تحولات بازار نفت

متوسط هفتگی قیمت سبد اوپك پس از سه هفته افزایش متوالی در هفته منتهی به بیستم ژانویه ۲۰۰۵ به ۴۲ ۴۱ دلار در بشكه رسید

مقایسه متوسط قیمت سبد اوپك در سه هفته ابتدایی سال ۲۰۰۵ با زمان مشابه در سال گذشته میلادی نشان می دهد كه قیمت سبد اوپك ۹/۸ دلار در بشكه بالاتر از سال گذشته است و در سطح ۴۰/۳۹ دلار در بشكه قرار دارد. موج سرما كه آمریكا و به ویژه منطقه شمال شرق این كشور را فراگرفته، زمینه را برای تداوم استحكام قیمت های نفت كه از چند هفته قبل آغاز شده، فراهم آورده است. سرما سبب شده است كه مصرف سوخت حرارتی در آمریكا و سایر مناطق جهان كه تحت تاثیر سرمای زمستانی قرار دارند، افزایش و سطح ذخیره سازی های فرآورده های میان تقطیر كاهش یابد. آمار منتشر شده درباره ذخیره سازی تجاری فرآورده های میان تقطیر در آمریكا نشان می دهد كه سطح این ذخیره سازی ها در هفته منتهی به چهاردهم ماه ژانویه ۲۰۰۵ به میزان ۴۵۰ هزار بشكه در روز كاهش یافته و به ۱۱/۱۲۶ میلیون بشكه در روز رسیده است كه ۱۰/۱۰ میلیون بشكه كمتر از زمان مشابه در سال گذشته است. كاهش سطح ذخیره سازی های تجاری فرآورده های میان تقطیر در آمریكا توانست سبب تقویت قیمت های نفت خام شود. البته هرچند آمار ذخیره سازی های تجاری نفت خام آمریكا نشان می دهد كه این ذخیره سازی ها توانسته است در هفته منتهی به چهاردهم ژانویه به میزان ۹۵/۵ میلیون بشكه افزایش یابد و به ۶۹/۲۹۹ میلیون بشكه برسد كه ۰۸/۳۵ میلیون بشكه بالاتراز زمان مشابه در سال گذشته است؛ اما از آن جایی كه در اوج فصل زمستان و سرمای شدیدتر از معمول، تمام توجه ها به ذخیره سازی های تجاری فرآورده های میان تقطیر معطوف شده است، افزایش سطح ذخیره سازی های نفت خام و سایر فرآورده ها توانست بر روند صعودی قیمت ها تاثیر داشته باشد. شدت سرما در ژاپن نیز سبب افزایش برداشت از ذخیره سازی های تجاری نفت سفید شده و سطح آنها را به ۱۲ درصد كاهش داده است و به این ترتیب درمنطقه آسیا نیز قیمت ها تحت تاثیر سرمای زمستان و كاهش سطح ذخیره سازی ها، با افزایش همراه شده اند. آب و هوای سرد در آلاسكا نیز سبب شد كه پایانه بارگیری «والدیز» (VALDEZ) به دلیل بدی آب وهوا به مدت چند روز تعطیل و به این ترتیب، صادرات نفت خام شمال آلاسكا با وقفه چند روزه روبه رو شود. در هفته مورد بررسی، ارقام منتشر شده در مورد واردات نفت خام چین كه نشان می داد این كشور در ماه دسامبر واردات خود را به ۱/۱۲ میلیون تن رسانده است نیز بازار را تحت تاثیر قرار داد و به این ترتیب مجموع واردات نفت خام چین در سال ۲۰۰۴ به ۷/۱۲۲ میلیون تن رسید كه ۳۵ درصد از سال ۲۰۰۳ بیشتر است. پیش بینی ها درباره مقدار تولید نفت خام شوروی سابق نیز حاكی از آن است كه به دلیل مشكلاتی كه برای شركت یوكوس در روسیه به وجود آمد، تولید نفت خام این منطقه در سال ۲۰۰۵ تقریباً به ۴۹۰ هزار بشكه در روز كاهش خواهد یافت كه معادل ۵۶ درصد تولید سال ۲۰۰۴ خواهد بود. انتشار این ارقام سبب تقویت بیشتر قیمت ها شد. به رغم تلاش هایی كه در نروژ برای برگرداندن ۳۴۵ هزار بشكه در روز تولید متوقف شده نفت خام فلات قاره این كشور انجام شده، فقط دو سوم این نفت خام توانسته است به چرخه تولید باز گردد. در نیجریه نیز شركت شل اعلام كرده است كه هنوز قادر نیست ۲۵ هزار بشكه در روز از ۱۰۰ هزار بشكه در روز نفت خامی را كه از ماه دسامبر ۲۰۰۴ تولید آن به دلیل درگیری های قومی قطع شده بود، به چرخه تولید