن است. در میان روستاییان گیلان غرب اهالی بر این باورند که در ابتدا آسمان و زمین نزدیک یکدیگر بوده ­اند و این نزدیکی به ­قدری بوده است که انسان می­توانسته است آسمان را لمس کند در یک چنین زمانی پیرزنی مشغول طبخ نان برروی ساج بوده که در یک لحظه دست خود را که آغشته به خاک ساج است به آسمان می زند که از او دور شود و  مزاحم او نباشد که در نتیجه آن آسمان شبیه ساج پیرزن گنبدی شکل شده و به سمت بالای زمین می رود و از زمین فاصله می گیرد. هر چقدر که بالاتر می رود رنگش آبی می شود و در اثر دست خاکی پیرزن که به آسمان زده است لکه­ های خاکی جای دست پیرزن لکه­ های ابر را بوجود می آورند. همچنین اهالی این منطقه معتقدند آسمان دارای هفت طبقه است و خداوند در قسمت بالای هفت طبقه قرار دارد. انتهای آسمان نیز در طبقه هفتم می­باشد. بعد از آسمان زمین دیگری وجود دارد که روی آسمان می باشد در آن جا نیز مانند کره زمین انسان­ها زندگی می­کنند، کشاورزی و دامداری دارند. در مورد بهشت و دوزخ نیز بر این باورند که در زمین قرار دارند و در آسمان بهشتی وجود ندارد به همین دلیل در گذشته به آسمان قسم و سوگند یاد می کردند و برای آن­ها آسمان مقدس بوده است و اعتقاد داشتند خداوند آسمان را  بدون ستون ساخته است.

اهالی شهرستان سرپل ذهاب در مورد آسمان عقاید و باورهای دیگری دارند، بدین قرار که آسمان هفت طبقه است و زمین نیز هفت طبقه که هفت طبقه آن زیر زمین قرار دارد. در طبقات آسمان غیر از طبقه هفتم که آن را عرش می نامند و جایگاه خداوند را در آن­جا می دانند ملائکه­ های مقرب (حضرت جبرئیل- عزرائیل- میکائیل و... ) و از ما بهتران زندگی می کنند. در آسمان از ما بهتران کشاورزی و دامداری داشته و مانند انسان های روی زمین زندگی می کنند. در طبقات زیر زمین، اجنه و دیوها زندگی می کنند به دلیل پلیدی و شرارات که به آن ها نسبت می دهند خداوند به آن ها اجازه نداده است که در آسمان زندگی کنند، همچنین انسان­های بدسرشت در این طبقات زندگی می کنند، دلیل این مدعا را بدین صورت عنوان می کنند که چاه آب در زمین نشان دهنده وجود زندگی در زیر زمین است و این همان آبی است که مورد استفاده این موجودات قرار می گیرد. روح انسان­ها پس از مرگ به آسمان نمی رود چون روح انسان­ها نمی تواند با از ما بهتران هم نشین گردد بلکه روح پس از مرگ وارد جسم بچه ای که تازه متولد شده می شود. در مورد انتهای آسمان معتقدند، آسمان انتهایی ندارد و اگر هم داشته باشد فکر ما قادر به شناخت آن نمی باشد. آسمان به سبب بلندی و ارتفاعش از زمین به رنگ آبی دیده می شود و هر چقدر بلندتر شود رنگ آن نیز به همان نسبت آبی تر می شود.

در شهرستان دالاهو( کرندغرب ) و ریجاب در مورد آسمان بر این باورند که خداوند پس از آفریدن هفتن و هفتوانه با یکی از هفتن، هفت طبقه آسمان را بنام های: لوح صدف- لوح عقیق- لوح در- لوح مرجان- لوح یاقوت- لوح گوهر و لوح الست را می گردند و  در هر طبقه فرشتگان آسمانی گرد هم می آیند و جشنی برپا می کنند تا خداوند و فرشته مقرب او به نزدشان بروند و آن ها را شادمان سازند.

اهالی منطقه کوزران، گوران و سنجابی در مورد آسمان معتقدند که  آسمان از هفت طبقه تشکیل شده و بهشت نیز در آسمان است و زمین نیز از هفت طبقه ساخته شده و دوزخ و جهنم نیز در زمین قرار دارد. در روی آسمان مانند زمین، مردم زندگی می کنند، کشاورزی و دامداری دارند. در آن جا هم آسمانی وجود دارد که ماه و خورشید دارد. خداوند در آسمان هفتم در عرش قرار دارد. ملائکه نیز در آن جا هستند رنگ آبی آسمان هم به­­ دلیل بلند بیش از حد و دور بودم آن از زمین است. خداوند آسمان را بدون ستون و میخ آفریده و انتهایی برای آن قایل نشده است. در روستاهای منطقه گوران معتقدند، آسمان طبقه دوم است. زمین طبقه اول، آب طبقه سوم و خاک طبقه چهارم است. آسمان انتهایی ندارد در فصل بهار، شفاف و آبی رنگ است. در فصل تابستان شفاف نیست. در فصل پاییز همیشه گرد وغبار در آسمان و هوا است و کمتر به رنگ آبی است و در فصل زمستان هم ابری و برفی است.

 

ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ» 
http://www.anthropology.ir/node/21139

ویژه نامه ی نوروز 1393 
http://www.anthropology.ir/node/22280