گیاهان در قرآن نخل

خرما از نظر پزشكی بسیار با ارزش است آرام بخش و ملیّن و محرك قلب است و از فراموشی جلوگیری می كند برای ناراحتیهای تنفسی به طور كلی و به ویژه برای تنگی نفس آسم مفید است خرما لینت آور, مدِرّ و مقوی قویه باه است و با توجه به تمام خواص و تركیباتش می توان آن را غذایی كامل و نیروبخش دانست

و با آن برایتان كشتزار زیتون و نخلها و تاكستانها و هر نوع میوه برویاند، در این عبرتی است برای مردمی كه می اندیشند. (نحل/۱۱)

▪نخل

نام قرآنی: نخل، نخیل

نامهای متداول: فارسی: نخل، خرما؛ عربی: نخل، تمر؛ عبری: تمر؛ اردو: خرم، كهجور؛ هندی، گجراتی، مراتی: پِند كهجور، بنگالی: كهجور؛ پنجابی: پِند؛ تلگو: كرجورو؛ كشمیری: كهریز؛ ملیالمی: انتها؛ سانسكریت:كرجور؛ تامیلی پریچای؛ انگلیسی: date-palm؛ فرانسوی:datte-dattier؛ ایتالیایی: dattero؛ لاتینی: palma؛ روسی: finik؛ اسپانیایی: palmera,datil؛ آلمانی: Dattelpalm ؛ یونانی:finiks khurmas

نام علمی: Phoenix dactylifera ( از تیره نخل Palmaceae , Arecaceae )

●اشارات قرآنی

"ایود احدكم ان تكون له جنهٔ من نخیل و اعناب تجری من تحتها الانهار له فیها من كل الثمرات و اصابهُ الكبر و له ذریهٔ ضعفاء فاصابها اعصار فیه نار فاحترقت كذلك یبین الله لكم الایات لعلكم تتفكرون. ( بقره/۲۶۶)"

"آیا ازمیان شما كسی هست كه دوست داشته باشد كه او را بوستانی از خرما و انگور بوده باشد، و جویها در پای درختانش جاری باشد، و هر گونه میوه ای دهد. و خود پیر شده و فرزندانی ناتوان داشته باشد، بناگاه گردبادی آتشناك در آن بوستان افتد و بسوزد؟ خدا آیات خود را برای شما این چنین بیان می كند، باشد كه بیندیشید."

۲- "وهوالذی انزل من السماء ماء فاخرجنا به نبات كل شیء فاخرجنا منه خضرا نخرج منه حبا متراكبا و من النخل من طلعها قنوان دانیهٔ و جنات من اعناب والزیتون و الرمان مشتبها وغیرمتشابه انظروا الی ثمره اذا اثمر وینعه ان فی ذلكم لایات لقوم یومنون." (انعام/۹۹)

"اوست خدایی كه از آسمان باران فرستاد و بدان باران هر گونه نباتی را رویانیدیم، و از آن نبات ساقه ای سبز و از آن دانه هایی بر یكدیگر چیده و نیز از جوانه های نخل خوشه هایی سر فروهشته پدید آوردیم، و نیز بستانهایی از تاكها و زیتون و انار، همانند و ناهمانند. به میوه هایش آنگاه كه پدید می آیند و آنگاه كه می رسند بنگرید كه در آنها عبرتهاست برای آنان كه ایمان می آورند. "

۳- "و هوالذی انشا جنات معروشات و غیرمعروشات والنخل و الزرع مختلفا اكله و الزیتون و الرمان متشابها و غیرمتشابه كلوا من ثمره اذا اثمر و اتوا حقه یوم حصاده ولا تسرفوا انه لا یحب المسرفین."( انعام/۱۴۱)

"و اوست كه باغهایی آفرید نیازمند به داربست و بی نیاز از داربست، و درخت خرما و كشتزار، با طعمهای گوناگون، و زیتون و انار، همانند، در عین حال ناهمانند. چون ثمره آوردند از آنها بخورید و در روز درو حق آن را نیز بپردازید و اسراف مكنید كه خدا اسراف كاران را دوست ندارد. "

