اوصاف اساسی مدیر

هر مجموعه ای نیازمند فردی است که در جهت هماهنگ نمودن افراد آن و سامان دادن امور تلاش نماید این فرد که احاطه کامل بر تمامی امور و جریان ها را دارد موظف است دیگر اعضا را در راستای پیشرفت اهداف مجموعه سوق دهد و آنان را هدایت کند

هر مجموعه‌ای نیازمند فردی است که در جهت هماهنگ نمودن افراد آن و سامان دادن امور تلاش نماید. این فرد که احاطه کامل بر تمامی امور و جریان‌ها را دارد موظف است دیگر اعضا را در راستای پیشرفت اهداف مجموعه سوق دهد و آنان را هدایت کند. در نتیجه لازم است علاوه بر دانش کافی در آن حرفه، اخلاق و اوصافی نیز داشته باشد تا دیگر اعضا با آرامش خاطر از او پیروی کنند. ازجمله مهم‌ترین اوصافی که علی (علیه‌السلام) برای مدیران موفق نام برده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

۱- تقوا

اولین شرط یک مدیر و مسئول شایسته این است که دارای تقوی و صفت پرهیزکاری باشد، مراقب باشد که از وی خطا و اشتباه و معصیتی تراوش نکند. اگر یک فرد عادی مرتکب معصیت گردد فساد او آن قدر نیست که یک مدیر شایسته مرتکب گناه و معصیت گردد.بنابراین تقوای مدیر و مسئول یک امر ضروری است و بیش از دیگران موظف به مراعات مقررات و دستورات شرع مقدس است. لذا امام علی (علیه‌السلام) اولین دستور خود را به جناب مالک به مسأله تقوی و پرهیزکاری اختصاص می‌دهد. (نامه ۵۳).

۲- برگزیدن اطاعت حق تعالی

اطاعت از فرامین و دستورات الهی یکی از وظائف اولیه هر مسلمانی است که خواهان سعادت ابدی باشد. هر چه بار مسئولیت انسانها در جامعه سنگین‌تر باشد طبعا تکلیف و وظیفه‌شان نیز سنگین‌تر خواهد بود. لذا امام علی (علیه‌السلام) از جناب مالک (نامه ۵۳) یا هر مسئول و مدیر طاعت پروردگار را خواسته است تا خواسته‌ای را بر اطاعت پروردگار مقدم ندارد.

۳- پیروی از قرآن

پیروی از فرامین و دستورات الهی که در قرآن مجید و کتاب آسمانی آمده است چه در تکالیف الزامی و واجبات و چه در کارهای غیرضروری که از مستحبات به شمار می‌آید از مشخصات یک انسان مسلمان متعهد و مومن به خدا و روز رستاخیز است تا چه رسد به یک مدیر و مسئول، زیرا تنها چیزی که انسان‌ها را به سعادت ابدی و همیشگی می‌رساند همان متابعت از قرآن است.بر اساس نامه ۵۳ نهج البلاغه یک مدیر موفق کسی است که قرآن و دستورات وارده در آن را جهت پیروی و متابعت نصب‌العین خود قرار دهد و کمترین سرپیچی از فرامین قرآن نداشته باشد.

۴- اندیشه‌ورزی

اندیشیدن ابزار زندگی است و انسان‌های خوشبخت کسانی هستند که با منطق درست می‌اندیشند. اگر از هر انسان موفقی در زندگی درباره راز موفقیت او پرسیده‌شود، پاسخش همان اندیشیدن منطقی است که در زندگی به آن عادت کرده است. حضرت علی (علیه‌السلام) در فرمایشی می‌فرمایند: تدبیر به رأی است و رأی به اندیشه است. در تفکر اسلامی، تدبیر همان مدیریت است و رأی نیز تصمیمی است که مدیر درباره موضوعی اتخاذ می‌کند. از این حدیث چنین برداشت می‌شود که مدیریت اساسا بر اندیشه‌ورزی مبتنی است، چون به مدیر قدرت برنامه‌ریزی می‌دهد توانی که خود از عناصر مهم مدیریت نیکوست؛ و هر اندازه نیروی اندیشه قوی‌تر باشد، مدیر در فنون مدیریت درخشش بیشتری خواهد داشت. به گفته حضرت (علیه‌السلام) اندیشه زیاد موجب اصلاح و عواقب تصمیم‌گیری مدیریت خواهد شد. (غرر الحکم، ۴/۲۵۹).

۵- برنامه‌ریزی

برنامه‌ریزی رکن مهم زندگی است و انسان بدون آن قادر به ادامه زندگی نمی‌باشد. امام علی (علیه‌السلام) واژه تدبیر را در برخی احادیث به معنای برنامه‌ریزی به کار برده‌ و می‌فرمایند: تدبیر قبل از عمل مانع پشیمانی می‌گردد. (غرر الحکم، ۱/۳۸۴) یعنی به نظر حضرت برنامه‌ریزی، مغز مدیریت و اساسی است که بدون آن مدیریت بی‌معنا می‌گردد.مدیر موفق کسی است که توجه به اهمیت زمان داشته باشد. در انجام کارها تقدیم و تأخیر، اهم و مهم را به خوبی تشخیص دهد و همواره آمادگی برای آینده داشته باشد. او با تقسیم وقت خویش، به خوبی می‌تواند امور شخصی و اداری خویش را برنامه‌ریزی کند تا در تمام مراحل موفق باشد.

۶- کنترل

از دیگر وظایف مدیران، کنترل است که مقصود از آن حصول اطمینان از سیر امور مطابق اهداف مطلوب می‌باشد. کنترل در سازمان، پس از تعیین معیارها و شاخص‌ها و مقایسه کار افراد سازمان با این معیارها برای شناخت نقاط ضعف و اصلاح آنها صورت می‌گیرد. امام علی (علیه‌السلام) در فرمایش خویش به مالک این امر را مورد تأکید قرار داده و در نامه ۵۳ می‌فرمایند:حق را همراهی کن و هر کس از افراد نزدیک یا دور که به آن پایبند بود، در این کار هم شکیبا باش هر چند که نزدیکان و خواص تو از آن بدشان آید.

زینب مجلسی راد