شورای شهر در هراس از سایه سیاست

دولت هیچ علاقه یی به شورای شهری که شهردار منتخبش قالیباف است, ندارد با این حال اینکه آیا دولت در این مخالفت پا بر روی پدال گاز بولدوزر خود قرار خواهد داد تا شورا را نیز به سرنوشت دیگرانی دچار کند که سر ناسازگاری با دولت داشتند یا خیر سوالی است که برای پاسخ آن باید به انتظار روزهای آینده نشست

انتخاب قالیباف به عنوان شهردار تهران که فقط با ۸ رای موافق اعضای شورای شهر در سمت خود ابقا شد بی شک سرنوشت شورای سوم شهر را که با حضور سه فراکسیون مختلف و دارای کمترین قرابت های سیاسی شکل گرفته است، تحت تاثیر قرار خواهد داد.

هرچند شورا طی بیش از دو ماه رایزنی خود سعی در انتخاب شهرداری با رای حداکثری داشت با این حال وجود فشارهای مختلف که به گفته برخی از اعضا بیشتر از طرف نهادهای خارج از شورا بود باعث شد در نهایت شورای شهر نتواند به اجماع کاملی در خصوص انتخاب مدیر شهر تهران برسد تا در واقع سناریوی فشارهای خارج از شورا محقق شود.

تجربه شورای اول شهر تهران که با وجود یکدستی گرایشات سیاسی بعدها به درگیری های درونی و انتخاب پیاپی شهرداران منجر شد و در نهایت پیامد آن انحلال زود هنگام شورای اول بود در کنار مشکلات شورای دوم بعد از انتخاب قالیباف به عنوان شهردار تهران با رای شکننده هشت عضو شورا، برخی اعضای شورای سوم را به این نتیجه منطقی رسانده بود که برای گریز از چنین سرنوشتی باید شهردار تهران با رای بالا و بی شک و شبهه بر مسند خود تکیه کند.

رسول خادم، عضو شورای سوم، که تجربه حضور در شورای دوم را نیز در کارنامه دارد پیش از اینکه خود یکی از کاندیداهای تصدی پست شهردار تهران شود نگرانی خود از روند اجماع شورا جهت انتخاب شهردار تهران را با بیان این موضوع ابراز کرد که در صورت به اجماع نرسیدن شورا در مورد شهردار، احتمال انحلال شورا در آینده وجود دارد در حالی که وی شورای سوم را نیازمند یک شهردار مورد تایید جریانات حاضر در شورا و دارای «حداقل دوازده رای» می دانست زیرا «شورای دوم با هزار بدبختی» حفظ شد.

این هشدار در این مقطع زمانی عجولانه به نظر می رسد هرچند نگاهی به شرایط شورای اول که با انشعاب اصلاح طلبان حاضر در آن به دو فراکسیون تقسیم شد و در نهایت کار آن به انحلال شورا انجامید یا تجربه شورای دوم پس از انتخاب قالیباف این هشدار را تامل برانگیز می کند. شورای دوم پس از انتخاب قالیباف به عنوان شهردار پایتخت به زحمت توانست به کار خود ادامه دهد و درگیری های درونی دو فراکسیون حاضر در شورا که روزگاری تحت لوای نام آبادگران وارد شورا شده بودند در نهایت با ریش سفیدی چمران و برخی از بزرگان اصولگرا به آرامشی مصلحتی انجامید تا سرنوشت این شورا ختم به خیر شود.

با این احوال به نظر نمی رسد تحولات شورای سوم را که با حضور فراکسیون کم تعداد ولی قدرتمند اصلاح طلبان و حامیان دولت شکل گرفته است بتوان با فرآیندهایی مانند آنچه در شورای دوم رخ داد مدیریت کرد زیرا حمایت اصلاح طلبان از قالیباف که با طرد نیروهای سنتی حامی خود روبه رو شده است و تلاش دولت در کاهش آرای قالیباف، نشان از تحولات جدید در مناسبات سیاسی شورا دارد. هر چند حضور دولت در عرصه شورا که رقیب رئیس جمهور به عنوان شهردار آن برگزیده شده است تعیین کننده بسیاری از معادلات آینده شورا خواهد بود.

● بازی خوب دولت

دولت نهم در همین مدت فعالیت خود نشان داده که اگرچه شاید به وجود شوراها چندان اعتقادی ندارد و از ابزارهای قدرتمند خود در جهت تضعیف نهاد شورا به بهترین نحو استفاده کرده، با این حال حضور مستقیم یا غیرمستقیم دولت در شورای شهر که فعالیت خود را معطوف به کاهش آرای قالیباف کرده بود و تلاش موفقی جهت افزایش رقبای وی داشت می تواند نظر دولت در مورد شورای شهر تهران را به خوبی روشن کند.

