چه ظرفی برای چه غذایی

پرسشی از دکتر سعیده سیف هاشمی کارشناس ارشد مدیریت کیفیت

یکی از دغدغه‌های خانم‌ها این است که مواد غذایی گوناگون را در چه ظروفی نگهداری کنند تا دیرتر خراب شوند و مدت طولانی‌تری کیفیت خود را حفظ کنند؛ مثلا چه ظرفی مناسب نگهداری سبزی‌هایی مانند خیار است تا لیز نشود یا انواع شیرینی یا ترشی‌ها را در چه ظروفی باید گذاشت تا طعم و بویشان تغییر نکند؟ با دکتر سعیده سیف‌هاشمی، دامپزشک، کارشناس ارشد مدیریت کیفیت و مدرس دانشگاه در این مورد گفت‌وگو کرده‌ایم...

▪ چقدر مهم است که مواد غذایی را در ظروف مناسب نگهداری کنیم؟

در قدیم که هنوز سیستم‌های سرمایشی وجود نداشت، مردم از روش‌های قورمه‌کردن، نمک زدن و خشک کردن برای نگهداری موادغذایی استفاده می‌کردند. امروزه نیز با وجود روش‌های سرمایشی، بسته‌بندی موادغذایی هنوز از مهم‌ترین روش‌های نگهداری محسوب می‌شود. بسته‌بندی و نگهداری نادرست غذا، باعث ضایع‌شدن تمام زحماتی می‌شود که برای تهیه آن کشیده شده است. بسته‌بندی مناسب ماده غذایی آن را در مقابل عوامل شیمیایی، فیزیکی و میکروبی محافظت می‌کند.

▪ بسیاری از خانم‌ها برای نگهداری مواد غذایی از ظروف پلاستیکی استفاده می‌کنند. این کار درست است؟

ظروف پلاستیکی، سبک، متنوع و ارزان هستند اما برای نگهداری انواع مختلف موادغذایی توصیه نمی‌شوند. برخی از عوامل مهم؛ نوع پلاستیک، ماده غذایی، حرارت و میزان رطوبت، چربی، اسیدیته و سایر ویژگی‌های شیمیایی هستند. متاسفانه برخی افراد ویژگی‌های همه مواد پلاستیکی را یکسان تصور می‌کنند و به اختلاف‌های مهم و اساسی مواد مختلف پلاستیکی در نگهداری خوراکی‌ها، بی‌توجه‌اند.

▪ از کجا بفهمیم چه ظرف پلاستیکی‌ای برای ماده غذایی ما مناسب است؟

این مساله‌ای نیست که مصرف‌کننده بتواند متوجه آن شود. اصطلاح «پلاستیک‌» گروه‌ بزرگی از مواد پلیمری مختلف را پوشش می‌دهد و شامل پلی‌اولفین‌ها، عمدتا پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن (pp). پلی‌وینیل کلراید (PVC)، پلی‌استایرن (PS)، پلی‌اتیلن ترفتالات (PET)، پلی‌آمید (PA) و پلی‌کربنات (PC) هستند.

ظروف پلی‌استایرن یا PS برای بسته‌بندی یا نگهداری موادغذایی توصیه نمی‌شوند. این ظروف نسبت به بخار آب، گاز، بو و نور نفوذپذیر هستند، ضمنا هنگامی که موادغذایی داغ یا چرب در این ظروف ریخته می‌شوند، منومرهای سرطان‌زا از ظروف داخل موادغذایی مهاجرت و سلامت مصرف‌کننده را تهدید می‌کند بنابراین توصیه می‌شود برای موادغذایی گرم از ظروف پلی‌پروپیلن (PP) استفاده شود. ظروف PET یا پلی‌اتیلن ترفتالات نیز نسبت به نور، نفوذپذیر است و متداول‌ترین مصرف آن برای بطری‌های نوشابه و آب آشامیدنی است. البته این بطری‌ها یکبار مصرف هستند و باید از پرکردن مجدد آنها در منزل خودداری کرد. همچنین این بطری‌ها را نباید به مدت طولانی در محیط سرد فریزر یا گرم مانند فضای داخل اتومبیل در فصل تابستان نگهداری و محتویات آنها را مصرف کرد زیرا مواد شیمیایی از ظرف به داخل محتویات بطری وارد شده است. می‌توان گفت مناسب‌ترین ظروف پلاستیکی برای نگهداری موادغذایی، ظروف PE پلی‌اتیلن و PP پلی‌پروپیلن هستند اما از آنجا که یک خانم خانه‌دار نمی‌تواند متوجه شود ظرف پلاستیکی‌اش از چه نوعی است، بهتر است از ظروف پیرکس استفاده کند.

