گاهی به زندگی لبخند بزن

می گوید سه بار پشت فرمان ماشینم خوابم برد و هر بار با خوردن سرم به فرمان بیدار می شدم

می‌گوید سه بار پشت فرمان ماشینم خوابم برد و هر بار با خوردن سرم به فرمان بیدار می‌شدم. مسیر گاندی تا سعادت‌آباد را با این خواب‌آلودگی رانندگی کردم. باید هر طور بود به کلاس پسرم می‌رسیدم او را از کلاس می‌آوردم و به سرعت به سمت منزل می‌رفتم تا پرستار دخترم زودتر به کارش برسد و در نهایت وقتی به در پارکینگ رسیدم نصف ماشین را به در کشیدم و رفتم تو. چون خواب بودم.

همانطور که تلفنی با من صحبت می‌کند صدای شستن ظرف‌هایش هم می‌آید و ضمناً به پسرش می‌گوید تکالیفش را فراموش نکند. می‌گوید: هر روز مجبورم صبح زود از خواب بیدار شوم و پسرم را ساعت ۵/۷ به دست سرویس مدرسه‌اش بسپارم در این زمان پرستار دخترم هم از راه می‌رسد و من که باید ۸ صبح سر کار باشم حدود ۹ می‌رسم و هر ماه کسری کار دارم. بعد ازظهر پس از یک کار سنگین باید بروم و پسرم را از کلاس زبان برگردانم و به دخترم برسم و برای شام شب و ناهار فردا غذا بپزم و کارهای منزل هم که بماند. آنقدر کم خوابی دارم که می‌ترسم یک روز تصادف کنم و خدای نکرده اتفاق بدی بیفتد.

اینها درددل‌های زن جوانی است که مسئول امور مالی یک شرکت است. مادر است و خانه‌دار هم هست.

وضعیت زندگی امروزه به خصوص در کلان‌شهر‌ها به گونه‌ای است که کار کردن مرد به تنهایی نمی‌تواند کفاف زندگی را بدهد و زنها مجبورند همپای مردها کار کنند تا بتواند از پس مخارج زندگی و پرداخت اقساط منزل و شهریه مدرسه بچه‌ها بر آیند.

در گذشته‌هایی بسیار دور مردم زندگی‌های بسیار ساده داشتند و دسته جمعی زندگی می‌کردند و خبری از چشم و هم‌چشمی‌های امروزه نبود و کارها همه مردانه بود و زنان به دلیل داشتن جسمی ضعیف امور خانه را به دست گرفته بودند اما کم‌کم با پیشرفت جامعه و به وجود آمدن کارهایی که زنان هم می‌توانستند انجام دهند زنان نیز به جامعه راه پیدا کردند ولی همچنان نقش خود را در منزل به عنوان همسر و مادر حفظ کردند و اینگونه شد که امروزه ما در جامعه با زنانی مواجه هستیم که هم خانه‌دار هستند و هم کارمند و فشار مضاعفی را تحمل می‌کنند.

هر چند اخیراً در روزنامه‌ها محض دل خوش کردن زنان شاغل خبری زدند مبنی بر این که زنان شاغل شاداب‌تر از زنان خانه‌دار هستند. هر چند من به صحت این خبر شک دارم چرا که کار مضاعفی که زنان انجام می‌دهند به خصوص وقتی فرزند دارند و شاغل هم هستند و مجبورند در این هوای آلوده از منزل خارج شود با سرعت بیشتری در سراشیبی پیری قرار می‌گیرند.

واقعیت این است که در فرهنگ ایرانی مردان کمتر به کمک زن شاغلشان می‌آیند و کمک کردن به زن در امور خانه را به نوعی کسر شأن مردانه‌شان می‌دانند. آنها وقتی از سر کار باز می‌گردند روی راحت‌ترین مبل ولو می‌شوند و انگار نه انگار همسرشان خسته از سر کار برگشته است و او هم نیاز به استراحت دارد.

هرچند روانشناسان توصیه‌هایی کار ساز به اینگونه زنان دارند اما واقعیت این است که این زنان فشار مضاعفی را تحمل می‌کنند.

● پیشنهادهای روانشناسانه

برخی روانشناسان توصیه می‌کنند. زمان می‌تواند بهترین دوست و دشمن شما باشد در صورتی که شما هم مادر هستید و هم یک زن شاغل بهتر است از زمان بیشترین بهره را ببرید. به عنوان مثال می‌تواند در روز جمعه چندین مدل غذا بپزید و سپس آنها را فریزر کنید تا در طول هفته مجبور نباشید آشپزی کنید و از همان غذا استفاده کنید.

همچنین سعی کنید در منزل امور اداری را فراموش کنید و فقط به کارهای منزل برسید حتی تلفن‌های همکارانتان را جواب ندهید و بر عکس زمانی که در اداره هستید مدام به منزل زنگ نزنید و از آنها هم بخواهید در صورتی که کار ضروری دارند با شما تماس بگیرند.

زمانهایی را به خودتان اختصاص بدهید و استراحت کنید. فراموش نکنید که شما علاوه بر این که مادر و همسر هستید یک انسان هستید و نیاز به استراحت دارید بنابر این وقتی را پیدا کنید استراحت کنید و یا ورزش کنید.

اینکه شما در منزل از همسرتان کمک بگیرید هیچ اشکالی ندارد سعی کنید از همسرتان بخواهید در امور منزل به شما کمک کند. خودتان را تنبیه نکنید و فراموش نکنید که شما یک انسان با توانایی‌های محدود هستید.

● مادران شاغل و فرزندان

خانم جوانی که مجبور است کار کند می‌گوید: از وقتی دختر دومم متولد شده است مشکلاتم چند برابر شده است بعد از اینکه ۶ ماه مرخصی زایمانم به پایان رسید مجبور شدم او را به مهدکودک بسپارم و او چون خیلی کوچک و ضعیف است مدام مریض می‌شود. او می‌گوید تمام روانشناسان می‌گویند تا قبل از ۳ سالگی نباید کودک را به مهد سپرد اما من چاره‌ای ندارم.

رفیعی کارشناس روان‌شناسی و مشاور خانواده می‌گوید: «اگر برنامه‌ریزی صحیحی برای نگهداری کودکان تا قبل از شش سالگی انجام شود بسیاری از مشکلات حل می‌شود. هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که شاغل بودن یا خانه‌دار بودن مادر می‌تواند در ارتباط او و بچه‌ها تأثیر مستقیمی داشته باشد. در واقع کیفیت ارتباط مهم است نه کمیت آن. فرزندان اگر چه در کودکی و نوجوانی به حضور فیزیکی و جسمانی والدین خصوصاً مادر نیاز بیشتری دارند، در دوران جوانی به تحصیلات و به موقعیت اجتماعی پدر و مادرشان بیشتر اهمیت می‌دهند. یک مادر تحصیلکرده و دارای تجربیات اجتماعی که همزمان با فرزندانش از رشد اجتماعی برخوردار بوده بسیار بیشتر مورد اعتماد فرزندان جوانش است تا مادری که همیشه در خانه مشغول خانه داری بوده و کمتر با جامعه تماس داشته است.

البته همیشه استثناهایی وجود دارد اما اگر قضیه را به طور کلی مورد بررسی قرار دهیم، متوجه می‌شویم که مادرانی که دارای تخصص‌های اجتماعی هستند بیشتر مورد مشورت قرار می‌گیرند و در برخورد با مسایل فرزندانشان درایت بیشتری از خود بروز می‌دهند.»

● دولت چه کرده است؟

طرح ساعت کار کمتر، حضور پاره وقت یا تعلیقی زنان، افزایش ساعات مرخصی روزانه آنان برای رسیدگی به فرزندان و تعیین حقوق و بیمه برای زنان خانه‌دار از تسهیلاتی است که در کشور ما برای زنان شاغل در نظر گرفته شده است اما برخی از آنها در اجرا جواب نداده‌اند.

مثلاً به تازگی طرح دورکاری برای بانوان شاغل در ادارات دولتی تصویب شده است و بانوان از این طرح رضایت کامل دارند. آنان می‌توانند تا ۳ روز در هفته را در خانه کار کنند و به خاطر استفاده از وسایل شخصی، حقوق بیشتری نیز به آنان تعلق می‌گیرد اما آمارهای جدید نشان می‌دهد مدیران دستگاه‌ها از این طرح استقبال چندانی نکرده‌اند. در بسیاری از ادارات این طرح اصلا اجرا نمی‌شود و کارفرما اصلاً حاضر نیست آن را بپذیرد البته دولت هم نمی‌تواند کارفرما را ملزم به اجرای آن بکند.

هر چند زنان شاغل نیز معتقدند اگر از دورکاری استفاده کنند کارفرما ترجیح می‌دهد به جای آنها از یک کارمند مرد استفاده کند تا دردسر‌های او را نداشته باشد.

