شنبه, ۲۲ دی, ۱۴۰۳ / 11 January, 2025
اسطوره شكاك
اوری پید یكی از بزرگترین نمایشنامه‌نویسان یونان كهن است كه همراه با اشیل و سوفوكل یكی از ستون های بزرگ ادبیات كهن یونان و جهان را به دوش دارد.او در سال ۴۸۴ قبل از میلاد مسیح به دنیا آمد.
اشیل، سوفوكل و اوری پید در حقیقت تریلوژی هنر نمایش یونان باستان، یا بهتر بگوییم تریومف یا سه قهرمان درام نویس عصر طلایی یونان به شمار می‌آمدند، بطوری كه هر گاه سخن از تراژدی‌نویسان یونان به میان می‌آید این سه نفر بلافاصله در ذهن ادبیات دوستان تداعی می‌شود.اوری پید به روایتی در روز وقوع جنگ سالامیس به دنیا آمد. می‌گویند مكان تولد او، پناهگاه مادر و پدرش پس از هجوم مادها است. پدرش در شهری واقع در آتیكا صاحب مال و نفوذ بود و بازرگانی می‌كرد و مادر اوری پید نیز از خاندانی اشرافی بلند شده بود.اوری پید دوران نوجوانی و كودكی‌اش را به شیوه زمان و روزگار یونان باستان آموزش دید. مدتی را در سالامیس زندگی كرد. او عاشق سكوت و تنهایی كوهسار بود. مناظر گوناگون و آسمان زیبا وآبی‌رنگش الهام‌بخش‌ترین نمایش‌ها بود.اوری پید می‌خواست فیلسوف شود ولی درام‌نویس شد همانطور كه افلاطون می‌خواست درام‌نویس باشد ولی از فلسفه سر درآورد.اوری پید با آؤارش احساسات تند، شكاك و پرآشوب را منتقل می‌كرد و درام‌نویسان دیگر یونان باستان مانند اشیل با شعر محكم و فلسفه خشك خود راهی جدید در ادبیات یونان پیدا كرد و سوفوكل با موسیقی موزون و فلسفه آرام خویش به آن جهت كه آراسته و منظم باشد. مورخ دوران باستان، استرابون درباره او می‌گوید: اوری پید با سوكراتوس «سقراط» دوستی بسیار عمیق یافت كه بسیاری را دچار بدگمانی كرد كه در نمایشنامه‌های او دست سقراط نیز در كار بود. افكار سوفسطاییان در آموزش اوری پید موؤر افتاد و از طریق او در صحنه تئاتر «دیونوسوس» راه پیدا كرد.ولتر هم از دیگر مورخان دوران یونان باستان معتقد است كه دوران روشنگری یونان اوری پید بوده چون انقلاب ۱۷۸۹ كبیر فرانسه از آؤار او افكار و نگارش‌های ولتر نشات گرفت. اوری پید هم در پیدایش عصر طلایی یونان نقش بسزایی داشته است و همینطور با درام‌هایی كه در تكریم و ستایش خدایان روی صحنه برده است، با اشاره و كنایه‌های سنت شكن به ستایش عقل پرداخته. در دفتر تئاتر دیونوسوس هفتاد و پنج نمایشنامه از اوری پید باقی مانده است كه اولین اؤرش «دختران پلیاس» در سال ۴۵۵ قبل از میلاد مسیح بود و آخرین شاهكار نمایشنامه‌نویس بزرگ یونان باكخای در سال ۴۰۶ نمایش داده شد، ولی از تمام اینها هجده درام به صورت كامل باقی مانده است. موضوع بیشتر درام‌های اوری پید افسانه‌های موجود در یونان باستان است و در میان آن، استعاره‌ها و كنایه‌هایی شكاكانه و گاه اعتراض‌آمیز گستاخانه به گوش می‌رسد كه از مهمترین موارد نهفته در آؤارش می‌توان به درام «ایون» بنیانگذار نامدار قوم «ایونیایی» نام برد كه معمایی در ذهنش ایجاد می‌شود و در فكر فرو می‌رود كه آیا خدایان با آن بزرگی می‌توانند دروغ بگویند، خیانت كنند و زنی را فریب دهند.اوری پید در سال ۴۶۶ به خدمت ارتش در آمد. شهرت و آوازه او از سن ۲۰ سالگی شروع شد. گذشته از نمایشنامه‌نویسی به نقاشی و ورزش هم علاقه نشان می‌داد.او چندین بار جایزه گرفت ولی از جمع گریزان بود. كتاب خواندن و تنهایی شوق عجیبی در او ایجاد می‌كرد.