دیدگاه زنان در جهان روزمره (بخش پایانی)

دوروتی اسمیت ترجمه ی زهره دودانگه

تصویر: کار زنان در جنگ جهانی دوم، در طول جنگ جهانی دوم زنان نقش هایی را می پذیرفتند که به نظر می رسید مشاغل مردانه باشد (منبع ویکی پدیا 1)
جامعه شناسی بخشی از دستگاه حاکم است. روابط و سازماندهی ای که تحت آن بسط می یابد، از سوی رابطۀ دستگاه حاکم با جهان اجتماعیِ تحت مدیریتش داده شده است. اشکال نهادی حاکمیت موضوعات اصلی آن را بنا می نهند: جامعه شناسی سازمان ها، آموزش، سلامت، کار، بیماری روحی، انحراف، حقوق، دانش و مانند آن. سازمان تفکر و دانش جامعه شناسانه به صورت ساختار نهادی بیان می شود. این سازمان در روش های تفکر و نظام مندی در بیان واقعیت های ویژه، به صورت یک نظم ادراکی کلی، پیشگام است. تا حد زیادی، جامعه شناسی مشغول تصریح، سازمان دهی، ترسیم و گسترش روابط اشکال نهادی حاکمیت با واقعیات قلمروهایشان بوده است.

زندگی زنان خارج از دستگاه حاکم یا وابسته به آن بوده است. کنش های مفهومی این دستگاه در بسط یک آگاهی جامعه شناسانه ای دربارۀ خودمان، برای ما کار نمی کند. شبکه جامعه شناسی سیاسی، جامعه شناسی خانواده، سازمان ها، بیماری های روحی، تحصیل و غیره امر ناشناخته ای را که دامنه آن به پیش از ما می رسد به عنوان امری که باید کشف و جستجو شود ترسیم نمی کند؛ این سوال مناسب نیست که ما می پرسیم چگونه باید جامعه شناسی ای را سازمان دهیم که از دیدگاه زنان آغاز می شود. ما، چنان که بایست، با تجارب زنان آغاز می کنیم (چه منبع دیگری داریم؟)؛ مفاهیم و چارچوب های در دسترس کار نمی کنند، چرا که آن ها بیشتر فاعلی (سوژه) را خارج از تجارب محلی و واقعی نشانده اند، یک دانش خاص دربارۀ جهان. زنان به آسانی و دقیقا ابژۀ مطالعه جامعه شناسانه شده اند، زیرا آن ها سوژه های این مطالعه نبوده اند. تحت این خنثی بودن آشکارِ سوژه غیرشخصی یا غایب یک جامعه شناسی بی طرف درباره جنسیت، واقعیت مرد بودن نویسندۀ متون متعلق به سنت این جامعه شناسی و عضویت این نویسنده در چرخه مشارکت مردان در تقسیم کار حاکمیت نهفته است. مساله ای که اینجا با آن مواجه می شویم این است که چگونه جامعه شناسی ای برای زنان انجام داده و زنان را سوژه ها و آگاهان آن قرار دهیم، در حالی که شیوه های اندیشیدنی که به عنوان جامعه شناس برای تولید متون جامعه شناختی یاد گرفته ایم، ما را به عنوان ابژه بازسازی می کند.

اگر ما از جایی در دنیای خارج و مستقل از متون شروع کنیم که مردم در آن  قرار گرفته اند، نقطه  آغاز ما در جزئیات مخصوص یک جهان روزمرۀ حقیقی است. به عنوان اولین گام برای وارد کردن این دیدگاه به  یک گفتمان مبتنی بر متن، ما جهان روزمره را به عنوان مساله (پروبلماتیک) خود می سازیم. ما این کار را با علاقه مند کردن خودمان به ابهام آن انجام می دهیم تا جایی که دیگر، با باقی ماندن درون آن، نمی توانیم بفهمیم چگونه سازمان دهی شده است یا اتفاق می افتد. ایده پروبلماتیک این ابهام را به سطح گفتمان انتقال می دهد. این [ایده] توجه را به مجموعه ای از سوالات ممکن - که هنوز مطرح می شود-  یا مجموعه ای از معماها -که هنوز با توجه به ماهیتشان نظام دهی نشده اند اما به طور بالقوه در واقعیات جهان های زیستۀ ما وجود دارند- معطوف می کند. پروبلماتیک جهان روزمره یک قاعده سازی استدلالی آشکار از ماهیت واقعی سازمان جهان روزمره است. من راجع به واقعیتی صحبت می کنم که برای آن ها که در آن زندگی می کنند رخ می دهد. من همچنان دربارۀ آن صجبت می کنم (یا اینکه می نویسم). من آن را وارد گفتمان می کنم. اصطلاح «پروبلماتیک» بعد واقعی ای از سازمان جهان روزمره را (چنان که دائما توسط افراد حقیقی تولید می شود) به یک پژوهش سیستماتیک وارد می کند. این امر به غفلت عملی ما از ویژگی های معین جهان های محلی مان واکنش نشان میدهد، چرا که ما آن ها را از درون محدودیت هایشان جستجو می کنیم. به این معنا معما یا معماها واقعا وجود دارند. بنابراین چنین پروبلماتیکی سوالی را مطرح می کند و این سوال موضوعی را پیش می کشد راجع به اینکه چگونه ما به جهانی که در آن زندگی می کنیم مرتبط هستیم. ما ممکن است آن چنان غفلت خود را تجربه نکنیم، اما در هر صورت غافل هستیم.

