فرصتی ایده آل برای آقایان

پایان سال همراه با آغاز خانه تکانی

خیلی‌ها یک ماه مانده به عید را بیشتر از ایام عید دوست دارند چون با شروع اسفند بوی عید کاملا به مشام می‌رسد. البته این بو زمانی که همراه با بوی مواد شوینده از قبیل سفیدکننده، شیشه‌شوی، پودر و... ترکیب می‌شود حال و هوای نزدیک شدن به نوروز را ملموس‌تر می‌کند. این بو یعنی استقبال از بهار با نزدیک شدن به بهار یکی از دلمشغولی‌های خانم‌ها و نقل محافل آنها بحث در مورد خانه‌تکانی است که از ابتدای اسفند آغاز می‌شود و گاهی بعد از تحویل سال هم ادامه دارد. بعضی‌ها که همچنان دغدغه خانه‌تکانی داشته‌اند، این روزها مشغول شستن هستند و با افتخار از این کار خود نزد سایرین یاد می‌کنند. امروزه مساحت خانه‌ها نسبت به گذشته کم شده و خانه‌های حیاط‌دار جایشان را به آپارتمان‌های شصت هفتاد متری داده‌اند دیگر از آن حیاط و حوض خبری نیست. یک آپارتمان است با یک یا چند اتاق که معمولا باید از فشار روانی و جسمی خانه‌تکانی بکاهد اما این فشارها نه تنها کم نشده بلکه به یک استرس و یک کار بسیار دشوار تبدیل شد که دلایل مهمی بر این امر تاثیر می‌گذارند. یکی از این دلایل فضای محدود برای جمع‌آوری وسایل یا شستنی‌هایی مثل فرش که در اکثر آپارتمان‌های امروزی تقریبا امری غیرممکن است و دیگر اینکه این روزها تعداد خانم‌های خانه‌دار نسبت به گذشته بسیار کمتر شده و بسیاری از زنان به کار بیرون از منزل اشتغال دارند به همین دلیل فرصت کمتری برای خانه‌تکانی دارند.

● زن، مرد، یا هر دو؟

خانه‌داری و به تبعیت از آن خانه‌تکانی یکی از بحث‌برانگیز‌ترین موضوعاتی است که تاکنون مطرح شده است و در این رابطه یکی از موضوعاتی که مورد توجه قرار می‌گیرد تقسیم کار در خانه‌تکانی است اما در جامعه‌ها چه نگرشی نسبت به این موضوع وجود دارد؟ این کار وظیفه زنانه است و مردان فقط باید به عنوان یک نیروی کمکی و در قالب لطف به همسرانشان در این امر شرکت ‌کنند یا باید این کار با همکاری صورت گیرد؟در پاسخ به این سوالات خانم دکتر بدرالسادات بهرامی روانشناس و مشاور خانواده پاسخ می‌دهند خانه‌تکانی یک فرصت طلایی برای آقایان به شمار می‌آید چون با مشارکت در خانه‌تکانی می‌توانند جایگاه خود را نزد خانم‌ها محکم‌تر کنند به خصوص اگر رابطه خیلی گرمی بین زن و شوهر وجود ندارد آقایان می‌توانند این موقعیت که ممکن است درسال یک بار بیشتر پیش نیاید را غنمیمت بشمرند. مشارکت مرد در انجام کارهای مربوط به خانه‌تکانی برای خانم‌ها بسیار حایز اهمیت است به طوریکه اکثر خانم‌ها این نوع همیاری شوهران خود را معیار سنجش علاقه شوهران به خود می‌دانند.

البته این مطلب به آن معنا نیست که همه کارها را آقایان انجام دهند بلکه خانه‌تکانی عملی است که باید همه اعضای خانواده‌ شانه به شانه و در کنار یکدیگر آن را انجام دهند.

● تقسیم کار در خانه نشانه خانواده مسوولیت‌پذیر

شکل‌گیری یک خانواده پویا و سالم به عنوان مهم‌ترین و کوچک‌ترین نهاد اجتماعی به عوامل برون و درون خانوادگی متعددی وابسته است که ریشه در نوع تربیت‌زن و مرد و نگرش آنها به زندگی دارد. اساس تداوم یک زندگی مشترک حرکت کردن در مسیر صحیح و مطابق با هنجارهای اجتماعی به منظور پاسخ به نیازهای مشترک طرفین بوده و به دنبال آن با تولد فرزندان نیاز به اداره خانواده با یک مدیریت صحیح و منسجم بیش از پیش احساس می‌شود. تقسیم کار میان اعضای خانواده و مشارکت یکی از برنامه‌های مدیریتی است که اجرای آن با توجه به تغییرات نقش اعضا در جامعه مدرن امروزی برای دستیابی و تحقق آرمان‌های اعضای یک خانواده موفق لازم است. توسعه فعالیت اجتماعی زنان که مطابق با آمار فراگیری آنان در عصر فناوری رو به افزایش است با نقش‌های سنتی آنها مانند انجام امور خانه‌‌داری، مسوولیت، خانه‌تکانی، نگهداری و تربیت فرزندان و برآورده کردن انتظارات همسران همگونی نداشته و اجرا نکردن برنامه‌های صحیح و پیروی نکردن از الگوی تقسیم کار در خانواده کاهش بازده کاری زنان و در پی آن آسیب دیدن نظام خانواده را در برخواهد داشت.

● تقسیم وظایف

خانم دکتر بهرامی درخصوص مشارکت و تقسیم کار بین اعضای خانواده می‌گوید: «هرکس بنابر توان و سعی که دارد باید کاری را انجام دهد و لزوما نمی‌توان گفت که خانه‌تکانی تنها بر عهده خانم خانه است. در واقع رضایت از موقعیت فردی در نظام خانوادگی پیش‌زمینه اصلی برای دستیابی به یک زندگی موفق است و این اصل که یک نفر مسوولیت انجام اکثر نقش‌ها را بر عهده داشته باشد تا سایر اعضای خانواده به‌راحتی زندگی کند دیدگاهی آسیب‌زا است. تقسیم کار و مشارکت درون خانواده شرط اصلی رسیدن به رضایت فردی است اما متاسفانه مطابق با پژوهش‌های انجام گرفته در اکثر خانواده‌ها تفکر فردگرایانه جایگزین اصل مشارکت و تعاون شده و مسوولیت‌پذیری جمع‌گرایی کمرنگ شده است. یکی از نشانه‌های خانواده کارآمد، مسوولیت‌پذیری و تقسیم کار در خانه و خارج از آن است که در خانواده‌های موفق وظایف افراد مطابق با سن، میزان علاقه و توانایی آنها تعیین شده است و فشار مسوولیت‌ها بر دوش یک نفر نیست.»

در این رابطه زنان به دلیل برخوردار بودن از احساس عاطفی بیشتر در مقایسه با دیگر اعضای خانواده قادر به برقراری تعادل میان انجام وظایف عاطفی و اجتماعی خود نیستند و هر اندازه که بر میزان وظایف اعم از اشتغال در محیط خارج از منزل، تربیت فرزندان و انجام کارهای خانه افزوده شود اعترضی ندارند چرا که پاسخ به نیازهای عاطفی و اجتماعی فرزندان و در برخی مواقع ترس از دست دادن شغل به دلیل مخالفت همسر، انجام مسوولیت‌های سنگین برای آنها را تبدیل به یک عادت کرده و تبعات منفی آن مانند افسردگی، خستگی یا پیری زودرس در طولانی مدت آشکار خواهد شد.

مدیریت صحیح در نظام خانوادگی از نکات تاکید شده به منظور حفظ تعادل خانواد در اسلام است. با توجه به نقش مهم زنان و مادران در کانون خانواده و تربیت فرزندان اهمیت دادن به نیازهای عاطفی و روانی آنها ضروری است. یکی از آزموه‌های دینی در سیره نبوی کمک به همسر و مادر در انجام کارهای منزل بوده که ثواب زیادی دارد. در این رابطه پدر و مادر به عنوان الگوی مناسب باید از دوران کودکی با آموزش اصول صحیح و عادت دادن به آنها مشارکت در درون خانواده این اصل مهم را فرهنگ‌سازی کنند.

