امگا‌۳ فواید و مضرات استفاده بیش از حد

اسیدهای چرب امگا۳ به دلیل حضور در غشای سلولی در فعالیت‌های فیزیولوژیک بدن نقش حیاتی دارند.
این روزها کمتر کسی است که کلمه امگا۳ را نشنیده باشد. به‌طورکلی روغنها و چربی‌ها …

اسیدهای چرب امگا۳ به دلیل حضور در غشای سلولی در فعالیت‌های فیزیولوژیک بدن نقش حیاتی دارند.

این روزها کمتر کسی است که کلمه امگا۳ را نشنیده باشد. به‌طورکلی روغنها و چربی‌ها از مهمترین اجزای تشکیل دهنده غذای انسان به شمار می‌آیند. چربی‌ها در سلولها و بافتهای بدن وجود دارند و در ساختمان غشای سلولی نقش مهمی‌ایفا می‌نمایند.

از آنجا که یک گرم چربی در بدن معادل ۹ کیلوکالری، انرژی تولید می‌کند که این مقدار بیش از دو برابر کربوهیدرات‌ها (قندها) و پروتئین‌هاست، در نتیجه می‌توان از چربی‌ها برای کودکانی که رشد خوبی ندارند در هر وعده غذایی به غذای آنها اضافه نمود.

اسیدهای چرب از اجزای تشکیل دهنده چربی‌ها است که بدن قادر به تولید انواع ضروری آن نیست و باید از طریق ماده غذایی تامین گردد که از آن جمله‌اند: امگا۳ و امگا‌۶. اسیدهای چرب امگا۳ به دلیل حضور در غشای سلولی در فعالیت‌های فیزیولوژیک بدن نقش حیاتی دارند. این اسیدهای چرب همچنین در تنظیم کلیه عملکردهای زیست شناختی، دستگاه قلبی و عروقی، تولید مثل، ایمنی و عصبی به کار می‌روند.

نام دیگر امگا۳ اسید لینولنیک و نام دیگر امگا‌۶ اسید لینولئیک می‌باشد. برای آنکه بدن ما بتواند از امگا‌۳ و امگا‌۶ موجود در مواد غذایی، مشتقات مورد نیاز خود را بسازد بایستی آن دو ماده را به نسبت متعادل با یکدیگر دریافت کند. نسبت ایده‌آل امگا‌۶ به امگا‌۳ می‌بایست ۱:۱ و حداکثر ۴:۱ باشد، اما متاسفانه این مقدار در افراد جامعه ۱۱:۱ تا ۳۰:۱ است یعنی مصرف امگا‌۶ در اغلب موارد سی برابر بیش از امگا‌۳ است.

گفتنی است که مصرف مجزای هرکدام از این دو ماده به تنهایی سبب ایجاد مشکلات زیادی در بدن می‌شود زیرا هرگاه امگا‌۶ بیش از امگا‌۳ مصرف گردد بدن نیز تنها از امگا‌۶ استفاده می‌نماید. از عوارض کمبود امگا‌۶ می‌توان به اگزما، ریزش مو، تحلیل کبد، افزایش ابتلا به عفونت و تاخیر در التیام زخمها اشاره کرد و از عوارض کمبود امگا‌۳ می‌توان لاغری، آسیب به بینایی و توانایی یادگیری، افزایش تری گلیسیرید و فشارخون و خشکی پوست را برشمرد.

امگا‌۶ در تخم مرغ، مارگارین، گوشت قرمز، ذرت و غلات یافت می‌شود. امگا‌۳ خاصیت ضد انعقادی دارد ولی امگا‌۶ انعقاد خون را افزایش می‌دهد. امگا۳ در ماهی‌های روغنی مثل ماهی آزاد و قزل‌آلا همچنین در کنجد، دانه کتان و گردو یافت می‌شود. روغن سویا و روغن آفتابگردان نیز هردو اسید چرب برشمرده هستند.

به خاطر داشته باشیم ۶۰درصد از مغز به چربی‌ها اختصاص دارد پس عملکرد صحیح مغز و سلول‌های عصبی و شبکیه چشم به اسید‌های چرب از جمله امگا‌۳ وابسته است. امگا‌۳ در بدن به پروستاگلندین‌ها و ایکوزانویید‌ها تبدیل می‌شود.

