معمای نقص فنی تایتانیک آسمان

آیا ایرباس A۳۸۰ که غول پیکرترین هواپیمای جهان است هم سقوط می کند

حدود یک قرن پیش و در چنین روزهایی دنیا مبهوت حادثه‌ای شده بود که هیچ کس حتی تصور آن را به خواب هم نمی‌دید. کشتی تایتانیک در حالی که بیش از ۲۲۰۰ مسافر را با خود حمل می‌کرد پس از برخورد با کوه عظیم یخ در عرض چند ساعت غرق شد. هیچ کس تصور نمی‌کرد تایتانیک روزی غرق شود. یک قرن از آن روزها می‌گذرد و چیزی نمانده بود این تراژدی غمبار این بار و البته در آسمان تکرار شود. یک فروند ایرباس A۳۸۰ ـ غول‌پیکرترین هواپیمای دنیا‌ـ هفته پیش از سنگاپور به هوا برخاست، اما به دلیل نشت روغن در سیستم موتور، مجبور به فرود اضطراری شد تا این پرسش مطرح شود که آیا حتی پیشرفته‌ترین و غول‌پیکرترین هواپیمای مسافربری دنیا که تنها ۲ سال از عمر آن می‌گذرد، می‌تواند سقوط کند؟ و آیا اصولا ابعاد و ارقام نجومی در یک سازه می‌تواند تضمینی برای بی‌نقص ماندن آن باشد؟

طراحی و ساخت ایرباس A۳۸۰ نتیجه رقابت شانه به شانه‌ای است که سال‌هاست میان دو غول صنعت هوانوردی جهان یعنی ایرباس و بوئینگ وجود دارد. ساخت هواپیمای مسافربری مطمئنی با ظرفیت بیش از ۵۰۰ یا ۶۰۰ مسافر بیش از یک دهه بود که رویای مهندسان و طراحان این دو شرکت بزرگ را تشکیل داده بود تا این‌که ایرباس موفق به ارائه A۳۸۰ شد. این هواپیما می‌تواند با حداکثر سرعت ۱۰۶۰ کیلومتر بر ساعت پرواز کرده و در عین حال برد پروازی ۱۵‌هزار‌کیلومتری آن هم با حداکثر مسافر یعنی بیش از ۵۰۰ نفر داشته باشد. این هواپیما تنها در فرودگاه‌هایی که باند عریضی دارند قابل نشست یا برخاست است از این رو فرودگاه‌هایی‌که از این هواپیما پذیرایی می‌کنند معمولا از پیشرفته‌ترین و مدرن‌ترین فرودگاه‌ها در نوع خود هستند. زمان بارگیری کامل، پیاده کردن مسافران، تمیز کردن محیط داخلی، انجام سرویس‌های دیگر و سوار کردن مسافران برای پرواز بعدی این هواپیما در چنین فرودگاه‌هایی تنها ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. از آسانسور گرفته تا تالارهای پذیرایی، سالن سینما و صندلی‌هایی که به هر شکلی در می‌آیند همه چیز حکایت از به کارگیری مجموعه‌ای از فناوری‌های نوین در یک اژدهای غول‌پیکر است. این تعبیری است که بسیاری از مسافرانی که در فرودگاه‌ها و از روی زمین لحظه بلند شدن A۳۸۰ را دیده‌اند برای توصیف این هواپیما به کار می‌برند. اما همین ابرسازه هوایی چند روز پیش فاصله زیادی با سقوط نداشت.پنجشنبه ۴ نوامبر (۱۳ آبان)، یک فروند هواپیمای ایرباس A۳۸۰ متعلق به خطوط هواپیمایی شرکت Qantas Airways استرالیا از سنگاپور به هوا برمی‌خیزد، اما پس از چند دقیقه به دلیل نقص فنی عجیبی که با جدا شدن بخشی از سیستم موتوری آن همراه است به ناچار در فرودگاهی در همان کشور فرود اضطراری انجام می‌دهد.

آزمایشات اولیه نشان از آن دارند که نشت روغن در سه موتور قدرتمند این هواپیما موجب بروز این نقص فنی شده‌اند. این موتورها ساخت شرکت رولز رویس هستند که در نوع خود از پیشرفته‌ترین سیستم‌های موتوری مخصوص هواپیماها به شمار می‌آیند. این شرکت جدای از برندی است که به طراحی و ساخت خودروهای لوکس می‌پردازد. در حقیقت شرکت سازنده این موتورها یکی از باسابقه‌ترین شرکت‌های طراح و سازنده سیستم‌های هوا فضا در دنیا به شمار می‌آید. در این حادثه بخشی از سیستم موتوری این هواپیما از آن جدا و در حوالی جزیره باتام اندونزی سقوط کرد با این حال هواپیما فرود اضطراری موفقیت‌آمیزی داشت که طی آن آسیبی نیز به مسافران و خدمه پرواز وارد نشد. اما از همان زمان تا به اکنون نگرانی در چشمان مدیران ارشد این شرکت هواپیمایی، مسافران و حتی سایر خطوط هواپیمایی که از این هواپیمای غول‌پیکر استفاده می‌کنند بخوبی دیده می‌شود. پس از بررسی‌های بیشتر مشخص شده است که نشت روغن در بخش توربین این هواپیما موجب اختلال در عملکرد ۳ موتور قدرتمند آن شده است. نشت روغن آنقدر زیاد بوده است که مدیرعامل شرکت هواپیمایی Qantas Airways آن را فراتر از میزان مجاز عنوان کرده است.

