مستی و ناراستی

دین مبین اسلام مصرف الکل را حرام می داند و مسلمانان از این تهدید سلامت پرهیز می کنند

دین مبین اسلام مصرف الکل را حرام می داند و مسلمانان از این تهدید سلامت پرهیز می کنند. سازمان بهداشت جهانی، الکل را یکی از ‌مهم‌ترین تهدیدها برای سلامت جهانی معرفی کرده است. کشورهای آمریکا و کانادا، بالاترین میزان مصرف و کشورهای حاشیه دریای مدیترانه کمترین میزان مصرف الکل را دارند...

مطالعات دانشمندان نشان می‌دهد سالانه یک و نیم میلیون فرد الکلی در آمریکا به عفونت‌های بیمارستانی مبتلا می‌شوند. همگان معتقدند موثرترین روش در کاهش و پیشگیری از مصرف مشروبات الکلی جلوگیری از دسترسی و منع توزیع آن است. در این خصوص گفت‌وگویی با دکتر شاهین آقابیکلویی، دانشیار گروه پزشکی قانونی و مسمومیت دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس بخش مسمومیت بیمارستان یافت?آباد داشتیم تا بیشتر با عوارض مصرف الکل آشنا شویم.

▪ آقای دکتر! آیا مصرف الکل بین نوجوانان و جوانان ما رو به افزایش است؟

- مصرف الکل از نظر شرعی در کشور ما ممنوع است و خرید و فروش آن نیز جرم محسوب می‌شود به همین دلیل به نظر می‌رسد شیوع مصرف الکل در ایران نسبت به سایر کشورها به ویژه کشورهای غربی کمتر باشد و الکلیسم (مصرف مزمن الکل) را بسیار کم در ایرانیان می‌بینیم. البته تحقیق علمی و جامعی در این مورد در کشور انجام نشده است.

▪ مصرف الکل در چه گروه سنی شایع‌تر است؟

- مصرف الکل در کشور ما بیشتر به صورت مصرف حاد در جشن‌ها یا میهمانی‌ها و عمدتا در جوانان ۱۸ تا ۲۵ سال دیده می‌شود. در بیشتر موارد جوانان دور از چشم والدین و با دوستان خود اقدام به مصرف الکل می‌کنند و متاسفانه به دلیل فقدان آگاهی لازم و بی‌تجربگی ممکن است دچار مصرف بیش از حد و مسمومیت بشوند. در برخی از موارد نیز حتی مصرف اشتباهی الکل‌های سمی (مانند الکل چوب یا متانول) باعث بروز عوارض جدی مانند کوری موقت یا دائمی و حتی مرگ می‌شود.

▪ کدام بیشترین مصرف را دارد؟

- الکل‌ها انواع مختلف دارند؛ برخی مانند الکل?اتیلیک جنبه طبی دارند و در فرآورده‌های دارویی به کار می‌روند و برخی مانند پروپیل الکل در عطرها و داروهای پوستی به کار می‌روند. الکل چوب یا متانول که یک الکل سمی است، در صنعت و آزمایشگاه‌ها کاربرد فراوانی دارد. الکلی که در دنیا به عنوان الکل خوراکی مصرف می‌شود، از دو راه تخمیر (مانند شراب) یا تقطیر (مانند عرقجات) به دست می‌آید. در کشور هر دو روش برای تولید الکل به صورت خانگی وجود دارد. روش تقطیری طی فرآیند می‌تواند منجر به تولید مقادیری «متانول» یا «الکل چوب» بشود. متاسفانه سالانه تعداد زیادی موارد کوری یا مرگ و میر در اثر مصرف این الکل سمی در کشور رخ می‌دهد. مثلا می‌توان از مرگ ۲۶ نفر در یک نوبت و طی ۷۲ ساعت در سال‌های گذشته در شهر شیراز نام برد. الکل‌های خوراکی دارای غلظت‌های مختلف از ۶-۲ درصد در آبجو، ۱۲-۸ درصد در شراب و ۴۰ درصد در انواع ودکا (عرق) هستند.

▪ بیشترین موارد مراجعه به اورژانس به دلیل مسمومیت با کدام نوع الکل است؟

- در حال حاضر بیشترین موارد به صورت مسمومیت‌های حاد با الکل اتیلیک بوده است. بیشتر آنان را جوانانی تشکیل می‌دهند که در جشن‌ها شرکت داشته‌اند و به صورت پنهانی مقادیر زیادی الکل نوشیده و با وضعیت کاهش سطح هوشیاری، تهوع و استفراغ‌های مکرر به اورژانس‌های مسمومیت مانند بیمارستان لقمان?حکیم و بهارلو یا درمانگاه‌های شبانه‌روزی در سطح تهران آورده می‌شوند. سایر علایم و نشانه‌ها شامل سرگیجه شدید، عدم تعادل (تلوتلو خوردن)، رفتارهای تهاجمی و پرخاشگری، بی‌اختیاری ادراری، درد شکمی (اپی‌گاستریک) و در مواردی خونریزی حاد گوارشی به دلیل گاستریت هستند.