پروبلماتیک، که حاصل غفلت ما دربارۀ چگونگی شکل گیری و تعیین جهان های روزمره ما از سوی رابطه و نیروهای خارج از خود است، نباید به حساب حماقت یا گول خوردن ما گذاشته شود. درون جهان های روزمره ما، ما متخصصان ماهیت واقعی آن ها هستیم، به همان صورتی که هستند. جهان های روزمره ما تاحدی دستاوردهای خود ما هستند و دانش ویژه و متخصصانه ما دائما مانوس بودن و حضور همیشگی و فاقد شگفتی آن ها را نشان می دهد. اما اینکه چگونه آن ها به روابط اجتماعی گستردۀ اقتصاد و جامعه سرمایه داری متصل هستند، در درون آن ها قابل کشف نیست. رابطه های میان جهان های روزمره چندگانه به همراه دستاوردهای آن روابطی که درون آن هاست پویای ای خلق می کنند که، در شرایط سرمایه داری معاصر، دائماً سبب تغییر در تجارب محلی ما می شود. در حوزه پژوهش این بدان معناست که تا کنون ما، چنان که جهان های روزمره زنان دغدغه مان است، کاملاً بر آن چه زنان و مردم به ما -دربارۀ آن چه انجام می دهند و آنچه اتفاق می افتد- می گویند تکیه می کنیم. اما نمی توانیم برای درک روابطی که روزمره آن ها را شکل می دهد و معین می کند بر آن ها تکیه کنیم. پس اینجا وظیفۀ ما به عنوان دانشمندان علوم اجتماعی این است که این روابط را مورد پژوهش قرار دهیم؛ و کشف شیوه هایی که آن ها در زندگی روزمره حضور دارند باید اقدام مهم تخصصی باشد، یک شغل، شغل یک دانشمند علوم اجتماعی.

نقد فمنیستی معاصر مشکلی را که در روابط میان پژوهشگر و "سوژه" وجود دارد مورد تاکید قرار داده و روش های مصاحبه ای را پیشنهاد کرده و مورد استفاده قرار داده است که پژوهش دربارۀ "دیگران" را ابژه نمی کند. با اینکه این روش ها مهم هستند، به خودی خود برای بنیان گذاری یک جامعه شناسی فمنیسی کافی نیستند. تغییر در رابطه میان پژوهشگر و سوژه انواع مسائلی را که ما درباره شان صحبت کردیم، حل نمی کند. آن ها مادامی که روش های جامعه شناسانۀ تفکر و تحلیل آن چه را که سوژه ها به ما درباره زندگی شان می گویند ابژه کرده اند، راه حل محسوب نمی شوند. ما به روش توصیفی محدود هستیم تا اجازه دهیم صدای تجربه زنان شنیده شود، مگر اینکه بتوانیم فراتر از آن چیزی برویم که پاسخ دهندگان خودشان به ما گفته اند. با اینکه این امر یعنی شنیدن صحبت های موثق زنان مهم است، برای پایه گذاری و هدایت کندوکاو جامعه شناسانه کافی نیست. توسعه یک روش فمنیستی در جامعه شناسی باید فراتر از انجام مصاحبه های پژوهشی، برای کشف متدهای تفکری برود که کندوکاو ما را سازمان داده و متون جامعه شناسانۀ ما را بنویسند، تا به این ترتیب حضور سوژه های فعال، هنگام جستجو و تصریح رابطه هایی که جهان های روزمره ما در آن ها تجسم یافته اند، حفظ شود.


پانوشت:
1- http://en.wikipedia.org/wiki/Woman
منبع: برگرفته از فصل سوم زندگی روزمره به عنوان یک پروبلماتیک (یک متدلوژی فمنیستی)

The Everyday Life World As Problematic, A Feminist Sociology; Dorothy E. Smith; Northeastern University Press/ Boston; 1987; p 109-111

ایمیل: [e-mail] (زهره دودانگه)

پروندۀ زهره دودانگه در انسان شناسی و فرهنگ:
http://www.anthropology.ir/node/18859

سایر مطالب مرتبط در انسان شناسی و فرهنگ
 

دیدگاه زنان در جهان روزمره (1)
http://anthropology.ir/node/19318
 

دیدگاه زنان در جهان روزمره (2)
http://anthropology.ir/node/19439
 

حذف زنان از فرهنگ مردان(1)
http://anthropology.ir/node/18242
 

حذف زنان از فرهنگ مردان(2)
http://anthropology.ir/node/18363
 

پرونده جنسیت و فضای شهری (با تاکید بر زنان)
http://anthropology.ir/node/17343
 

جنسیتی و توسعه شهری: ساختن اجتماعات محلی بهتر برای همگان (1)
http://www.anthropology.ir/node/17582
 

برابری جنسیتی و توسعه شهری: ساختن اجتماعات محلی بهتر برای همگان (2)
http://anthropology.ir/node/17704
 

مساله زنان در شهر تنها امنیت نیست!
http://anthropology.ir/node/17823
 

پرونده زندگی روزمره و شهر
http://www.anthropology.ir/node/18054
 

مولفه زمان و مکان در مطالعه زندگی روزمره شهری
http://anthropology.ir/node/18576
 

رابطه فضای شهری و زندگی روزمره
http://anthropology.ir/node/16333
 

احساس راحتی در شهر (با تاکید بر زندگی روزمره زنان)
http://anthropology.ir/node/1869

 

 

دوست و همکار گرامی
چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی، نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید
http://anthropology.ir/node/11294