پیام روشن ناکامی اوباما در گوانتانامو

تعطیلی گوانتانامو شاید جزو اولین اقداماتی بود که با روی کار آمدن اوباما در دستور کار قرار گرفت تا مبتنی بر تاکتیک جدید ایالات متحده آمریکا, وجهه شکسته خورده زمان بوش با رویکردی حقوق بشری بازسازی شود

تعطیلی گوانتانامو شاید جزو اولین اقداماتی بود که با روی کار آمدن اوباما در دستور کار قرار گرفت تا مبتنی بر تاکتیک جدید ایالات متحده آمریکا، وجهه شکسته خورده زمان بوش با رویکردی حقوق بشری بازسازی شود. اذعان اخیر اوباما به شکست عملی در این میدان و پس گرفتن وعده بستن گوانتانامو تا ژانویه ۲۰۱۰ دقیقا با توجه به همین معناست که اهمیت دوچندان پیدا می کند.

لشگرکشی بوش طی سال های حاکمیت جمهوری خواهان با بهانه های واهی به افغانستان و عراق در عین اینکه به شکست انجامید و اهداف مطلوب را فراهم نکرد، حواشی هم بر جای گذاشت که انزجار روزافزون جهانی را موجب می شد. از جمله این حواشی گوانتانامو و ابوغریب بود.

اوباما در اردیبهشت ماه امسال (۲۱ مه ۲۰۰۹) طی سخنانی از آسیبی که گوانتانامو به جایگاه آمریکا رسانده و می رساند، سخن گفت و تصریح کرد: «گوانتانامو امنیت ملی آمریکا را تضعیف می کند.» او همچنین ادامه داد:«وجود این بازداشتگاه بیش از تعداد زندانیان داخل آن در سراسر جهان تروریست ایجاد خواهد کرد.»

سخنان اوباما در واقع اعتراف روشنی بود به فضای منفی ای که در افکار عمومی علیه سیاست های ایالات متحده آمریکا شکل گرفته است. واژه "تروریست" در ادبیات سردمداران ایالات متحده آمریکا تعریف روشنی دارد. بوش سال ها پیش گفت "هر کس که با ما نیست، بر ماست." در واقع با این تعریف سخن گفتن از ایجاد تروریست به واسطه سیاست هایی که در راه اندازی گوانتانامو هم بروز پیدا می کند، اعترافی بود از سوی اوباما به رواج جهانی اندیشه ضد آمریکایی.

حمله به افغانستان به بهانه از میان برداشتن طالبان آغاز شد، اما آمریکا در کنترل طالبان توفیقی نیافت. حمله به عراق هم به بهانه تسلیحات هسته ای کلید خورد؛ تسلیحاتی که هیچ گاه پیدا نشدند. در این سیر بود که حتی البرادعی هم طی سخنانی به فریب خوردن از آمریکا در موضوع عراق اعتراف کرد. ناکامی های آمریکا در توجیه عملکرد خود در عین سیاست های برتری جویانه سردمداران آن فضای نامناسبی را در افکار عمومی فراهم آورد.

در این فضا بود که دموکرات ها کاخ سفید را تحویل گرفتند تا بر پاشنه استراتژی ثابت آمریکا، تاکتیکی از جنس دیگر تعریف کنند. تاکتیک جدید، رویکرد حقوق بشری و انسان دوستانه و نفی و نقد روند خصمانه گذشته بود. تاکتیکی که می بایست بازسازی وجهه جهانی آمریکا را به دنبال می داشت. جایزه صلح نوبل در همین راستا به اوباما تعلق گرفت. رییس جمهور جدید آمریکا وعده داد گوانتانامو را هم تعطیل خواهد کرد.

گذشت زمان اما نشان داد او چندان توفیقی در این راستا نیافته است. چندی پیش "گریگوری کریگ" مشاور ارشد حقوقی اوباما با اعتراف کاخ سفید به عدم موفقیت در تعطیلی زندان گوانتانامو از سمت خود استعفا داد تا سومین مشاور اوباما باشد که ظرف چند ماه اخیر از مسوولیتش استعفا می‌کند.

در عین حال در تازه ترین اظهارنظر اوباما نیز رسما وعده بسته شدن گوانتانامو تا ژانویه ۲۰۱۰ را پس گرفت. او طی سخنانی در مصاحبه با شبکه های تلویزیونی آمریکا از مشکل بودن بسته شدن گوانتانامو سخن گفت و تصریح کرد:«گوانتانامو در موعد مقرر بسته نمی شود.»

اعتراف به شکست در گوانتانامو شاید از آن رو اهمیت دو چندان دارد که اوباما در اولین سخنان خود بعد از پیروزی، آن را مورد توجه قرار داده بود و در واقع به این ترتیب بسته شدن گوانتانامو به نوعی نماد برای مقابله اوباما با سیاست های گذشته و حرکت به سمت صلح بدل شده بود.

شکست اوباما در این راستا در واقع به جهت بستگی کامل آن به تاکتیک احیاکننده ای که دموکرات ها برگزیده بودند و نیز ناکامی هایی از این دست به شکست در تاکتیک منجر خواهد شد و طبیعی است که تواتر شکست در تاکتیک، شکست استراتژیک ایالات متحده را به دنبال داشته باشد که برآیند آن همان ایجاد زمینه های تغییر جایگاه آمریکا در مناسبات جهانی است.

یاسر انصاری