▪ علاوه بر مسمومیت، مصرف الکل چه عوارض دیگری دارد؟

- مهم‌ترین عارضه در این افراد بروز آسیب همزمان به مغز به دلیل کاهش سطح هوشیاری و عدم تعادل است. سایر عوارض مهم مسمومیت حاد الکلی عبارتند از: پنومونی آسپیراسیون (عفونت ریوی)، گاستریت حاد هموراژیک و پانکراتیت حاد الکلی. مصرف الکل به صورت مزمن عوارض زیادی بر جای می‌گذارد. الکل در مغز و سیستم اعصاب، کبد و قلب آثار تخریبی دارد. بسیاری از مصرف‌کنندگان مزمن الکل دچار عوارض عصبی از جمله کاهش شدید حافظه، عدم تعادل (به دلیل آتروفی مخچه‌ای)، اختلال حسی در دست‌ها و پاها (نوروپاتی محیطی) و ضعف عضلانی می‌شوند. مصرف مزمن الکل می‌تواند باعث نارسایی قلبی (کاردیومیوپاتی) بشود. کبد، مهم‌ترین عضوی است که در اثر مصرف الکل آسیب می‌بیند. مصرف مزمن الکل یا مصرف مقادیر زیاد حتی در یک دوره چند ماهه می‌تواند باعث آسیب شدید کبد به نام «سیروز کبدی» بشود. از علایم آن ریزش موهای بدن، بزرگ شدن پستان‌ها در آقایان، بزرگی شکم (آسیت) و اختلال در باروری و کاهش توانایی جنسی در مردان است. متاسفانه الکلیسم (مصرف مزمن الکل) وقتی علامت‌های خود را نشان می‌دهد که منجر به آسیب‌های شدید در قلب، کبد و مغز شده است.

▪ والدین از روی چه علایمی می‌توانند به وابستگی فرزندشان به الکل پی ببرند؟

- متاسفانه مصرف الکل با مقادیر کم علامت ویژه‌ای ندارد و حتی در مواردی که فرد مقادیر زیادی الکل استفاده کند، معمولا پس از گذشت ۴ تا ۶ ساعت آثار آشکاری از خود بر جای نمی‌گذارد. همچنین علایم مصرف مزمن الکل دیررس هستند و زمانی خود فرد متوجه آثار زیانبار الکل می‌شود که دچار بیماری‌های قلبی- عروقی، نارسایی کبدی یا علایم شدید عصبی شده که متاسفانه می‌توان گفت که در این زمان بسیار دیر شده است.

▪ مهم‌ترین اقدام در این مورد چیست؟

- مهم‌ترین اقدام، آگاهی دادن در مورد خطرهای مصرف الکل به جوانان است. پاک کردن صورت مساله هرگز باعث از بین رفتن علت یا عدم روی‌آوری جوانان به الکل نمی‌شود. الکل‌های دست‌ساز (خانگی) که برخی سودجویان آن را تهیه می‌کنند و به فروش می‌رسانند می‌توانند حاوی داروهای مضر، آلودگی‌های سربی یا باکتری باشند. بزرگ‌ترین خطر الکل‌های خانگی، وجود الکل چوب (متانول) است که می‌تواند منجر به کوری و مرگ شود. در مواردی الکل‌های توزیع شده در قوطی‌های فلزی نیز آلوده به متانول بوده است.

▪ چه اشکالی در قوانین کشوری وجود دارد که مانع از تهیه و توزیع الکل نمی‌شود؟

- مهم‌ترین نقش را در پیشگیری از اعتیاد به الکل، والدین و اولیای مدارس دارند که باید آموزش‌های لازم و اقدامات پیشگیرانه را ارائه دهند اما به نظر می‌رسد اشکالی در قوانین کشوری وجود ندارد زیرا در حال حاضر به شدت با هرگونه تهیه و توزیع الکل در کشور برخورد قانونی و انتظامی می‌شود ولی با وجود تمام هشدارهای مبلغان مذهبی، خانواده‌ها و نیروهای امنیتی باز هم این ماده به طور مخفیانه تولید یا به صورت قاچاق وارد کشور و سپس توزیع می‌شود و خود این موضوع بیانگر وجود تقاضا در جامعه است بنابراین ضمن ادامه این روند، توصیه می‌شود به منظور کاهش تقاضا به ویژه در جوانان اقدام به ارائه برنامه‌های مستمر آموزشی شود.

▪ چه توصیه‌ای به خانواده یا افراد گرفتار به الکل یا سایر مواد دارید؟

- توصیه به خانواده‌ها این است که سعی کنند ضمن حفظ حریم بین خود و فرزندانشان با آنها دوست باشند و از برخورد‌های افراطی‌گرایانه یا نظارت‌های مستقیم شدید و دایم و همچنین از بی‌توجهی به آنها خودداری کنند. هم عدم نظارت و هم نظارت شدید و بی‌اندازه می‌تواند باعث دوری کودک از والدین شود و این پیامد خود می‌تواند عاملی برای روی‌آوری پنهانی کودک به الکل یا سوءمصرف داروها باشد. توصیه به افراد مصرف‌کننده الکل این است که هر چه سریع‌تر برای توقف روند آسیب مغزی، کبدی و قلبی در اثر الکل و انجام بررسی‌های پزشکی برای تعیین میزان آسیب بافت‌ها و میزان عملکرد این اعضای مهم و حیاتی و در نهایت برای کنار گذاشتن وابستگی به الکل به پزشک مراجعه کنند.

راضیه پاشایی