۴-" و فی الارض قطع متجاورات و جنات من اعناب و زرع و نخیل صنوان و غیر صنوان یسقی بماء واحد و نفضل بعضها علی بعض فی الاكل ان فی ذلك لایات لقوم یعقلون.( رعد/ ۴)"

"و بر روی زمین قطعه هایی است در كنار یكدیگر و باغهای انگور و كشتزارها و نخلهایی كه دوتنه از یك ریشه رسته است یا یك تنه از یك ریشه و همه به یك آب سیراب می شوند و در ثمره، بعضی را بر بعضی دیگر برتری نهاده ایم. هر آینه در اینها برای خردمندان عبرتهاست."

۵-" ینبت لكم به الزرع و الزیتون و النخیل والاعناب و من كل الثمرات ان فی ذلك لایهٔ لقوم یتفكرون.( نحل/۱۱)"

و با آن برایتان كشتزار و زیتون و نخلها و تاكستانها و هر نوع میوه برویاند، در این عبرتی است برای مردمی كه می اندیشند.

۶- "و من ثمرات النخیل والاعناب تتخذون منه سكرا و رزقا حسنا ان فی ذلك لایهٔ لقوم یعقلون." ( نحل/۶۷)

و از میوه ها نخلها و تاكها شرابی مستی آور و رزقی نیكو به دست می آورید، و خردمندان را در این عبرتی است.

۷- "او تكون لك جنهٔ من نخیل و عنب فتفجر الانهار خلالها تفجیرا."( اسراء/۹۱)

"یا تو را بستانی باشد از درختان خرما و انگور كه در خلالش نهرها جاری گردانی."

۸-" واضرب لهم مثلا رجلین جعلنا لاحدهما جنتین من اعناب و حففنا هما بنخل و جعلنا بینهما زرعا."( كهف/۳۲)

برایشان داستان دو مرد را بیان كن كه به یكی دو تاكستان داده بودیم و بر گرد آنها نخلها و در میانشان كشتزار كرده بودیم.

۹- "فاجاءها المخاض الی جذع النخلهٔ قالت یا لیتنی مت قبل هذا و كنت نسیاً منسیاً".( مریم/۲۳)

درد زاییدن او را به سوی تنه درخت خرمایی كشانید. گفت ای كاش پیش از این مرده بودم و از یادها فراموش شده بودم.

۱۰- "و هزی الیك بجذع النخلهٔ تساقط علیك رطبا جنیاً."( مریم/۲۵)

نخل را بجنبان تا خرمای تازه چیده برایت فرو ریزد.

۱۱- "قال امنتم له قبل ان اذن لكم انه لكبیركم الذی علمكم السحر فلا قطعن ایدیكم و ارجلكم من خلاف ولاصلبنكم فی جذوع النخل و لتعلمن اینا اشد عذابا و ابقی."( طه/۷۱)

"فرعون گفت: آیا پیش از آن كه شما را رخصت دهم به او ایمان آوردید؟ او بزرگ شماست كه به شما جادوگری آموخته است. دستها و پاهایتان را از چپ و راست می برم و بر تنه درخت خرما به دارتان می آویزم. تا بدانید كه عذاب كدام یك از ما سخت تر و پاینده تر است."

۱۲-" فانشانا لكم به جنات من نخیل و اعناب لكم فیها فواكه كثیرهٔ و منها تاكلون."( مؤمنون/۱۹)

با آن برایتان بوستانهایی از خرما و انگور پدید آوردیم. شما را در آن باغها میوه های بسیاری است كه از آنها می خورید.

۱۳- "و زروع و نخل طلعها هضیم."( شعراء/۱۴۸)

و كشتزارها و نخلها با آن شكوفه های نرم و لطیف؟

۱۴- "و جعلنا فیها جنات من نخیل و اعناب و فجرنا فیها من العیون".( یس/ ۳۴)

"و در آن باغهایی از نخلها و تاكها پدید آوردیم و چشمه ها را روان ساختیم."

۱۵- "والنخل باسقات لها طلع نضید."( ق/۱۰)

"و نخلهای بلند با خوشه های بر هم چیده."