پروستاگلندین‌ها در تنظیم فشار خون، انعقاد خون، پاسخ‌های آلرژیک، عملکرد کلیه‌ها و دستگاه گوارش، تولید انرژی و تنظیم هورمون‌های جنسی نقش دارد. مصرف امگا‌۳ سبب کاهش کلسترول و تری گلیسیریدهای خون، کاهش فشارخون، کاهش وزن، پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، درمان و کاهش دردهای مفاصل، آرتریت روماتوئید و آرتروز می‌گردد.

از آنجا که امگا۳ جذب کلسیم را افزایش می‌دهد و رسوب کلسیم را در بافتهای استخوانی تسهیل می‌نماید، سبب درمان پوکی استخوان می‌شود. همچنین این ماده در درمان افسردگی، خشکی چشم، کاهش دردهای قاعدگی، جلوگیری از تصلب شرائین و کاهش بروز سرطانهای سینه، تخمدان، پروستات و دستگاه گوارش موثر است و همچنین سبب درمان و پیشگیری از آلزایمر، آسم، اختلال کم توجهی بیش‌فعالی، میگرن، آکنه می‌شود.

مصرف این ماده سبب بهبود توان ذهنی و حافظه، جلوگیری از پیری زودرس، تثبیت انسولین و قندخون، افزایش سطح هورمون رشد و افزایش رشد عضلات می‌گردد و لذا مصرف این ماده به زنان باردار و شیرده توصیه می‌گردد زیرا چنانچه گفته شد این ماده در تکامل مغز و سیستم عصبی نیز نقش اساسی دارد.

با مصرف امگا۳ مقاومت بدن در مقابل انواع سرطان افزایش می‌یابد و در نتیجه باعث کاهش رشد غده‌های سرطانی می‌گردد اما لازم به ذکر است افرادی که دچار اختلالات خونی هستند، کسانی که پوستشان به راحتی دچار کوفتگی و کبودشدگی می‌گردد، کسانی که از داروهای آسپرین و رقیق کننده خون استفاده می‌نمایند، افرادی که به غذاهای دریایی حساس هستند، افرادی که فشارخون بالا دارند ونیز کسانی که دچار ضعف سیستم ایمنی بدن هستند نباید امگا۳ مصرف کنند زیرا مصرف میزان امگا‌۳، سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌نماید و اگر بیش از نیاز بدنمان از این ماده مصرف نماییم موجب اسهال، تهوع، کاهش جذب ویتامین‌های A,D,E,K (ویتامین‌های محلول در چربی) می‌گردد.

این اسید چرب به نور و حرارت و اکسیژن بسیار حساس است و در نتیجه این مواد باید در ظروف در بسته و در یخچال و دور از نور نگهداری شود. پیش‌تر گفتیم که امگا‌۳ در روغن‌های ماهی موجود است.

علیرغم دانستن این نکته و نقش مصرف ماهی و سایر آبزیان در افزایش ضریب سلامت جامعه اما مصرف سرانه آبزیان در کشورمان اکنون ۵کیلوگرم است که در مقایسه با مصرف سرانه جهانی ناچیز است.

امگا۳ کلید هوش کودکان است در نتیجه مادران باردار باید در هفته یک تا دو بار مصرف نمایند از طرفی این ماده باعث کاهش خطر تولد نوزاد نارس می‌گردد و با افزایش رشد سریع مغز جنین، توان هوشی را در کودکان زیاد می‌نماید.

تحقیقات علمی‌حاکی از آنند که سطح امگا۳ در خون افراد مبتلا به افسردگی کمتر از افراد عادی است. جالب اینکه اگر در افراد افسرده این میزان پایین‌تر از حد معمول باشد امکان خودکشی آنها تا ۸ برابر نسبت به افراد افسرده‌ای که این مشکل را ندارند (علیرغم افسرده بودن، میزان امگا‌۳ طبیعی دارند) بیشتر می‌شود.