تغذيه زنان شيرده، چند توصیه مهم

تغذيه با شير مادر موجب بهبود سطح ايمنى بدن شيرخوار در برابر ابتلا به انواع عفونت هاى حاد تنفسى، اسهال و نيز بازگشت وزن مادر به قبل از باردارى مى شود. حجم شير مادر رابطه مستقيم با تكرر شيردهى دارد . تغذيه مكرر نوزاد با شير مادر سبب مى شود شير بيشترى توليد شود . با شروع مصرف غذاهاى كمكى و كاهش دفعات شيردهى، حجم شير توليدشده نيز كاهش مى يابد و بالطبع نياز افزايش يافته مادر به مواد مغذى نيز تعديل مى شود.
يكى از علل كاهش توليد شير، خستگى مادر، خصوصاً در 4 تا 6 ماه اول شيردهى است. مادر شيرده را بايد تشويق كرد تا در طول روز به اندازه كافى استراحت كند، حجم كارهاى خود را كاهش دهد و از اطرافيان خود در كارها كمك بگيرد. به خصوص حمايت همسر در اين زمينه از اهميت زيادى برخوردار است.
توجهات تغذيه اى خاص در دوران شيردهى:
در هرم غذايى، سهم هاى توصيه شده در هر گروه از مواد غذايى در دوران شيردهى مشابه دوران باردارى مى باشد.
1- نياز مادر شيرده به كالرى حدود 500 كيلوكالرى روزانه بيش از دوران قبل از باردارى است. براى تأمين اين مقدار كالرى علاوه بر مواد مغذی (شامل انواع چربى ها و پروتئين كه لازم است در اين دوران مصرف شود) از چربى هاى ذخيره شده در بدن مادر در دوران باردارى نيز استفاده مى شود. ذخاير چربى مادر كه در طى باردارى ذخيره شده است، 100 تا 150 كيلوكالرى از انرژى مورد نياز براى توليد شير را فراهم مى كند. دريافت كالرى ناكافى سبب كاهش توليد شير مى شود.
2- مصرف نوشیدنیهاى كافئين دار اعم از چاى غليظ، قهوه، كوكاكولا و... بايد كاهش يابد زيرا مصرف اين مواد ممكن است سبب تحريك پذيرى، بى اشتهايى و كم خوابى شيرخوار شود.
همچنين از نوشيدن الكل بايد خوددارى كرد.
3- غذاى مادر شيرده بايد حاوى مقادير كافى از 5 گروه غذايى اصلى باشد تا از دريافت ويتامين و املاح معدنى به ميزان كافى اطمينان حاصل شود. مقدار ويتامين موجود در شير مادر عمدتاً انعكاسى از مقدار ويتامين مصرفى مادر است. ميزان ویتامین D شير مادر به ميزان قرار گرفتن او در معرض نور مستقيم خورشيد وابسته است.
4- وجود مواد معدنى  نظیر كلسيم، آهن، روى، مس، فسفر و يد در تغذيه مادر شيرده ضرورى است. با اين حال برخى از مواد معدنى مانند كلسيم، فسفر، آهن و روى، بدون توجه به دريافت غذا، مى تواند از ذخاير بدن مادر به شير وارد شوند؛ اما وجود برخى مواد معدنى همچون يد در شير مادر ارتباط مستقيمى با تغذيه او دارد. بنابراين تغذيه مناسب مادر شيرده جهت تأمين انواع مواد معدنى ضرورى مخصوصاً كلسيم، آهن و يد براى سلامتى مادر و شيرخوار ضرورى است. توصيه مى شود مادران شيرده همچون دوران باردارى از منابع كلسيم و ساير مواد معدنى استفاده كنند.
5- همچنين مصرف نمك يد دار تصفيه شده به مقدار كم و رعايت شرايط نگهدارى مناسب آن مهم است؛ يعنى با نگهدارى نمك يد دار در ظروف در بسته و دور از نور، يد موجود در نمك را حفظ كنند. همچنين توصيه مى شود براى پايدار ماندن يد در غذاها، نمك در انتهاى پخت به غذا اضافه شود.
6- مصرف برخى غذاها مانند سير، انواع كلم، پياز، مارچوبه و تربچه و يا غذاهاى پر ادويه و پر چاشنى ممكن است روى طعم شير اثر بگذارد و تغيير ناگهانى طعم شير سبب تمايل نداشتن شيرخوار به شير خوردن شود. با توجه به تأثير برخى مواد غذايى بر طعم شير، در صورتى كه شيرخوار از شير خوردن امتناع مى كند بهتر است مادران از مصرف اين مواد خوددارى كرده يا مصرف آن را محدود كنند.