۱۶- "تنزع الناس كانهم اعجاز نخل منقعر."( قمر/۲۰)

"كه مردمان را از زمین، همانند ریشه های از جای كنده نخل، بر می كند."

۱۷-" فیها فاكههٔ و النخل ذات الاكمام."( رحمن/۱۱)

"در آن میوه هاست و نخلها، با خوشه هایی كه درغلافند."

۱۸- "فیهما فاكههٔ و نخل و رمان."( رحمن/۶۸)

"در آن دو، میوه هست و نخل هست و انار هست."

۱۹- "سخرها علیهم سبع لیال و ثمانیهٔ ایام حسوما فتری القوم فیا صرعی كانهم اعجاز نخل خاویهٔ."( حاقه/۷)

"آن عذاب را هفت شب و هشت روز پی در پی بر آنان بگماشت . آن قوم را چون تنه های پوسیده خرما می دیدی كه افتاده اند و مرده اند."

۲۰-" و زیتونا و نخلاً."( عبس/۲۹)

●"و زیتون و نخل."

در قرآن مجید نام بسیاری از میوه ها و درختان میوه آمده است. ولی نام نخل بیش از همه اینها تكرار شده است. كلمه نخل( جمع آن نخیل) و نخله در بیست آیه قرآن آمده است كه همه این آیات در این مورد نقل شد. شایان ذكر است كه در هشت آیه نام نخل به تنهایی ذكر شده در دوازده آیه دیگر در جمع میوه هایی دیگر مانند زیتون، انار و انگور ذكر شده است. بجز كلمه نخل نام نوعی خاص از درخت خرما به نام لینهٔ در سوره حشر/۵ آمده است. در دو آیه( ۵۳ و ۱۲۴) سوره نساء كلمه " نقیر" آمده كه به معنای " گودیی بر پشت هسته خرما" می باشد؛ یعنی چیزی بی ارزش. " قطمیر" كلمه دیگری است كه در قرآن در سوره فاطر/۱۳ آمده است نیز به معنای چیزی بی اهمیت است هر چند در لغت به معنای پوست نازك بین خرما و هسته آن می باشد. كلمه " نوی" در سوره انعام /۹۵ را علامه عبدالله یوسف علی در ترجمه قرآن خود هسته خرما معنی كرده است هر چند بسیاری از دیگر مفسران آن را هسته هر نوع میوه ای می دانند. همچنین كلمه "عرجون" به معنی چوب هلالی شكل خوشه خرماست كه خشكیده و به شكل داس برآمده است كه در سوره یس/۳۹ هلال ماه به آن تشبیه شده است. كلمات " حبل" و " دُسُر" را كه در سوره لهب/۵ و قمر/۱۳ به ترتیب آمده است علامه یوسف علی، لیف خرما معنی كرده است.نام علمی درخت خرما " فونیكس داكتیلی فرا" از تیره نخل است ( كتاب نخلهای جهان از مك كورا). درخت خرما در زبان عربی " نخل" و میوه آن" تمر" نامیده می شود. هر چند در بسیاری از كشورهای عربی و آفریقایی كلمه هندی " كهجور" و كلمه فارسی " خرما" برای میوه این درخت كاربردی عام دارد.

●تاریخ كاشت درخت خرما

تصور می شود كه پرورش و كاشت درخت خرما ۶۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل در بین النهرین آغاز شد. احتمالاً هیچ درخت میوه دیگری در آن زمان بجز درخت خرما در جایی كاشته نمی شد و شاید به همین علت خرما همیشه با تمدن و فرهنگ بشری همراه بوده است. فونیكس اسم عمومی خرما همچنین نام پرنده ای افسانه ای ( ققنوس) است. نقل شده كه این پرنده چندین هزار سال قبل در صحرای كبیرعربستان وجود داشته است. سن متوسط این پرنده پانصد تا ششصد سال بود و پس از آن خود را می سوزاند و دوباره از خاكستر خودش برای دوره زندگی جدید ظاهر می شد. ادبیات یونان و روم قدیم پر از داستانهایی است درباره امكان ارتباط بین درخت خرما و ققنوس.

---