آیا خودت را خوشبخت می دانی

نهج البلاغه کتابی است که به اعتراف تمام دانشمندان جهان, از نظر فصاحت و بلاغت پس از قرآن کریم مثل و مانندی ندارد

نهج‌البلاغه کتابی است که به اعتراف تمام دانشمندان جهان، از نظر فصاحت و بلاغت پس از قرآن کریم مثل و مانندی ندارد. نهج‌البلاغه که در سه بخش خطبه‌ها، نامه‌ها حکمت ها توسط سید رضی رحمه الله علیه به نظم درآورده شده کتاب ارزشمندی است که شریف‌رضی‌(‌ره) در این مورد می فرماید: نهج‌البلاغه کتابی است از سخنان مولی امیرالمومنین علی علیه السلام که از جهت بلاغت شگفتی‌هایی و از جهت فصاحت شیوایی و تازگی‌هایی و از زبان عرب و کلمات درخشان و نافذ دینی و دنیایی گوهرهایی درخشان و تابان در‌بردارد. آنچنان که همه این محاسن در هیچ سخنی یکجا جمع نشده و در هیچ کتابی گرد نیامده است. زیرا امیر‌مومنان علیه السلام سرچشمه و زیستگاه فصاحت و رازهای بلاغت آشکار شده می‌باشد که قوانین آن نیز، از حضرتش اخذ گردیده است... و پس از آن که این کتاب گردآوری شد نام آن را نهج‌البلاغه راه آشکار بلاغت نهادم، زیرا این کتاب درهای بلاغت را روی کسی می‌گشاید که آن را مطالعه می کند و جوینده راه بلاغت را به مقصود می رساند و دانشمند و دانشجو را به‌کار می‌آید، به همان اندازه که صاحبنظران سخنور و پارسایان را به‌کار خواهد آمد. در این قسمت از نوشتارمان بهره می گیریم از برخی سخنان امیرمومنان حضرت علی علیه‌السلام که البته از دریایی بیکران قطره‌ای را برای شما عزیزان انتخاب کرده ایم:

خوبی و خوشبختی

و سئل ع‌عن الخیر ما هو؟ فقال: لیس الخیر ان یکثر، مالک و ولدک و لکن الخیر ان یکثر علمک و ان تعظم حلمک و ان تباهی الناس بعباده ربک، فان احسنت حمدت الله و ان اسات استغفرت الله و لا خیر فی الدنیا الا لرجلین: رجل اذنب ذنوبا فهو یتدارکها بالتوبه و رجل یسارع فی الخیرات. [ نهج‌البلاغه معجم المفهرس، حکمت ۹۴. ] ترسناک ترین چیزی که از آن بر شما خائفم دو چیز است: پیروی از هوا و هوس و آرزوهای طولانی. از امام علیه السلام سوال شد خوبی و خوشبختی در چیست؟ فرمود: خوبی و خوشبختی در این نیست که مالت فراوان و فرزندانت زیاد شوند، خوشبختی آن است که علمت افزون گردد و حلمت زیاد شود و بر پرستش پروردگار مباهات کنی و اگر نیکی کنی شکر خدا به‌جا آوری و اگر بدی کنی استغفار کنی، دنیا فقط برای دو کس خوب است: کسی که گناهانی کرده و می خواهد با توبه جبران کند و کسی که با سرعت به‌کارهای نیک مشغول است.

بزرگترین خیانت

ان اعظم الخیانه خیانه الامه و افظع الغش غش الائمه. [ نهج‌البلاغه معجم المفهرس، نامه ۲۶، شماره ۷.] بزرگترین خیانت، خیانت به ملت است و رسواترین تقلب، تقلب به پیشوایان مسلمین است.

فضیلت صدقه

الصدقه دواء منجح و اعمال العباد فی عاجلهم، نصب اعینهم فی آجالهم. [ نهج‌البلاغه معجم المفهرس، حکمت ۷. ] صدقه و کمک به نیازمندان داروی موثری است و اعمال بندگان در این دنیا نصب العین آنها در آخرت خواهد بود.

اهمیت نماز

تعاهدوا امر الصلاه و حافظوا علیها و استکثروا منها و تقربوا بها، فانها کانت علی المومنین کتابا موقوتا [‌نهج‌البلاغه معجم المفهرس، خطبه ۱۹۹، شماره ۱.] نماز را به پا دارید، محافظت آن را بر عهده گیرید، زیاد به آن توجه کنید و فراوان نماز بخوانید و به وسیله آن به خدا تقرب جوئید، زیرا نماز به عنوان فریضه واجب در اوقات مختلف شبانه روز بر مومنان مقرر شده است.

محاسبه نفس

زنوا انفسکم من قبل ان توزنوا و حاسبوها من قبل ان تحاسبوا. [ نهج‌البلاغه معجم المفهرس، خطبه ۹۰، شماره ۸. ] پیش از آن که مورد سنجش قرار گیرید خود را بسنجید و قبل از آن که شما را به پای حساب ببرند حساب خود را برسید.

نقش تربیتی قرآن

ان هذا القرآن هو الناصح الذی لا یغش و الهادی الذی لا یضل. [ نهج‌البلاغه معجم المفهرس، خطبه ۱۷۶، شماره ۷. ] قرآن پند دهنده ای است که انسان را نمی فریبد و هدایت کننده ای است که گمراه نمی کند.

ارزش تربیت

لا غنی کالعقل و لا فقر کالجهل و لا میراث کالادب و لا ظهیر کالمشاوره [ نهج‌البلاغه معجم المفهرس، حکمت ۵۴. ] هیچ ثروتی چون عقل نیست و هیچ فقری چون جهل نمی باشد و هیچ میراثی چون ادب و تربیت نخواهد بود و هیچ پشتیبانی چون مشورت نخواهد بود.

بزرگترین گناه

اشد الذنوب ما اشتهان به صاحبه [ نهج‌البلاغه معجم المفهرس، حکمت ۳۴۸. ] سخت ترین گناهان آن است که صاحبش آن را کوچک بشمرد.

زهد و پارسایی

الزهاده قصر الامل و الشکر عند النعم و التورع عند المحارم [ نهج‌البلاغه معجم المفهرس، خطبه ۸۱. ]

زهد یعنی: کوتاهی آرزو، شکر و سپاس در برابر نعمت و پارسایی در مقابل گناه .

آفات هواپرستی و آرزوی دراز

ان اخوف ما اخاف علیکم اثنان: ابتاع الهوی و طول الامل، فاما اتباع الهوی فیصد عن الحق و اما طول الامل فینسی الاخره. [ نهج‌البلاغه معجم المفهرس، خطبه ۴۲، شماره ۱. ] ترسناک ترین چیزی که از آن بر شما خائفم دو چیز است: پیروی از هوا و هوس و آرزوهای طولانی. اما تبعیت از هوا و هوس، انسان را از راه حق باز می‌دارد و آرزوهای طولانی، آخرت را به‌دست فراموشی می‌سپارد.

امر به معروف و نهی از منکر

لا تترکوا الامر بالمعروف و النهی عن المنکر فیولی علیکم شرارکم ثم تدعون فلا یستجاب لکم. [ نهج‌البلاغه معجم المفهرس، نام ۴۷، شماره ۷. ] امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید که اشرار بر شما مسلط می‌شوند سپس هر چه دعا کنید مستجاب نمیگردد.

آمنه اسفندیاری