چهره ماه مارس2014: آرتور کلاینمن

گردآوری و برگردان مهسا شیخان

به مناسبت زادروز او در تاریخ 11 مارس 1941
آرتور کلاینمن استاد انسان شناسی و روان پزشکی در دانشگاه هاروارد است. وی در دانشگاه هاروارد به تدریس واحدهای  انسان شناسی، بهداشت جهانی، و پزشکی و بهداشت اجتماعی می پردازد و مدیریت مرکز آسیای دانشگاه هاروارد را بر عهده دارد. آرتور کلاینمن فعالیت ها و کمک های گسترده و وسیعی را به حوزه های  انسان شناسی پزشکی و روانپزشکی ارائه کرده است.  فعالیت های وی به شکل دهی مفهوم مریضی/مرض و بیماری (disease and illness) و نیز اهمیت روایت های  بیماری و تجربیات مرتبط با آن از منظر انسان شناسی و روانپزشکی کمک شایانی کرده است . تاثیر گسترده وی را می توان از منظر رهبری و مدیریت در بسیاری از پروژه های محلی-و جهانی در حوزه های مرتبط با بهداشت از قبیل پروژه تشخیص و دستورالعمل آماری اختلالات روانی موسسه پزشکی بر روی پیشگیری از خودکشی، و گزارش های وی را در سازمان جهانی بهداشت مشاهده کرد.

تحقیقات و فعالیت ها

کلاینمن عموما به خاطر تخصص و فعالیت هایش در حوزه بهداشت روانی در شرق دور شناخته شده است. از سال 1969، کلاینمن بیماری های روانی از قبیل افسردگی، شیزوفرنی و خودکشی را در تایوان، چین، و هنگ کنگ مورد مطالعه قرار داد. از بدنه این تحقیقات، کلاینمن کتاب های مختلفی را بر روی بیماری های روان در جوامع چینی منتشر کرد، و نیز کتاب معروف بیماران ومداوا کنندگان در متن فرهنگ: بررسی مرزهای انسان شناسی، پزشکی و روانپزشکی. همین تحقیق  به شکل دهی فعالیت نظری وی بر روی تضاد و تفاوت میان بیماری و مرض (illness/disease) کمک کرده است. وی نشان داد که چگونه می تواند پریشانی روانی را از طریق کار با بیماران چینی به صورت فیزیکی بیان کند.

کلاینمن به بررسی فصل مشترک فرهنگ، ساخت اجتماعی بیماری و زیست پزشکی در دوران کاری خود پرداخته است. وی مفاهیم انسان شناسی پزشکی تفسیری را با بررسی تجربیات زیسته بیماری و تبادلات  زیست پزشکی دکتر و بیمار به عنوان واقعیات پزشکی گسترش داد. پزشکان و بیماران اغلب در معناهای مختلفی از نشانه های بیماری و شبکه های معناشناسی حرکت می کنند، که این منجر به سوء تفاهم و کیفیت نازل مراقبت های پزشکی می شود. در کتاب روایت های ناخوشی:  ابتلا ، درمان و شرایط انسانی؛ کلاینمن تنش و خلاء میان پیشرفت های فناوری پزشکی و خدمات بهداشتی و بیماری های تجربه شده بیماران را مورد بررسی قرار می دهد. برای مواجه با این مسائل، وی مدلی توضیحی را برای ارتقاء تبادلات پزشکان و بیماران و کمک به پزشکان در درک تجربه های ناخوشی بیماران شان از طریق روایت ها ارائه می دهد.

با این حال، منتقدین وی معتقدند که رویکرد کلاینمن در از بین بردن خلاء ارتباطی پزشک و بیمار با کمک مدل توضیحی اغلب به همسویی دیدگاه های پزشکان و بیماران منجر می شود.  هیچ اتحاد کاری و فعالیتی میان این دو وجود ندارد چرا که فعالیت های پزشکی با این فرض استوار است که دیدگاه های زیست پزشکی تمامی دیدگاه های دیگر را در بر می گیرد. شپر-هاگز این پرسش را طرح می کند که زمانی که پزشکان و بیماران با هم متفاوتند، و یا علایقی غیر قابل انسجام دارند چه اتفاقی روی می دهد. دیگر منتقدان خاطر نشان می کنند که مفهوم  برابری دکتران و بیماران به دلیل وجود دینامیزم اقتصاد سیاسی و قدرت، خود امری نادرست است. به عنوان مثال، سینگر معتقد است که اکثرا تنش میان بیماران و پزشکان از تناقض ها و کشمکش های طبقات اجتماعی، جنسیتی، و نژادی در ون جامعه سرچشمه می گیرند، و نه به دلیل وجود ادراکات و تصورات مختلف در مورد بیماری و یا فرهنگ.

در حوزه های کمتر بالینی، کلاینمن  فاعلیت (subjectivity) و تحمل رنج را در کتاب رنج های اجتماعی  مورد بررسی قرار داده است، کتابی که نتایج بلایای طبیعی و بشری و پاسخ و واکنش انسان به آن ها را بررسی کرده است. تمرکز بر روی فاعلیت در کتاب خشونت و فاعلیت  نیز پیگیری شده است، که بررسی می کند که چگونه خشونت فاعلیت را شکل می دهد. در این کتاب که کلایمن آن را ویراستاری کرده است نویسندگان مختلف،  این موضوع را که چگونه افراد با خشونت های ساختاری و ظریف زندگی می کنند مورد تحلیل و بررسی قرار داده اند.