چرخش ناگهانی حامیان قالیباف در شورای شهر تهران که وی را تا مرز از دست دادن جایگاه خود در شهرداری تهران برد بی مناسبت با تلاش های دولت در این حوزه نبود چنانچه تغییر و تحولات در هیات مدیره باشگاه پرسپولیس و حتی پیشنهادات اغو اکننده قرار گرفتن در لیست دولت در انتخابات مجلس هشتم باعث شد در نهایت این اصلاح طلبان باشند که شهردار تهران را در مقام خود ابقا کنند.

افرادی که به سمت دولت چرخیدند به تعبیر یکی از اعضا شیشه خرده هایی بودند که در جمع حامیان قالیباف وجود دارند هرچند وی نیز خود بعد از چندی به جمع همان شیشه خرده ها پیوست با این حال حمایت نکردن ایشان از قالیباف چندان هم بی دلیل نبود. برخی از منتخبان حامی شهردار که پیش از انتخابات تحت فشار وی جهت انصراف قرار داشتند تا قالیباف بتواند نیروهای مورد نظر خود را در لیست قرار دهد، در نظر داشتند وزن حضور خود را در انتخاب شهردار به رخ وی بکشند و حاضر نشدند رای خود را به ارزانی در اختیار شهردار تهران قرار دهند.

هر چند به نظر می رسد دولت در بازی انتخاب شهردار بازنده شد با این حال تاکتیک اثرگذار دولت در کاهش آرای قالیباف نتایج خود را به دنبال خواهد داشت؛ بر همین اساس دولت با امتیاز دهی گسترده و حمایت از رقبای قالیباف توانست یک فراکسیون قدرتمند در مقابل حامیان وی ایجاد کند تا همچنان قدرت تاثیر گذاری خود در شورا را حفظ کند و قافیه را در این بازی به رقیب خود نبازد.

ایجاد چنین فراکسیونی با توجه به جو حاکم بر شورا که در آن اصلاح طلبان به عنوان حامیان اصلی شهردار تهران هیچ جایگاهی در هیات رئیسه آن ندارند و به نوعی از جانب اکثریت اصولگرا در این زمینه طرد شده اند اهمیت ویژه یی می یابد زیرا به نظر می رسد چشم امید دولت به درگیری های احتمالی شورای سوم است زیرا انحلال شورا یا ناکارآمد جلوه دادن آن تمام رشته های قالیباف و اصلاح طلبان را رشته خواهد کرد و بزرگ ترین رقیب رئیس دولت در انتخابات آینده ریاست جمهوری از میدان به در خواهد شد.

این موضوع از آنجا برمی آید که دولت نهم که خود برآمده از شورای شهر است قانون شورا ها را درجهت حداکثر کاهش اختیارات شوراها اصلاح کرد چنانچه حتی اعتراض مهدی چمران را نیز در پی داشت که خطاب به دولت گفت اگر شورا ها را نمی خواهید به صراحت اعلام کنید.در این میان ناخشنودی احمدی نژاد از شهردار ماندن قالیباف چنان است که محمدعلی نجفی از آن به عنوان یک امر غیرقابل تردید یاد می کند و شخص رئیس جمهور و مجموعه دولت را به احترام گذاشتن به نظر و انتخاب شورای شهر تهران دعوت می کند.

● شورا یک نهاد سیاسی است

بی هیچ تردیدی شورای شهر تهران یک نهاد سیاسی است که با توجه به ورود ادبیات جدید سیاسی شهردار ـ رئیس جمهور در فضای سیاسی ایران و حتی با اصرار شورا به داشتن جایگاه سیاسی با توجه به عملکرد شورای دوم که بسیاری بزرگترین موفقیت آن را رساندن شهردار پیشین تهران به جایگاه ریاست دولت می دانند نمی توان کارکردهای آن را در این عرصه نادیده گرفت.

هر چند حسن زیاری عضو شورای دوم شهر تهران و از حامیان احمدی نژاد تلاش شورا جهت رئیس جمهور شدن وی را رد می کند و معتقد است؛ آقای احمدی نژاد به جهت کارآمدی که در اداره شهر داشت توانستند اعتماد مردم را جلب کنند با این حال نمی توان از تاثیر مصوبات شورا مانند اعطای وام ازدواج به زوج های جوان، تصویب طرح منوریل و حمایت از ملاقات های مردمی شهردار غافل ماند.

اعضای شورای دوم سیاسی بودن این دوره شورا را تنها به حضور افرادی که دارای تفکرات سیاسی بودند تقلیل می دهند چنانچه منظرخیر حبیب اللهی می گوید؛ اعضای شورای دوم سیاسی بودند ولی سیاسی کار نبودند. با این حال درگیری های سیاسی که شورای دوم را در مقاطعی تا مرز انحلال کشاند نمی توان مصداق سیاسی کاری ندانست زیرا شورای دوم نیز با وجود یکدستی ابتدایی در نیمه های راه به دو فراکسیون تقسیم شد که اقلیت آن در دفاع از مواضع رئیس جمهور در مقابل اکثریت قرار گرفت.