کم شدن یک ثلث از وقت اداری با تقاضای خانم‌های کارمند و برخورداری از مزایای استخدامی و بازنشستگی، معافیت از خدمت سربازی، بازنشستگی زنان کارمند، کارگر و ارتشی با ۲۰ سال سابقه کار بدون شرط سنی و برخورداری از مزایای شغلی، استفاده از مرخصی زایمان به مدت ۶ ماه و بیشتر، مرخصی زایمان برای پدر فرزند تا با مادر همراهی کند و شیر دادن به کودک با اخذ حقوق ثابت اداری از مزایایی است که زنان شاغل باید از آن بهره‌مند شوند.

رفیعی، روان‌شناس و مشاور خانواده در بررسی مشکلات نشأت گرفته از اشتغال زنان می‌گوید: «مسئله اشتغال زنان به خودی خود مشکل‌زا نیست، آنچه که ما اصطکاک و برخورد در خانواده‌های بانوان شاغل می‌نامیم، خود معلول عوامل مختلفی است که با کمی تدبیر و روشن‌بینی قابل حل است. برخی از این عوامل عبارتند از: عدم‌درک صحیح از جانب همسر و شریک زندگی، عدم وجود برنامه‌ریزی صحیح، فشار کاری که اقتصاد جامعه بر خانواده‌ها تحمیل می‌کنند.»

او در تشریح این عوامل می‌گوید: «حقیقت این است که یک زن شاغل، عملاً مسئولیت و فشار کاری دو نفر را تحمل می‌کند و از این لحاظ نسبت به مردان شاغل هم مسئولیت سنگین‌تری دارد. تفاوت کار در این جاست که از مردان کسی انتظار انجام امور منزل را ندارد اما یک زن در هر پست مدیریتی و تخصصی هم که باشد، وظایف منزل برعهده اوست. این تقسیم‌بندی وظایف درست یا نادرست، باعث افزایش فشار و استرس روانی در زنان شاغل می‌شود، آن هم زنان صبوری که عمدتاً در جهت کمک به اقتصاد خانواده به کار اجتماعی می‌پردازند و به جای این که مورد قدردانی شوهرانشان واقع شوند در بسیاری از موارد مورد سرزنش‌های مکرر قرار می‌گیرند. سرزنش بابت عدم‌حضور مداوم در خانه، نپرداختن کامل به وظایف خانه و... یکی از دوستان من که متخصص بیماری‌های زنان است، هرازگاهی برخی از بیمارانش را به من ارجاع می‌دهد تا از طریق روانکاوی به حل مشکلاتشان کمک کنم. اکثر آنها بانوان شاغلی هستند که بر اثر فشار مسئولیت اجتماعی و امور منزل دچار دردها و عارضه‌های جسمانی شده‌اند که منشأ آن عصبی است. برخی از این عوارض به طرز عجیبی بر علایم بیماری‌های زنان شباهت دارند.

بسیاری از این بانوان، از عدم‌درک کامل از جانب همسرانشان رنج می‌برند، مردانی که با توقعات بیجا و بدون در نظرگرفتن شرایط همسرشان او را تحت فشار روانی قرار می‌دهند، در نتیجه زن برای این که هم مسئولیت اجتماعی‌اش را خوب انجام دهد و هم در امور منزل رضایت همسرش را جلب کند، نیروی مضاعفی را به کار می‌گیرد که همراه با استرس دایمی سبب بروز ناراحتی‌های عصبی می‌شود.»

● توصیه‌های یک زن شاغل

من هم یک زن شاغل هستم و در یک شغل پر استرس و پر زحمت مثل خبرنگاری مشغول هستم اما پیشنهاد می‌کنم به خودم و همه شما که شاغل و خانه‌دار هستید زمان‌هایی را در هفته به خودتان اختصاص دهید. زندگی و فرزندانتان را به همسرتان بسپارید و با دوستانتان قرار بگذارید. رستوران بروید. به سالن‌های ورزشی سری بزنید. سینما بروید برای خودتان خرید کنید و فراموش نکنید که چه کسی هستید. هویت شما تحت تاثیر شخصیت خودتان است نه همسر و فرزندانتان.

مطمئن باشید با انجام بیش از حد کارهای منزل و رسیدگی هم زمان به امور فرزندان و کار بیرون از خانه کسی به ما جایزه نخواهد داد. فقط خستگی‌اش برای ما می‌ماند و چهره‌ای پیر و خسته.

نویسنده: مریم نوروزی