روش های پیشگیری و تشخیص زودرس سرطان پستان

سرطان پستان شایع‌ترین سرطان زنان است. تعداد مبتلایان به این سرطان در دنیا و ایران رو به افزایش است. از این رو تشخیص زودرس آن از مهمترین اولویت‌های بهداشتی‌ است.

به خاطر داشته باشید كه هیچ زنی از خطر ابتلا به این سرطان در امان نیست. با وجودی‌كه روشی برای پیشگیری از ابتلا وجود ندارد. ولی تجربیات بین‌المللی نشان می‌دهند كه این سرطان را می‌توان به خوبی با انجام غربالگری كنترل نمود. غربالگری به معنای ارزیابی افراد به ظاهر سالم به منظور كشف موارد بیماری است.

با كشف زودرس سرطان پستان، شانس بیشتری برای درمان و افزایش طول عمر فرد مبتلا وجود دارد.

● غربالگری چگونه انجام می‌شود؟

۱) خودآزمایی پستان (معاینه توسط خود فرد در روز هفتم تا دهم از شروع قاعدگی به طور ماهیانه در افراد بالای بیست سال)

۲) معاینه‌ی بالینی (توسط پزشك یا كاركنان بهداشتی)

۳) ماموگرافی(عكس برداری از پستان)

● شانس سرطان پستان در چه افرادی بیشتر است؟

▪ با افزایش سن، ابتلا به سرطان پستان افزایش می‌یابد.

▪ سابقه سرطان پستان یا تخمدان در فامیل نزدیك (مادر، دختر، خواهر، خاله، عمه)

▪ سابقه‌ قبلی سرطان پستان، در پستان دیگر فرد

▪ اولین زایمان بعد از سی سالگی

▪ نازایی

▪ قاعدگی قبل از۱۱ سالگی و یائسگی بعد از ۵۵ سالگی

▪ چاقی به خصوص در خانم ‌های مسن

▪ مصرف زیاد چربی

▪ مصرف هورمون استروژن و پروژسترون بعد از یائسگی

● معاینه پستان :

اصول معاینه پستان چه توسط خود فرد چه توسط پزشك یا پرسنل بهداشتی شبیه هم می‌باشند. معاینه شامل دو مرحله مشاهده و لمس است.

▪ در معاینه‌ی پستان دنبال چه چیز می‌گردیم؟

ـ توده یا غده

ـ ترشح یكطرفه خودبخود از نوك پستان

ـ زخم پوست یا نوك پستان

ـ تغییر شكل یافتن پوست پستان به‌صورت پوست پرتقال

ـ هر گونه تغییر رنگ پستان

ـ توكشیدگی پوست یا نوك پستان

▪ مشاهده:

در مشاهده‌ی شما از كمر به بالا لخت شده و در مقابل آینه یا پزشك قرار می‌گیرید. هرگونه عدم تقارن در دو پستان به صورت وجود توده، تغییر رنگ، اندازه، توكشیدگی پوست یا نوك پستان و كشیدگی پستان به یك طرف، وجود زخم، ترشح یكطرفه یا حالت التهاب و پوست پرتقالی شدن پستان غیر عادی بوده و نیاز به بررسی توسط پزشك متخصص دارد.

سفت كردن عضلات سینه كه پستان‌ها را به روی قفسه سینه نگاه می‌دارند باعث می‌شود تا علائم نا مشخص سرطان به صورت توكشیدگی خود را نشان دهند. برای اینكار بایست دستها را در جلو یا پشت گردن قفل شده یا بر روی لگن قرار داده شوند.

▪ لمس :

مرحله اصلی لمس بررسی خود پستان است. برای این كار شما بایست به پشت دراز بكشید و یك بالش كوچك در زیر شانه طرفی كه قرار است معاینه شود قرار دهید و دست همان طرف را زیر سر قرار دهید. اینكار باعث می‌شود بافت پستان شما به روی قفسه سینه پهن شده و در نتیجه معاینه حتی در پستان‌های بزرگ به راحتی انجام گیرد. روش معاینه در شکل نشان داده شده است.

در معاینه پستان شما بین انگشتان و قفسه سینه با استفاده از فشار نسبتا محكمتر نرمه انگشتان دست لمس می‌شود. فشار بر روی بافت پستان كمك می‌كند كه تمام لایه‌های بافت پستان لمس شوند و موارد غیر طبیعی پیدا شوند.گاهی لمس عمیق بافت‌ها باعث كمی درد می‌شود ولی لمس بافت‌های عمیق اهمیت زیادی دارد. هر پستان بوسیله‌ی دست طرف مقابل لمس می‌شود. هر گونه توده، سفتی یا برجستگی كه در یك پستان وجود داشته باشد و در طرف مقابل موجود نباشد غیرعادی بوده و نیاز به بررسی توسط پزشك دارد. در معاینه توسط پزشك یا كاركنان بهداشتی لمس ابتدا در حالت نشسته با بررسی غدد لنفاوی بالا و زیر تر قوه و زیر بغل به منظور آگاهی از وضعیت و بزرگی غدد لنفاوی انجام می‌شود این مرحله در خودآزمایی وجود ندارد.

● معاینه پستانها در زیر دوش و هنگام استحمام:

به منظور تشخیص بهتر هر نوع توده‌ای در حالی‌كه پستان‌ها صابونی هستند با سطح نرم انگشتان همانند روش قبل تمام حجم پستان را كنترل نمائید.

البته معاینه پستان‌های بزرگ و آویزان مشكل‌تر است.

● ماموگرافی

ماموگرافی جزء اصلی غربالگری سرطان پستان است كه انجام آن از سن ۳۵ سالگی به فاصله هر ۲-۱ سال برای تمامی زنان ضروری است.

میزان اشعه ماموگرافی با دستگاههای استاندارد جدید بسیار اندك است و به هیچ وجه خطری برای ابتلا به سرطان محسوب نمی‌شود. اكثر سرطانها با ایجاد یكسری علائم در ماموگرافی قابل تشخیص هستند. هنر ماموگرافی این است كه می‌تواند ضایعات را در مراحل بسیار كوچك و اولیه زمانیكه اندازه آن در حدود دو تا سه میلیمتر است تشخیص دهد درمان در این مرحله طول عمر بیمار را افزایش می‌دهد.

در ماموگرافی پستانها بین دو صفحه فشرده شده و از آنها عكسبرداری می‌شود.

علاوه بر معاینه توسط پزشك و كاركنان بهداشتی و معاینه خود فرد هر خانمی در سن بالای ۳۵ سال ماموگرافی نیز باید انجام شود زیرا ممكن است معاینه كاملاً طبیعی باشد اما اگر فرد مبتلا به سرطان پستان باشد اگر هم معاینه و هم ماموگرافی طبیعی باشد فرد سالم است و در صورتی كه یكی و یا هر دو غیر طبیعی باشد باید بررسی بیشتری انجام شود.

▪ توجه:

بالا رفتن آگاهی زنان و توجه آنها نسبت به خطر جدی سرطان پستان مهمترین عامل كنترل این بیماری است.برای حفظ سلامت خود جهت انجام ماموگرافی و معاینه پستان مراجعه نمائید.

در صورت مشاهده هر نوع علامت غیر‌عادی در پستانهای خود سریعاً به پزشك مراجعه كنید. اگر سن شما بالای ۳۵ سال است حتماً هر ۲-۱ سال جهت ماموگرافی مراجعه نمائید.

مرکز بهداشت استان فارس - واحد بهداشت خانواده