پرسشی که اکنون و از دل صحبت‌های وی مطرح می‌شود موجب شده تا طی روزهای اخیر گروهی متشکل از مهندسان شرکت انگلیسی رولز رویس و مهندسان این شرکت هواپیمایی تمامی قطعات سیستم موتوری ایرباس A۳۸۰ آسیب‌دیده را مورد بررسی موشکافانه قرار دهند: چگونه می‌شود که ۳ موتور جدید و فوق مدرنی که برای یک هواپیمای نو و با عمر کمتر از ۲ سال ناگهان و همزمان با هم دچار نقص فنی می‌شوند. این در حالی است که پروژه طراحی و ساخت اولیه این هواپیماها که گفته می‌شود تنها امارات سفارش خرید بیش از ۴۰ فروند از آنها را به شرکت ایرباس داده است بیش از ۷ میلیارد دلار بوده است. پس از وقوع این حادثه بود که تمامی ۶ فروند ایرباس A۳۸۰ شرکت Qantas Airways حداقل برای ۷۲ ساعت از سرویس‌دهی به مسافران خارج شدند تا سیستم موتوری آنها به دقت مورد بررسی قرار گیرد.

موتورهایی که برای تمامی ایرباس‌های A۳۸۰ ساخته می‌شوند در شرکت رولزرویس طراحی و ارائه می‌شوند. این موتورها تحت عنوان Trent ۹۰۰ شناخته می‌شوند که برای طراحی آنها چند هزار ساعت زمان صرف کار با سیستم‌های پیچیده رایانه‌ای و بررسی عملکرد آنها در قالب مدل‌های ۳ بعدی رایانه‌ای شده است. اما نگرانی که این حادثه به همراه داشته است موجب شد تا شرکت‌های شناخته شده‌ای همچون لوفت هانزا و سنگاپور ایرلاینز که آنها نیز از این هواپیمای غول‌پیکر در خطوط پروازی خود استفاده می‌کنند، آنها را برای چند روز از مدار سرویس‌دهی خارج کنند. کارشناسان پاسخ معمای نقص فنی در این هواپیما را به دیسک گم شده سیستم موتوری آن مربوط می‌دانند. آنها می‌گویند باید آن را پیدا کرد و با بررسی دقیق آن پرده از این ماجرا برداشت.

● بوئینگ ۷۴۷ ایرباس A۳۸۰ را به مبارزه می‌طلبد

پیش‌بینی‌های ایرباس نشان می‌دهد تا ۲۰ سال آینده خطوط هواپیمایی سراسر جهان به بیش از ۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ فروند هواپیماهای مسافربری غول‌پیکر نیاز دارند. طراحی ایرباس A۳۸۰ نیز دقیقا در راستای همین پیش‌بینی بوده است، اما این هواپیما چندان هم بی‌رقیب نیست. بوئینگ ۷۴۷ که اتفاقا از بسیاری از جهات بر غول ایرباس برتری دارد چند سالی است که در سفرهای بین قاره‌ای و بسیار طولانی به کار گرفته می‌شود و تاکنون مورد خاصی نیز درباره نقص فنی آن به ثبت نرسیده است. ۴ سال پیش یعنی در سال ۲۰۰۶ و در جریان برگزاری نمایشگاه سیستم‌های هوانوردی‌در‌آریزونای آمریکا بوئینگ ۷۴۷ رونمایی شد و از آن زمان تا ‌اکنون بشدت مورد توجه شرکت‌های هواپیمایی قرار داشته است.

بوئینگ ۷۴۷ گرچه در مقایسه با ایرباس A۳۸۰ ابعاد و ظرفیت حمل مسافر کمتری دارد، اما اگر با معیارهای اقتصادی و مصرف سوخت مورد بررسی قرار گیرد حرف اول را می‌زند به طوری که برآورد شده است مصرف سوخت آن در مقایسه با ایرباس A۳۸۰ تا ۲۰ درصد کمتر به ازای هر پرواز است. گذشته از این موارد بوئینگ ۷۴۷ تقریبا در تمامی فرودگاه‌های شناخته شده جهان قابل نشستن و برخاستن است اما ایرباس A۳۸۰ به دلیل غول‌پیکر بودن تنها قابل استفاده در شمار اندکی از فرودگاه‌های جهان است. این مشکل تا به آنجا اهمیت داشته است که ایرباس هزینه نجومی بیش از ۸۰ میلیون دلار صرف ایجاد تغییراتی در باندهای پروازی ۱۸ فرودگاه شناخته شده جهان کرده است. البته نباید از کنار برگ‌های برنده این غول جدید آسمان‌ها نیز بی‌تفاوت عبور کرد. ایرباس A۳۸۰ بیشترین برد پروازی در میان سایر اعضای خانواده خود را دارد و گرچه جثه به ظاهر عظیمی دارد اما سروصدای بسیار اندکی تولید می‌کند.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بوئینگ با ارائه بوئینگ ۷۴۷ جایی برای خودنمایی ایرباس A۳۸۰ باقی نگذاشته است و شاید حادثه اخیر برگ برنده دیگر برای بوئینگ به شمار آید. مسافرانی که این روزها سوار بر ایرباس A۳۸۰ می‌شوند این پرسش را در ذهن مطرح می‌کنند که آیا به رغم غول‌پیکر بودن هواپیما و بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین تجهیزات و امکانات رفاهی و آسایشی امکان بروز نقص فنی و سقوط احتمالی آن وجود دارد؟

مهدی پیرگزی