● انتظارات و مسوولیت‌ها

ترویج فرد‌گرایی در نهاد خانواده و تطبیق نیافتن تحولات اجتماعی و فرهنگی مانند افزایش میزان زنان شاغل با نقش‌‌های افراد در ساختار خانواده باعث تضعیف انسجام خانوادگی و تزلزل پایه‌های زندگی خواهد شد و به‌طور مستقیم در شکل‌گیری یک جامعه پویا و مستقل تاثیرگذار خواهد بود. تقسیم کار براساس جنسیت بدین معنا که وظیفه اصلی زنان انجام کارهای خانه و امور مربوط به فرزند است نه تنها به نفع سلامت جسم و روان زنان و مادران و نظام خانوادگی نیست بلکه ترویج چنین فرهنگی سبب تربیت فرزندانی متوقع و وابسته می‌شود. پس انتظار داشتن از فرزندان به منظور همکاری در امور منزل بدون ارایه الگوهای صحیح از دوران کودکی بیهوده خواهد بود. مادری که با گسترش نظام فرزند سالاری هیچگاه از مشکلات و مسوولیت‌های سنگین خود در خانواده سخن نمی‌گوید و وظیفه مشخص را برای هر یک از اعضا تعیین نمی‌کند قربانی بی‌مسوولیتی اطرافیان خود خواهد شد و انتظارات فرزندان نیز با گذشت زمان بیشتر و منطق انعطاف‌پذیری آنها در قبال انجام تکالیف کمتر خواهد شد.در دوران گذشته فرزندان از دوران کودکی در انجام کارهای منزل مشارکت می‌کردند و در اکثر خانواده‌ها فرزندان بزرگ‌تر مسوولیت تربیت فرزندان کوچک‌تر را برعهده داشتند اما در جامعه امروز نقش فرزندان تنها به تحصیل و جنبه‌های آموزشی محدود شده و مادران فداکار قربانی مسوولیت‌ناپذیری و توقعات پایان‌ناپذیری دیگر اعضای خانواده می‌شوند. این در حالی است که فشارهای روانی و آسیب‌هایی که این شیوه به دنبال خواهد داشت جبران‌ناپذیر است. شادابی روح و روان جسم هر یک از اعضای خانواده مستلزم مشارکت معنوی و اجتماعی دیگر افراد خواهد بود.

● چگونه کودکان را در کارخانه مشارکت دهید؟

کارگروهی مهارتی است که فرد به جای انجام انفرادی، مشارکت دیگران را نیز پذیرا می‌شود که در این صورت فرد می‌تواند با مشارکت صحیح ‌کاری را در زمان کوتاه‌تر و با نتیجه بهتر انجام دهد و خود را با مسایل اجتماعی متفاوتی منطق سازد.

امروزه با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی، والدین از کودک خود انتظار زیادی برای انجام کارخانه ندارند اما همین مشارکت ساده در کارها مانند تمیز کردن اتاق‌ها می‌تواند در آینده کودک را آماده سازد تا در کارهای گروهی شرکت کند.

- در انجام خانه‌تکانی کودکان را به مشارکت همزمان با خود تشویق کنید.

- قبل از آنکه فرزندتان را به دنبال کاری بفرستید تا آن را به تنهایی انجام دهد ابتدا از او بخواهید تا در کنار شما آن کار را انجام دهد، این به معنی ایجاد حس کارگروهی در اوست.

- اگر کودکتان از شما درخواست کند کاری را انجام دهد مثلا دیوار پاک کند درخواست او را رد نکنید و مانع بروز حس همکاری او نشوید.

- در مورد انتخاب کارهای محوله به کودک به او اختیار دهید تا خودش انتخاب کند در این صورت حس مشارکت را به خوبی در او مشاهده می‌کنید.

- سعی کنید اهدافی را که برای کودک مشخص می‌‌کنید قابل دستیابی باشند برای این منظور از کارهای ساده شروع کنید و به تدریج کارهای سخت‌تری را به کودک محول کنید.

- بهتر است کارها را به صورت بازی و با مشارکت کودکتان انجام دهید.

- به یاد داشته باشید هنگامی که کاری را با مشارکت کودکتان انجام می‌دهید دو نتیجه مثبت به دست می‌آورید اول اینکه مهارت کار گروهی را در آنها افزایش می‌دهید و دوم آنکه خود را به عنوان الگوی خوبی به کودک معرفی می‌کنید.

هما نیکخواه