اوری پید اولین نمایشنامه‌نویس رئالیست در جهان است. او به نمایش مردم عادی و پایین اجتماع می‌پرداخت. زندگی غم‌انگیز و درام مردم در واقعیت الهام تمام نمایشنامه‌هایش شده بود.او در شعر هم شیوه رئالیست را پیش گرفت و همانند سوفوكل دیگر درام‌نویس محبوب یونان باستان سبك جدیدی در هنر نمایش ایجاد كرد.اوری پید به جای اینكه یكباره ذهن تماشاگر و خواننده‌اش را وارد وقایع كند به آرامی مقدمات را به نحو طبیعی در طی جریان داستان روشن می‌كرد، مقدمه‌های آؤارش معمولا تصنعی و غیر واقعی بودند كه مانند یك استاد تمام داستان را بخوبی توضیح و تفسیر می‌كرد.بعضی مثل ارسطو معتقدند كه اوری پید از لحاظ فن درام‌نویسی همتراز با اشیل و سوفوكل نیستند و طرح و ساختمان داستان‌هایش قابل و قبول و محكم است ولی از لحاظ قدرت تركیب و ساختمان اؤر هرگز قابل مقایسه با سوفوكل و اشیل نمی‌تواند باشد.نقد دیگر بر آؤارش را آن می‌دانند كه گاه به جای آنكه عقایدی خاص را در خلال داستان بیان كند آن را با قدرت فلسفه‌بافی از بین می‌برد و روی صحنه تئاتر به تدریس فلسفه، بلاعت و بحث در آرا و افكار می‌رسد درام‌های اوری پید بیشتر از هر دارم‌نویسی دخالت خدایان در امور دیده شود. و همین طور درام‌هایش از آؤار دیگران انسانی‌تر و از لحاظ قدرت تراژدی هم قوی‌تر ولی در بیان انفعالات خود اغلب دچار احساسات می‌شود.اوری‌پید در تصویر كردن شخصیت‌های داستان تواناترین و برترین فرد است او حتی بیشتر از سوفوكل در تراژدی‌ها، تجزیه و تحلیل حالات روحی را به جای عامل تقدیر قرار می‌دهد. و هرگونه تحقیق در خلقیات و انگیزه‌های رفتاری انسان‌ها خسته‌اش نمی‌كند. تمام آدم‌ها را با هر شرایطی تفحا می‌كند.از دیگر برتری‌ها و خاص بودن آؤار او توصیف زنان و با آنان همدردی كردن است.ایشل و سوفوكل برعكس اوری پید به امور جهان مادی توجهی خاص دارند. افراد نمایشنامه‌های او مردانی غیرعادی هستند ولی اوری پید افراد زنده و واقعی را به تصویر می‌كشد.زنان در آغازش با عطوفتی شاعرانه و لطیف سخن می‌گویند و او در ضمن همدردی كردن با ضعف‌ها و خطاهایشان آشنا است و چنان ظریف و واقعی به توصیف آنها می‌پردازد كه بسیاری او را زن می‌دانند ولی در عمق مطلب اینگونه نیست.او در توصیف زنان و قهرمانی‌هایشان روحیه فمنیستی )طرفداری سرسختانه از جنس مونث( را از خود نشان می‌دهد مثل آثار نویسندگان معاصر، نمایشنامه‌هایی می‌نویسد كه از آزادی و حقوق زنان پشتیبانی می‌كند. درباره مسائل جنسی آنان می‌نویسد. مده‌آ از شخصیت‌های نمایشنامه‌هایی است كه اوری پید با خشونت و حالت بدوی كه به این زن می‌دهد، خیانت شوهرش را جبران می‌كند. او اولین درام نویسی است كه عشق را محور اصلی داستانش قرار می‌دهد. او عشق را چنان در آؤارش به تصویر می‌كشید كه قابل لمس بود و هرگونه خیانت نسبت به معشوقه دچار عواقب خطرناكی بود.
از خصوصیت دیگری در آثارش بدبینی او است او نسبت به طبیعت انسانی خوش‌بین نبود. تبهكاری، خیانت، بیشرمی، دورویی، حرص، حسادت بین مردمان و بی‌رحمی را پررنگ‌تر می‌كرد و معتقد بود كه سیر طبیعت قوانینی را بالاجبار بر انسان تحمیل می‌كند كه باید با آن كنار آمد و از آن هراس به دل راه نداد.در تمام دوران تاریخ ادبیات و هنر یونان هیچ هنرمندی مانند اوری پید مورد بی‌رحمی قرار نگرفت. او بسیار مورد توجه و ستایش جوانان بود و بیشتر از هر هنرمندی دشمن داشت.