با این حال اعضای شورای دوم به دلیل اصرار اصولگرایان به ارائه چهره یی کارآمد و مردمی از خود، شورای دوم را تا پایان حفظ کردند تا حتی اتهامات مطرح شده از هر دو طرف به وجود هزینه های فاقد سند در دوره هریک از دو شهردار تهران نتواند در مسیر پایان یافتن شورا خدشه یی وارد کند.

● اصلاح طلبان؛ از اقلیت تا محوریت

هیات رئیسه شورا نمود پیدا کرد چنانچه دو فراکسیون اصولگرا که تا پیش از آن در کوچک ترین مسائل سر ناسازگاری با یکدیگر داشتند در یک ائتلاف تاکتیکی زمینه حضور اصلاح طلبان در هیات رئیسه را از بین بردند تا هیچ اصلاح طلبی با وجود سوابق مدیریتی خود نتواند در هیات رئیسه مسوولیت کلیدی به دست آورد.

محمدعلی نجفی عضو اصلاح طلب شورای شهر تهران در این زمینه می گوید؛ انتخاب هیات رئیسه و شهردار همواره صبغه یی سیاسی داشته است و نمی توان این موضوع را کتمان کرد.

موضع گیری های سرسختانه اعضای شورا در انتخاب شهردار که به نظر می رسد با تدبیر دولت به دو فراکسیون حامیان و مخالفان قالیباف تبدیل شده اند باعث شد تا رای گیری برای انتخاب شهردار بعد از بارها تکرار در نهایت با رای حداقلی به نتیجه برسد زیرا رای اعتماد شورا به قالیباف با ۱۲ رای را بیشتر باید بر مبنای مصلحت اندیشی دانست.

این در حالی بود که رای ۸ عضو حامی قالیباف به وی ایجاد دوباره فراکسیون های هشت و هفت را در اذهان تداعی کرد در حالی که حسن بیادی که از حامیان سابق شهردار تهران و در مرحله انتخاب شهردار رقیب وی بود به شدت این موضوع را رد کرد، هرچند وی نتوانست ناراحتی خود را از انتخاب شهردار تهران حتی با بیان اینکه من خود به آقای قالیباف رای دادم پنهان کند.برهمین اساس و با توجه به مجموعه اتفاقات شورای سوم طی دو ماه گذشته نگرانی از سرنوشت این شورا را که با وجود موقعیت محوری اصلاح طلبان در آن بی شک مورد غضب بسیاری از مراکز قدرت قرار خواهد گرفت، نمی توان بی مورد دانست.

زیرا اصلاح طلبان که در ابتدای ورود به شورا اقلیتی کم تعداد را شامل می شدند حال به عنوان حامیان اصلی شهردار تهران در شورا محسوب می شوند و نه تنها دولت دل خوشی از آنها و شهردار منتخب شان ندارد که بسیاری با این تحلیل که موفقیت اصلاح طلبان در شورا زمینه بازگشت آنان به قدرت را فراهم خواهد کرد نسبت به مورد توجه قرار گرفتن اصلاح طلبان در شورا مخالفند و احتمال کارشکنی در سر راه این شورا وجود دارد.

● سرنوشت شورا در دستان دولت

به هر تقدیر شورای سوم طی کمتر از یک ماه از فعالیت، ترکیب سیاسی خود را متفاوت از آنچه تصور می شد، دید. چنانچه به گفته معصومه ابتکار چرخش ۱۸۰ درجه یی مواضع برخی از اعضا آنچنان بود که با پرچم کسی وارد شورا شدند و در نقطه دیگری قرار گرفتند. هرچند اعضای اصلاح طلب شورا انتخاب شهردار تهران را بر مبنای انتخاب بهترین گزینه در بین نامزدها می دانند و این انتخاب را بر مبنای تفکرات اصلاح طلبی نمی دانند و اصرار دارند که شهردار تهران به هیچ وجه وامدار اصلاح طلبان نیست با این حال شکی نیست که از این پس اصلاح طلبان دارای نفوذ بیشتری در شهرداری خواهند بود.

بنابراین شورای سوم با همه پختگی و بلوغ سیاسی که نجفی آن را مشخصه اعضا می داند به شدت تحت تاثیر فضای سیاسی حاکم بر عرصه مدیریت شهر است چرا که قالیباف به احتمال قریب به یقین رقیب سرسخت احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری خواهد بود و گذار از تنش ها و موج های حاصل از این رقابت سیاسی که بی شک شورا را نیز متلاطم خواهد کرد، بلوغ سیاسی شورا را به نمایش خواهد گذاشت.

در هر صورت دولت هیچ علاقه یی به شورای شهری که شهردار منتخبش قالیباف است، ندارد. با این حال اینکه آیا دولت در این مخالفت پا بر روی پدال گاز بولدوزر خود قرار خواهد داد تا شورا را نیز به سرنوشت دیگرانی دچار کند که سر ناسازگاری با دولت داشتند یا خیر؟ سوالی است که برای پاسخ آن باید به انتظار روزهای آینده نشست.

حمیدرضا ابراهیم زاده