7- كاهش وزن بعد از زايمان بايد تدريجى صورت گيرد تا بر مقدار شير مادر تأثير نگذارد. لازم به ذكر است كه شيردهى خود سبب كاهش تدريجى وزن مادر مى شود، با اين شرط كه مواد مغذى لازم با مصرف مواد غذايى مناسب و كافى براى مادر تأمين شود.
كاهش وزن دوران شيردهى بايد بيشتر از كم خورى و محدود كردن رژيم غذايى، متكى بر افزايش تحرك و انجام فعاليت هاى بدنى باشد. وزن گيرى مناسب شيرخوار در طول دوران شيرخوارگى به خصوص 6 ماه اول نشان دهنده كافى بودن مقدار شير مادر مى باشد و مادر با اطمينان از كافى بودن شير خود مى تواند كمتر از 450 گرم در هفته كاهش وزن داشته باشد.
زنان شيرده داراى اضافه وزن مى توانند با كاهش مصرف غذاهاى سرشار از چربى و قند هاى ساده در حدود 500 كيلوكالرى از انرژى دريافتى را كاهش دهند اما بايد غذاهاى سرشار از كلسيم، سبزى ها و ميوه ها را بيشتر مصرف كنند.
8- لازم است مصرف قرص فروسولفات تا 3 ماه بعد از زايمان ادامه يابد.
9- توليد شير در مادران مبتلا به سوءتغذيه شديد ممكن است از ساير مادران كمتر باشد. در اين مورد و مواردى كه BMI مادر کمتر از18 مى باشد، مادران بايد انرژى دريافتى روزانه خود را (تا 750 كيلوكالرى) افزايش دهند مادر شيرده حتى اگر مبتلا به سوءتغذيه باشد، مى تواند شير توليد كند؛ اما بايد توجه داشت كه در چنين شرايطى ذخاير غذايى بدن مادر صرف توليد شير مى شود و در نتيجه مادر به دليل تخليه ذخاير بدنى خود و احساس ضعف، خستگى و بى حوصلگى توان مراقبت از كودك را نخواهد داشت؛
بنابراين تغذيه مناسب مادر در دوره شيردهى براى پيشگيرى از سوءتغذيه كه هم سلامت مادر را به خطر مى اندازد و هم در مراقبت از كودك اختلال ايجاد مى كند حائز اهميت است.
در صورت تغذيه نادرست و ناكافى در دوران شيردهى، مادر بيش از شيرخوار متضرر مى شود؛ و با عوارضى هم چون پوكى استخوان، مشكلات دندانى، كم خونى و... مواجه خواهد شد.
10- بعضى از شيرخواران ممكن است غذاهايى كه مادر مصرف كرده و وارد شير او شده است را تحمل نكنند. به عنوان مثال، مصرف سير، پياز و يا حبوبات كه توسط مادر ممكن است موجب دردهاى شكمى و يا توليد قولنج در شيرخوار شود.
همچنين كلم، شلغم و يا ميوه هاى مثل زردآلو، آلو، هلو، هندوانه و بعضى سبزى ها در صورتى كه زياد مصرف شوند ممكن است موجب نفخ و دردهاى شكمى در شيرخوار شوند؛ بنابراين مادر بايد دقت كند در صورتى كه طى 24 ساعت پس از خوردن موادى كه در بالا ذكر شد، شيرخوار دچار نفخ و دل درد شود از مصرف آن ها خوددارى كند.
به طور كلى مادر شيرده هر غذايى را كه ميل دارد مى تواند مصرف كند مگر آنكه حس كند شيرخوار وى پس از خوردن آن غذا توسط مادر دچار درد هاى شكمى شود.
فعاليت بدنى:
فعاليت بدنى مناسب براى بهبود وضعيت جسمانى و روانى مادر شيرده مهم است. اگر چه ورزش منظم و در حد متعادل در زنانى كه قبل از باردارى از نظر جسمانى متناسب بوده اند مانعى در برابر شيردهى نيست، اما گاهى ديده شده پس از فعاليت بدنى شديد و ورزش مادر شيرده (به علت ورود اسيدلاكتيك به شير)، طمع تلخ در شير ايجاد مى شود و شيرخوار از خوردن شير امتناع مى كند. در اين مواقع لازم است مادر قبل از شير دادن، سينه خود را بشويد؛ و اگر هنوز شيرخوار مايل به شير خوردن نيست مقدار كمى از شير خود را قبل از تغذيه شيرخوار بدوشد و دور بريزد و سپس اقدام به شيردهى نمايد.
نی‌نی‌بان جدیدترین و بهترین مطالب خود را در تلگرام و از طریق سه کانال «راهنمای بارداری»، «زندگی با کودک» و «سلامت زنان» در اختیار شما قرار می‌دهد.