برگرداند. در خلیج مكزیك نیز تولید ۱۴۵ هزار بشكه در روز از تولید نفت خام این منطقه كه از اواسط سپتامبر ۲۰۰۴ قطع شده بود، همچنان متوقف است. به این ترتیب، هنوز بیش از ۲۸۰ هزار بشكه از ۵۰۰ هزار بشكه در روز نفت خامی كه تولید آن در مناطق مختلف جهان متوقف شده بود، نتوانسته است وارد بازار شود. مقامات نفتی عراق نیز اعلام كرده اند كه تعمیر خط لوله صادراتی شمال این كشور كه نفت خام كركوك را به بندر جیهان در تركیه می رساند، دو تا سه هفته دیگر زمان نیاز دارد. این خط لوله كه ۵۰۰ هزار بشكه در روز از نفت خام كركوك را به بندر جیهان در مدیترانه صادر می كرد، در بیست و هشتم دسامبر ۲۰۰۴ از سوی خرابكاران منفجر شد و تاكنون صادرات این میزان عمده نفت متوقف است. علاوه بر آن، صادرات نفت عراق از جنوب نیز از ۶/۱ میلیون بشكه در روز به ۵/۱ میلیون بشكه در روز كاهش یافته است و پیش از این مقامات نفتی عراق اعلام كرده بودند كه به دلیل بروز مشكلات فنی، صادرات نفت جنوب عراق، از ابتدای فوریه ۲۰۰۵، ۱۶۰ هزار بشكه در روز كاهش خواهد یافت. نزدیك شدن به زمان انتخابات در عراق كه قرار است در سی ام ژانویه ۲۰۰۵ برگزار شود نیز، سبب شدت گرفتن عملیات خرابكارانه در این كشور شده كه توجه همگان را به خود جلب كرده است. اوضاع نابسامان عراق نیز از دیگر عوامل تقویت كننده قیمت های نفت در هفته مورد بررسی بود.در هیجدهم ژانویه ۲۰۰۵ نیز گروهی كه قصد داشتند به پالایشگاه ۴۵۰ هزار بشكه ای «الاحمدی» در كویت حمله كنند، با پلیس این كشور درگیر شدند و پلیس كویت توانست ۱۵ نفر كویتی و سعودیایی را دستگیر كند. پلیس كویت اعلام كرد این گروه قصد حمله به یك پایگاه آمریكایی را نیز داشتند. «شیخ احمد الفهد الصباح»، وزیر نفت كویت، نیز اعلام كرد هنگامی كه تروریست ها فعال می شوند، تاسیسات حیاتی نفتی برای آنان حكم یك هدف تروریستی را پیدا می كند و وزارت نفت با همكاری وزیر كشور و سایر سازمان ها كوشیده است تا امنیت تاسیسات نفتی را تامین كند. بروز این حوادت در عراق و كویت توانست از لحاظ روانی بازار را تحت تاثیر قرار دهد و به افزایش قیمت های نفت كمك كند؛ به ویژه این كه دیك چنی بیستم ژانویه اعلام كرد كه ایران درصدر فهرست دولت آمریكا درزمینه نقاط مشكل خیز قرار دارد و اظهار نگرانی كرد كه اسرائیل ممكن است درزمینه تاسیسات اتمی ایران دست به اقدام بزند. این اظهارات نیز سبب تشدید نگرانی مصرف كنندگان نفت شد و بی ثباتی قیمت ها و بازار را تشدید كرد. در هفته گذشته، آمار مقدماتی موسسه مشاوره ای «پترولوجستیكز» درباره تولید اوپك نشان داد كه اوپك تولید خود را در ژانویه ۲۰۰۵، ۸۰۰ هزار بشكه در روز نسبت به دسامبر ۲۰۰۴ كاهش داده است. آمار مربوط به حمل و نقل نفت از منطقه اوپك نیز نشان می داد كه كشورهای عضو اوپك در چهار هفته منتهی به پنجم ماه فوریه، صادرات خود را به میزان ۶۵۰ هزار بشكه در روز كاهش داده اند. این میزان كاهش صادرات از آوریل ۲۰۰۴ به بعد بی سابقه بود و در مجموع نشان داد كه اوپك در اجرای تعهد كاهش تولید كه در اجلاس یكصدو سی وسوم خود به تصویب رساند، جدیت عمده ای ازخود نشان داده است. به هرحال، وضعیت بی ثبات بازار و نزدیك شدن زمان برگزاری اجلاس یكصدوسی و چهارم اوپك در سی ام ماه ژانویه ۲۰۰۵ و بی اطمینانی از تصمیم اوپك سبب شد كه بورس بازان نیز خالص وضعیت خرید خود را در بازار بورس نایمكس افزایش دهند و آن را با افزایش ۸۶۱۱۴ برگه (هربرگه معادل هزار بشكه) به ۱۵۹۲۵ برگه برسانند كه تقریباً از نوامبر ۲۰۰۴ به بعد بی سابقه بود. اقدام بورس بازان برای خرید قراردادهای آتی نفت نیز به تقویت قیمت های نفت كمك كرد. سرانجام عوامل یاد شده سبب شدند كه قیمت های نفت خام روند صعودی خود را ادامه دهند، به گونه ای كه قیمت سبد اوپك توانست در تاریخ بیست و چهارم ماه ژانویه ۲۰۰۴ ۴۹/۴۲ دلار در بشكه برسد كه در مقایسه با سطح قیمت سبد اوپك در زمان برگزاری اجلاس پیشین اوپك (یكصدو سی و سوم) ۵۷/۸ دلار در بشكه بالاتر است. در حال حاضر سطح بالای این قیمت ها كه تقریباً ۱۴ دلار در بشكه بالاتر از محدوده ۲۲ تا ۲۸ دلار در بشكه برای سبد اوپك است، سبب شده است كه برخی از وزیران نفت اوپك مانند وزیر نفت اندونزی و كویت ابزار تمایل كنند كه اوپك در اجلاس آتی خود در سی ام ژانویه ۲۰۰۵، سقف تولید خود را تغییر ندهد. البته بیش از این وزیر نفت الجزایر آقای «شكیب خلیل» گفته بود كه اگر اوپك با كاهش تقاضا روبه رو شود، از قیمت ها دفاع خواهد كرد. وزیر نفت ونزوئلا نیز احتمال كاهش تولید در اجلاس آتی را مطرح كرده بود. اما در شرایط كنونی به نظر می رسد كه قمیت های بالای نفت، افكار عمومی را تحت تاثیر قرار داده است و احتمال كاهش تولید اوپك در اجلاس آتی اوپك را كم رنگ كرده است. به نظر می رسد، قیمت های نفت خام كه در شرایط كنونی تحت تاثیر عوامل ناپایدار و فشارهای روانی و سرمای زمستان، افزایش یافته اند، اگر در سه ماه دوم سال ۲۰۰۵ با مازاد عرضه روبه رو شوند، استحكام خود را از دست بدهند. توجه به این نكته ضروری است كه هم اكنون كشورهای صادركننده نفت، قراردادهای ماه فوریه ۲۰۰۵ خود را نیز منعقد كرده اند. بنابراین تصمیم گیری اجلاس یكصدوسی و چهارم اوپك كه در سی ام ژانویه ۲۰۰۵ برگزار خواهد شد، فقط درباره وضعیت تولید در مارس ۲۰۰۵ و سه ماه دوم سال ۲۰۰۵ تصمیم گیری خواهد كرد و چنانچه تولید اوپك در سطح ۶/۲۹ میلیون بشكه در روز در سه ماه اول سال ۲۰۰۵ ادامه یابد، بازار با ۸۰۰ هزار بشكه در روز مازاد عرضه نفت خام روبه رو خواهد شد، زیرا تقاضا برای نفت اوپك در سه ماه اول سال ۲۰۰۵ معادل ۸/۲۸ میلیون بشكه در روز است و اوپك هرچقدر كه بیش از این مقدار تولید كند، سطح مازاد عرضه نفت خام در بازار افزایش خواهد یافت. وجود مازاد عرضه در سه ماه اول سال (كه معمولاً ۵۰۰ هزار بشكه در روز باید از ذخیره سازی ها برداشت شود)، بازار نفت و قیمت ها را تحت تاثیر قرار خواهد داد. با آغاز سه ماه دوم سال ۲۰۰۵ كه تقاضا به میزان ۹۰۰ هزار بشكه در روز كاهش خواهد یافت و تقاضا برای نفت اوپك نیز فقط در سطح ۷/۲۷ میلیون بشكه در روز خواهد بود، تولید اوپك به میزان ۶/۲۹ میلیون بشكه در روز سبب تجمع ۹/۱ میلیون بشكه در روز مازاد عرضه در بازار خواهد شد كه ۹۰۰ هزار بشكه در روز بیش از مقدار معمول است. در چنین شرایطی كه ۸۰۰ هزار بشكه در روز مازاد عرضه از سه ماه اول به سه ماه دوم منتقل خواهد شد، قیمت های نفت خام به شدت تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. بنابراین، به نظر می رسد اگر وزیران نفت اوپك خواستار تداوم استحكام قیمت های نفت خام باشند، می باید به موضوع عرضه و تقاضای نفت خام در آینده نزدیك توجه كنند و براساس شرایط كنونی حاكم بر بازار نفت تصمیم گیری نكنند. در غیراین صورت، بنیادهای بازار حكم می كند كه در صورت واقع نشدن حادثه ای پیش بینی نشده، روند صعودی قیمت ها متوقف و تا سه ماه دوم سال ۲۰۰۵، به صورت روند نزولی ظاهر شود.