خانواده سرخسیان

● خانواده سرخسیان Filicales
خانواده سرخسیان یا اصطلاحاً فیلیسنر متعلق به خانواده پولی پوریاسه است که از نظر ساختمانی نسبت به گیاهان دیگر ساده‌تر و ضعیف‌تر می‌باشند. این دسته از گیاهان به نام گیاهان پست هم خوانده می‌شوند. سرخس‌ها در بخش گیاهان زینتی دارای چندین گونه هستند که مختصراً به بعضی از گونه‌ها اشاره می‌شود.
▪ پَر سیاوشان
آدیانتوم یا پَر سیاوشان گیاهی است که برگ‌های سبز بسیار ظریف و حساس دارد که در خاک‌های مرطوب با PH اسیدی و دور از تابش مستقیم نور آفتاب بخوبی رشد و نمو می‌کند. تکثیر پر سیاوشان به روش تقسیم بوته انجام می‌شود. در منازل بدلیل نیاز نوری کم و رطوبت بالا کمتر موفق به نگهداری آن هستیم. در شرایط نامساعد سر سوختگی و سیاهی نوک برگ‌ها مشاهده می‌شود.
آدیانتوم عمدتاً بعنوان یک گیاه دارویی مطرح است و در گروه گیاهان دارویی آنرا کشت می‌کنند. خاک مورد استفاده، خاک سبک ترجیحاً از پیت خالص می‌باشد. برای پرورش آن از خاکی که نفوذ پذیری خوبی داشته باشد و دارای PH در حدود ۵ باشد، استفاده می‌کنیم.سرخس دیگری که هم مصرف زینتی و هم مصرف دارویی دارد، گیاه پلی پلیوم است که برگ‌های کشیده، صاف و بلند دارد که اصطلاحاً به آن گیاه زنگی دارو هم گفته می‌شود. پلی پلیوم گیاهی است هاگ دار و همانند سرخسیان دیگر بوسیله تقسیم بوته براحتی قابل تکثیر است. سرخس‌ها در مکانی با رطوبت کافی قابل نگهداری هستند و روزی چند بار باید آب پاشی شوند.
▪ سرخس مجعد یا سرخس فری یا نفروکلپیس sp.
در گیاه‌شناسی هرگاه نام گونه گیاه مشخص نباشد بعد از نام جنس آن sp. بکار برده می‌شود، و بدین مفهوم است که گونه مشخصی از این گیاه مد نظر نیست.
نفروکلپیس اس پی یکی از سرخس‌های پر مصرف و قابل استفاده در منزل است. حاشیه برگ‌های آن بخش‌های فر خورده مجعدی را ایجاد کرده است که منظره زیبایی را برای گیاه بوجود آورده است. غالب سرخس‌ها ساقه کوتاه زیر زمینی دارند که با تولید ریشه‌های نابجای بسیار سطحی در خاک مستقر می‌شود. از این رو به گلدانی کم عمق نیاز دارند.
آبیاری سرخس‌ها باید طوری باشد که تجمع بیش از حد آب در محل ریشه‌های گیاه اتفاق نیافتد و نیز زهکشی کافی همواره موجود باشد. عدم وجود زهکش کافی باعث زرد شدن و سیاه شدن نوک برگ‌ها می‌شود. اما اگر حالت قهوه‌ای و خشک شدن انتهای برگ‌ها دیده شد، نشانه‌ی کم شدن رطوبت نسبی محیط پرورش گیاه است که در این حالت اسپری آب بر روی گیاه ضروری است.
تکثیر سرخس‌ها بوسیله جدا کردن بوته‌ها و تقسیم بوته انجام می‌شود. اما در سطوح بزرگ تولیدی تکثیر آن‌ها بوسیله دانه‌های هاگ بوده که در پشت برگ‌های سرخس قرار دارند (دانه‌های سیاه یا قهوه‌‌ای رنگ). بنابراین بستر کاشت باید بسیار سبک و پوشیده از پیت ماس یا خزه اسفاگنوم Sphagnoum و PH آن حدود ۵/۴ باشد. این بستر را در ظرف آب قرار می‌دهیم و خاک را روی آن می‌پاشیم و برای حفظ رطوبت هاگ‌ها بستر را در یک پوشش پارچه‌ای قرار داده تا هاگ‌ها بتدریج سبز شوند. برای تبدیل هاگ‌ها به گیاه کامل باید یک مرحله کند رویشی طی شود تا وارد فاز بلوغ یا فاز زایشی شوند.
سرخس شاخ گوزنی یا پلاتی سریوم جزء گیاهان بسیار کند رشد و پر طرفدار است که برگ‌های آن منظره‌ای زیبا و بریدگی‌های عمیق و مشابه شاخ گوزن دارد. بریدگی‌های برگی و نحوه خاص رشد و نمو برگ‌ها شباهت زیاد این گیاه به اجدادش را می‌رساند. تکثیر شاخ گوزنی بوسیله جوانه‌های برگی است. پلاتی سریوم‌ها باید در مکانی با نور کافی و رطوبت کافی نگهداری شوند.
نکته بسیار مهم در مورد سرخس‌ها جا به جایی آن‌ها می‌باشد زیرا سرخس‌ها در یک خاک نسبتاً سبک رشد می‌کنند و تغذیه در روی آن‌ها در فصول محدودی از سال انجام می‌گیرد. در ماه‌های بهار و تابستان که دوره رویشی گیاه شدید است نیاز به مواد غذایی بیشتری دارد. توجه داشته باشید که حداقل سالی یک بار خاک آن‌ها را عوض کنید.
تعویض خاک گلدان‌ها و جا به جایی و تکثیر گیاه زمانی است که گیاه یک دوره رویشی خود را طی کرده و هنوز دچار توقف رشدی نشده باشد. توقف رشد در اوایل پاییز انجام می‌گیرد پس در اواخر تابستان کار جا به جایی گیاه را انجام دهید. خاک مورد استفاده باید خاکی سبک از ترکیب یک سوم پیت ماس و یک سوم زغال با شن درشت باشد.
▪ آسپلی نیوم Asplenium
آسپلی نیوم یک سرخس برگ پهن است که از نظر ظاهری شباهتی به سرخس‌های ذکر شده ندارد. اما در پشت برگ‌ها دانه‌های هاگ دیده می‌شود.
ـ دو گونه از سرخس برگ پهن وجود دارد که عبارتست از :
۱) سرخس برگ درشت؛
۲) سرخس برگ ریز.
تکثیر این سرخس‌ها عمدتاً بوسیله دانه‌های هاگ و تقسیم بوته انجام می‌گیرد.
سرخس برگه لیدی بومی جنگل‌های ایران است که آن را در پای درختان بزرگ مشاهده می‌کنیم. مورد مصرف آن کمتر به عنوان گیاه آپارتمانی یا Indoor plant است و بیشتر به عنوان فولیج Foliages در بین دسته گل از آن استفاده می‌شود. این سرخس با شرایط محیطی نامطلوب سازگاری دارد. برگه لیدی بوسیله جدا کردن بوته‌ها و تقسیم بوته در اوایل پاییز تکثیر می‌شود.

منبع : P۳۰WORLD