▪ چرا پیرکس؟

ظروف شیشه‌ای نسبت به گازها، بخارها، مایعات و روغن‌ها مقاوم‌اند. این ظرف‌ها از نظر شیمیایی خنثی هستند، هیچ بویی ندارند، باعث تغییر مزه غذا نمی‌شوند و به خوبی از آن محافظت می‌کنند. ظرف‌های شیشه‌ای به آسانی شستشو و ضدعفونی می‌شوند، کاملا بهداشتی هستند، مقاومت حرارتی خوب و به اشکال زیبا و گوناگونی در بازار وجود دارند. خوشبختانه مواد اولیه تولید شیشه نیز در کشور ما فراوان و در دسترس است. قدمت استفاده از ظروف شیشه‌ای زیاد است. با پیدایش صنعت پلاستیک، کاربرد شیشه‌ها کاهش یافت اما با توجه به ویژگی‌های مناسب شیشه برای نگهداری موادغذایی و شفافیت آن برای مشاهده غذا، با وجود سنگین و شکننده بودن، بسته‌بندی در ظروف شیشه‌ای رونق گرفته است.

▪ پس هر نوع ماده غذایی را می‌توانیم در ظروف شیشه‌ای نگهداری کنیم و بهترین انتخاب محسوب می‌شود.

تا حدی اما نه کاملا. تنها ضعف نگهداری موادغذایی در ظروف شیشه‌ای، نفوذپذیری آن به نور است. البته برای حل این موضوع نیز می‌توان از ظروف شیشه‌ای تیره استفاده کرد.

▪ برای نگهداری چه نوع مواد غذایی‌ای از شیشه استفاده کنیم؟

مواد غذایی‌ای که به رطوبت حساس‌اند مثل قهوه فوری یا موادغذایی اسیدی مانند انواع ترشیجات.

▪ برای نگهداری میوه و سبزی چه ظروفی را پیشنهاد می‌دهید؟

ظروفی که در آنها از تکنولوژی نانوسید استفاده شده است. تکنولوژی نانوسید با کارایی وسیع و موثر در برابر انواع میکروارگانیسم‌ها می‌تواند باعث افزایش عمر مفید و ماندگاری درازمدت محصولات شود. بسته‌بندی‌های نانو موادغذایی‌ای مانند میوه، سبزی، نان، پنیر، سوپ، سس و انواع گوشت را در طولانی‌مدت بدون تغییر در رنگ، مزه و خواص غذایی‌شان نگه می‌دارند و نسبت به ظروف معمولی، ماده غذایی را ۳ تا ۴ برابر تازه‌تر نگهداری می‌کنند.

▪ آیا در بازار ما ظروفی با این تکنولوژی یافت می‌شود؟

متاسفانه نه. این تکنولوژی به صنعت راه یافته اما هنوز مصارف خانگی پیدا نکرده است.

▪ پس چه ظروفی برای این موادغذایی در دسترس و مناسب‌تر هستند؟

ظروف پلاستیکی پت درداری که کف آنها حالت توری دارد تا هوا رد و بدل شود و در بازار موجود است، بهترین انتخاب محسوب می‌شوند. البته می‌توان از قابلمه‌های فلزی، تفلون یا لعابی دردار نیز استفاده کرد.

▪ برای نگهداری مواد غذایی آبدار مثل سوپ چه ظروفی مناسب است؟

همان ظروف پیرکس که پیشتر به آن اشاره کردیم، اما اگر در دسترس نبود، از ظروف پلاستیکی مناسب هم می‌توان استفاده کرد.

▪ برای مواد غذایی خشک مثل انواع پیراشکی یا پیتزا هم همین ظروف مناسب‌اند؟

مناسب‌ترین کار برای نگهداری پیتزا، استفاده از کاغذ مخصوص است که خوشبختانه امروزه در کشور ما متداول شده است. می‌توانیم در ظروف پیرکس دردار این کاغذها را قرار دهیم و بعد این مواد غذایی را داخل آن بریزیم.

▪ برای مواد غذایی مایع به ویژه روغن چه ظرفی انتخاب کنیم؟

بهتر است روغن را در همان بطری پلاستیکی خودش نگهداری کنیم اما اگر حجم آن زیاد است و می‌خواهیم آن را به ظرف دیگری انتقال دهیم، بهتر است این ظرف شیشه‌ای شفاف نباشد زیرا نور باعث تجزیه روغن و ایجاد ترکیب‌های سمی در آن می‌شود. ظروف روغن مایع باید تیره باشد یا در کابینت‌های دردار نگهداری شود که نور به آنها نرسد. برای روغن جامد نیز قوطی فلزی قلع‌اندود مناسب است اما هرگز نباید از ظروف پلاستیکی برای نگهداری آن استفاده کرد. اگر حجم روغن بالاست، آن را در ظروف شیشه‌ای تیره‌رنگ بریزید یا دور آن را فویل بپیچید. البته برخی بطری‌های شیشه‌ای حالت انکساری دارند که نور را می‌شکنند، این بطری‌ها هم ظروف مناسبی‌اند.

▪ برای نگهداری شیرینی‌‌ها که روغن زیادی دارند، چه ظرفی را انتخاب کنیم؟

ظروف پلاستیکی برای شیرینی‌های چرب و تر مناسب نیست، اما اگر خشک هستند و ظرف پیرکس در دسترس نیست، استفاده از پلاستیک مانعی ندارد. البته بهتر است کاغذهای روغنی مخصوص شیرینی را درون این ظروف قرار دهیم و شیرینی را روی آنها بچینیم.

سمیه مقصودعلی