فعالیت های علمی آرتور کلاینمن در طول زندگی اش بر روی تجربه، رنج، و اخلاقیات در سال های اخیر جنبه ای شخصی تری پیدا کرده است. پروژه کنونی تحقیقاتی کلایمن بر موضوعی متمرکز است که از تجربیات شخصی اش در دوران پرستاری طولانی مدت وی از همسرش نشات گرفته است. همسر 43 ساله وی، جون، در سال 2003 به الزایمر مبتلا شد، و کلاینمن تا سال 2010 یعنی تا زمان فوت وی از وی پرستاری کرده است. در مصاحبه های تلویزیونی و در روزنامه ها، کلاینمن در مورد مبارزه با بیماری همسرش، حس مسئولیت خود، و ناامیدی اش زمانی که فهمید که همسرش دیگر بهبود نخواهد یافت، به تفضیل سخن گفته است.

زندگینامه

کلاینمن در نیویورک در سال 1941 متولد شد. وی با جون کلایمن ازدواج کرد و زندگی آن ها 43 سال طول کشید، وی دو فرزند و چهار نوه دارد.

وی مدارک ای.بی و پزشکی خود را از دانشگاه استانفورد و نیز کارشناسی ارشد خود را در رشته انسان شناسی از دانشگاه هاروارد اخذ کرده است. وی دکتری افتخاری علم را از دانشگاه یورک در کانادا دریافت کرده است. کلاینمن دوران دستیاری پزشکی خود را در دانشکده پزشکی هاروارد گذرانده است و واحدهای روانشناسی و انسان شناسی را در دانشگاه های واشنگتون، دانشگاه ملی تایوان، و بیمارستان عمومی ماساچوست تدریس کرده است. کلاینمن همچنین عنوان انسان شناس پزشکی ارشد را در بخش پزشکی داخلی بیمارستان های زنان و بریهام دارد. وی از سال 1970 تا کنون در دانشگاه هاروارد تدریس می کند.

تخصص انسان شناسی و روان پزشکی کلاینمن در حوزه های بهداشت، پزشکی و هم در حوزه های دانشگاهی وی را در موقعیتی بی همتا برای پر کردن خلاء میان فرهنگ و پزشکی قرار داده است. برای مثال، کلاینمن ژورنال تخصصی فرهنگ، پزشکی و روان پزشکی را در سال 1976 پایه گذاری کرده است. وی در ایجاد بینش هایی بر روی فرهنگ، و اختلال های روانی در حین نوشتن دستورالعمل آماری و تشخیصی اختلالات روانی بسیار موثر بوده است. کلاینمن به نگارش گزارش موسسه بهداشت بر روی پیشگیری از خودکشی، و گزارش سازمان جهانی بهداشت در مورد بهداشت فردی کمک کرده است. جدای از حوزه اختلالات روانی، وی کنفرانس های فراوانی را بر روی مسائل پزشکی جهانی و محلی میزبانی کرده است، مسائلی چون علم و اخلاق و دارونماها، تا آنفولانزای مرغی و ها راز ایدز. وی پس از  25 سال فعالیت در حوزه روان پزشکی به کار خود در این حوزه پایان داد.

کلایمن بیش از 50 بودجه تحقیقاتی و جوایز متعددی و نیز افتخارات بسیاری را در طول زندگی خود کسب کرده است.  جایزه انسان شناسی پزشکی جورج فاستر و جایزه یک عمر دستاورد علمی را از جامعه انسان شناسی پزشکی، کرسی استادی کلورینها دانشگاه لیندن در هلند، استادی افتخاری دانشگاه فودان در شانگهای، و جایزه پزشکی انسانی از کالج سلطنتی لندن از جمله جوایز و افتخارات وی هستند.

اخیرا وی مطالعه ای را با همکاری اقتصاددانان پزشکی از دانشکده بهداشت عمومی هاروارد بر روی نتایج مهاجرت های روستایی-شهری در چین انجام داده است (با بودجه ای از بنیاد ملی علوم) و برچسب های انسانی را در چین با همکاری پروفسور سی لینگ از هنگ کنگ به رشته تحریر درآورده است.

کتاب مشترک کلاینمن بر روی قساوت پزشکی در چین در خلال جنگ جهانی دوم اخیرا به چاپ رسیده است. وی مجموعه مقالاتی را با عنوان چین عمیق: زندگی اخلاقی یک فرد را ویراستاری کرده است. کتاب وی با عنوان آنچه که امروزه انسان شناسی و روانپزشکی در مورد چین به ما می آموزند، در سپتامبر 2011 با انتشارات دانشگاه کالیفرنیا منتشر شد. وی همچنین ویراستار مشترک مجموعه مقالات بیماری روانی و سوء استفاده از مواد در آفریقا است. کتاب مدیریت زندگی در تجربه اخلاقی چین: در جستجوی زندگی بسنده را با انتشارات روتلچ منتشر کرده است. وی مقالات بسیاری را در موضوعاتی چون مراقبت، مشکل جهانی روان، ارزش های بهداشت جهانی، و ترویج اخلاقی مفهوم خود به عنوان راهی برای تحول آموزش پزشکی با کمک علوم انسانی پزشکی در مجله لانست منتشر کرده است. وی به تازگی بر روی کتابی با عنوان نظریه اجتماعی رنج اجتماعی کار می کند.

 

 

ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ» 
http://www.anthropology.ir/node/21139

 

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آن‌ها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی، نیاز به کمک مالی همه‌همکاران و علاقمندان وجود دارد.کمک‌های مالی شما حتی در مبالغ بسیار اندک، می توانند کمک موثری برای ما باشند:

 

شماره حساب بانک ملی:

0108366716007

 شماره شبا:

 IR37 0170 0000 0010 8366 7160 07

 شماره کارت:

6037991442341222

به نام خانم زهرا غزنویان