در طول مسابقات اجرای نمایشنامه‌ها بارها او را كنار گذاشتند ولی باز پنج بار درام‌های او موفقترین بودند.تماشاگران بخاطر كفر و الحادی كه در نمایشنامه‌هایش بود او را مورد سرزنش قرار می‌دادند ولی هر بار برای دیدن نمایشش سر و دست می‌شكستند. در بعضی نمایش‌ها چنان مردم را بر آشفت كه فریاد اعتراض سر دادند و اوری پید ناچار شد میان نمایش با مردم سخن بگوید تا آرام‌تر شوند.آریستونان از جمله كسانی بود كه بارها اوری پید را مورد حمله قرار می‌داد. او را بشدت مورد هجو و استهزا قرار داد و حتی یكسال پس از مرگ او باز در اؤری به نام غوكان كه كمدی نوشته شده بود به او حمله كرد و به مخالفت با او پرداخت.اما باز كسانی بودند كه قدرت او را در تراژدی بدانند، یكی از بزرگان دینی یونان باستان در آن دوران فردی بود به نام «آرگوسن». او عهده‌دار امور دین در معابد آن سرزمین بود. بارها به اوری پید اجازه داد كه تئاترهای مذهبی آتن را با نمایشنامه‌هایش رونق دهد. این آزادی‌خواهی آرگوسن، اوری پید را راضی‌تر نگه می‌داشت و آزار و اذیت دشمنان را به جان می‌خرید.اوری پید در واقع فرزند سوفسطاییان بود، شاعر عصر روشنگری و نماینده نسل جوان عاصی، طغیانگر و پرهیجان كه گاه به خدایان و اساطیر می‌خندد و مضحكه‌شان می‌كند.می‌توان گفت او یك عنصر سوسیالیست در عصر باستان به حساب می‌آمد او خواستار نظامی نوین در اجتماع بود كه در آن مردان، زنان را و حتی مردان مردان را به استثمار نكشند و مورد بی‌مهری قرار ندهند. روحیات انقلابی و سركش او تراژدی‌هایش را خاص‌تر می‌كرد.كنایه‌های شكاكانه در آؤارش بخوبی دیده می‌شد و گاه در درام ها و شعرهایش، به نكات كفرآمیز برخورد می‌كرد.شكاك بودن او در مورد تمام امور و وارد كردن شكش در درام‌ها و اشعارش از او یك فیلسوف شكاك ساخت و این نام از القابش شد.اوری پید پس از مرگش در همه سرزمین‌های دریای اژه به محبوبیت عام رسید چنان كه سقراط و اوری پید تراژدی‌نویس از بزرگترین و موؤرترین متفكران سرزمین یونان به حساب آمدند. عقاید ویژه او و مصیبت‌های فراوانی كه متحمل شد و مبارزه برای تمام افكارش در ذهن مردم یونان از او یك اسطوره ساخت و موضوع تمام تراژدی‌های او كه همه از مسائل موجود واقعی و روزمره بودند و كمتر در آنها افسانه، جادو و ... وجود داشت برای مردم نقطه شروع بود و آنان را آگاه‌تر كرد.پلوتارك تاریخ‌نویس بزرگ در شرح حال اوری پید می‌گوید: او چنان محبوبیتی در سیسیل داشت كه اگر سربازی ابیاتی از اشعار درام او را می‌دانست و از حفظ می‌خواند آزاد می شد.تاثیر این تراژدی نویس بزرگ تنها در آن دوران باستان ختم نشد، قرن‌های طولانی در اروپا كه در خواب مرگ قرون وسطی فرو رفته بودند و در مدت زمان یك هزار سال از دانش، هنر و فلسفه دور مانده بودند با آثار او بیدار شدند.و حتی درام‌هایی از او دستمایه شد برای نمایشنامه‌نویسان عصر كلاسیك در اروپا و حتی بعضی از درام‌نویسان عینا آؤار اوری پید را تقلید می‌كردند.اوری پید نمایشنامه‌نویس دوران باستان یونان در سال ۴۰۷ قبل از میلاد مسیح درگذشت. خالق مده‌آ، هیپولیت، الست، ایون و نمایشنامه مذهبی باكخای، طغیان و مخالفت، عشق را در آثارش نشان داد و درام‌هایش در خاطره‌ها باقی ماند.
مریم عبداللهی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست