درباره اخلاق انتخابات

انصاف در رفتار و پرهیز از حرمت شکنی

رعایت ارزشهای اخلاقی در همه عرصه‌های زندگی فردی و اجتماعی از اهمیت بسزایی برخوردار است، تا آنجا که اساس بعثت رسول خدا(ص)، اخلاق و تتمیم مکارم اخلاقی دانسته شده است: «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق». در ایام انتخابات و رقابتهای انتخاباتی همچون دیگر عرصه‌های زندگی، باید اخلاق و آموزه های ارزشی را نصب العین قرار داد و رعایت نمود. در نوشتار قبل به برخی از الزامات اخلاقی در رقابتهای انتخاباتی اشاره نمودیم اینک ادامه بحث:‏

‏۱- انصاف در گفتار و رفتار ‏

نامزدهای انتخاباتی در دفاع از برنامه‌ها و معرفی خود، باید در گفتار و کردار، جانب انصاف را رعایت نمایند و از تضییع حق دیگران دوری کند.امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند: «ستمکارانه‌ترین روش آنست که از مردم انصاف بخواهی، ولی خودت با آنان به انصاف رفتار نکنی»(۱). انصاف در گفتار و کردار نسبت به خود و رقیبان موجب الفت دلها خواهد شد و به دوستی‌ها دوام خواهد بخشید که «الانصاف یولف القلوب». مقام معظم رهبری درباره لزوم رعایت انصاف می‌فرمایند: «مبادا نامزدها در اثنای فعالیتهای انتخاباتی خودشان جوری رفتار کنند و حرفی بزنند که دشمن را به طمع بیندازند. رقابتها را منصفانه کنند، حرفها را منصفانه کنند، از جاده انصاف خارج نشوند. خوب، به طور طبیعی هر نامزدی حرفی دارد و حرف مقابل خود را رد می‌کند؛ این رد و ایراد فی نفسه اشکالی ندارد؛ اما مشروط بر اینکه همراه با بی انصافی نباشد، کتمان حقیقت نباشد»(۲).‏

‏۲- رعایت احترام متقابل و دوری از حرمت‌شکنی

لازمه انتخابات اخلاقی و سالم، ایجاد فضای سالم و دور از تشنج و فساد است. این امر محقق نخواهد شد، مگر با رعایت اصل «احترام متقابل»، «همدلی و همبستگی» و دوری از «حرمت شکنی» و «تهمت و افترا». تجربه نشان می‌دهد بیشترین ضربه که می‌توان به حاکمان و در فضای انتخابات به نامزدها وارد کرد، خیانت کردن، تهمت زدن و شایعه پراکنی است. بنابراین، نامزدها می‌بایست بکوشند خود را در جایگاه تهمت قرار ندهند. از آنجا که انسان با همنشین خود شناخته می‌شود، باید هوشیار باشد که در هر مجلسی شرکت نکند و با هر کسی نشست و برخاست نداشته باشد. امیرالمومنین(ع) می‌فرماید: «از رفت و آمد به جاهای تهمت برانگیز و مجلس‌هایی که گمان بد به آنها برده می‌شود، بپرهیز؛ زیرا دوست بد، همنشین خود را می‌فریبد»(۳). مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «در انتخابات با کرامت رفتار کنند همه؛ چه آنهایی که نامزد می‌شوند، چه آنهایی که طرفدار آنهایند، چه آنهایی که مخالف با بعضی از نامزدها هستند، جناح‌های مختلف کشور، بداخلاقی و بدگویی و اهانت و تهمت و این حرف‌ها را مطلقاً راه ندهند، این از آن چیزهایی است که اگر پیش بیاید، دشمن از او خوشحال می‌شود(۴). نیز می‌فرمایند: «از طرف علاقه‌مندان به نامزدهای انتخاباتی گوناگون، بداخلاقی‌های انتخاباتی، شایسته ملت ما نیست؛ تهمت زدن آدم‌های مومن را، مصونیت‌دار از لحاظ اسلامی و شرعی را؛ در معرض هتک آبرو قرار دادن در شبنامه‌ها، در مطبوعات، در پایگاه‌های اینترنتی و غیره، اینها اصلاً مصلحت نیست. من به طور جد از همه کسانی که نسبت به نامزدهای مختلف علاقه‌مندی دارند، درخواست می‌کنم، اصرار می‌کنم که این علاقه‌مندی خودتان را از راه تخریب دیگران، اهانت به دیگران، متهم کردن دیگران نشان ندهید. هر چه می‌خواهید، از نامزد مورد علاقه خودتان تمجید کنید، تعریف کنید؛ اما دیگران را تخریب نکنید»(۵). ایشان در بیان دیگری می‌فرمایند: «اولا سلامت این انتخابات ها مهم است، در همین اندازه از لحاظ اهمیت، حفظ سلامت فضای انتخابات، قبل از شروع انتخابات است که بایستی سلامت فضا را حفظ کنید. بعضی فضای انتخابات را خراب

می کنند؛ تخریب کردن، اهانت کردن و خرد کردن شخصیت‌های گوناگون، همه بر خلاف اقتضای سلامت انتخابات است. هم مطبوعات، هم رادیو و تلویزیون، هم کسانی که به ابزارهای گوناگون ارتباط جمعی دیگر مجهز هستند، هم کسانی که یک منبری برای سخن گفتن دارند؛ همه توجه داشته باشند که تخریب، فضای انتخابات را خراب می‌کند. شما از آن کسی که به او علاقه مندید، دفاع کنید؛ هیچ مانعی ندارد؛ اما به آن کسی که رقیب اوست، مطلقاً حمله نکنید؛ تخریب نکنید. این تخریب و این حرف زدن ها و اهانت کردن ها، نه حجیت دارد برای مستمعان، و نه جایز است؛ به خاطر اینکه فضا را خراب می کند. بنابراین مسئله حفظ سلامت خود انتخابات و حفظ سلامت فضای انتخابات، خیلی مهم است»(۶).‏

‏۳- پرهیز از اختلافات

‏ با توجه به وجود ذائقه‌ها و سلایق گوناگون در هر جامعه، گروه‌های مختلف موظفند با وجود اختلاف سلیقه‌ها و تعدد آرا، در برابر منافع مشترک خود (ملی - مذهبی) وحدت کلمه داشته و از تفرقه و اختلاف به شدت بپرهیزند. اگر ایشان تنها به هدف قرب الهی و خدمت به مردم وارد عرصه رقابتهای انتخاباتی گردند، دیگر هیچ گاه مرتکب انواع بداخلاقی انتخاباتی جهت پیروزی در انتخابات نمی‌گردند، زیرا در هر دو حالت انتخاب یا عدم انتخاب از سوی مردم، به تکلیف خود عمل نموده‌اند. نامزدها باید بکوشند از هوا و هوس و نیرنگ و فریب افراد بپرهیزند و از تجاوز به حقوق دیگر نامزدها و هواداران آنها خودداری کنند؛ زیرا اهانت به هر شکل ممکن، وحدت کلمه را از بین می‌برد و زمینه حق‌کشی و انحراف را پدید می‌آورد. باید فضایی سالم و آرام فراهم کرد تا مردم بتوانند به درستی و با فراغ بال، درباره نامزدها، برنامه‌ها، شعارها و اهداف آنان تصمیم گیری کنند. اختلاف، فضایی را ایجاد می‌کند که قوه فکر و عقل در آن از کار می‌افتد و تنها پیروی از هوا و هوس و تعصب‌های خشک و نادانی برجای می‌ماند. همین امر ما را به ورطه نابودی و هلاک نزدیک می‌کند. امیرالمومنین(ع) درباره اثر اختلاف می‌فرماید:»اختلاف، نابود کننده اندیشه است»(۷).‏

‏۴- پرهیز از شعارزدگی

برخی نامزدها در زمان برگزاری انتخابات، شعار هایی را سر می‌دهند که قادر به انجام آنها نیستند. این گونه شعار گرایی، حکم فریب مردم را دارد و از منظر شرع و اخلاق، نکوهیده و ناپسند است. بنابراین، انسان‌های صالح، گوی سبقت را در میدان عمل از هم می‌ربایند و خدمت به خلق را نردبان قرب به خداوند متعال قرار می‌دهند. آنان از سخنان به ظاهر خوش آب و رنگ، ولی بی‌پایه که توان انجام دادن آن را ندارند، دوری می‌کنند. حضرت علی (ع) درباره پیروان و اصحاب جمل می‌فرماید: «چون رعد خروشیدند و چون برق درخشیدند، ولی کاری از پیش نبردند و سرانجام سست گردیدند. ما این گونه نیستیم. تا عمل نکنیم، رعد و برقی نداریم و تا نباریم، سیل جاری نمی سازیم»(۸).آن حضرت، یکی از علل شکست کوفیان را سردادن ادعاها و شعارهای تند می‌داند، به گونه ای که در میدان عمل هیچ گونه یاری نمی‌کنند: «ای مردم کوفه! بدنهای شما در کنار هم، ولی افکار و خواسته‌های شما پراکنده است. سخنان ادعایی شما، سنگهای سخت را می‌شکند، ولی رفتار سست شما، دشمنان را امیدوار می‌سازد. در خانه‌هایتان که نشسته‌اید ادعاها و شعارهای تند سر می‌دهید، ولی در روز نبرد می‌گویید: ای جنگ، از ما دور شو و فرار می‌کنید. آن کسی که از شما یاری خواهد، خوار است و قلب رها کننده شما آسایش ندارد. بهانه‌های نابخردانه می‌آورید. چون بدهکاران خواهان مهلت، از من مهلت می طلبید و برای مبارزه سستی می‌ورزید»(۹)‏

‏۵- پرهیز از اسراف در تبلیغات‏

یکی از آسیب‌های اخلاقی در ایام انتخابات، صرف هزینه‌های هنگفت جهت تبلیغات است. نامزدهای انتخاباتی به جای اینکه در صدد شناساندن خود به مردم باشند، مبالغی کلان را صرف تبلیغات می‌کنند که چیزی جز اسراف را به همراه ندارد. امیرالمؤمنین علی (ع) می‌فرماید: «هر که ثروتی دارد، مبادا آن را تباه کند؛ زیرا صرف کردن بی مورد آن، ریخت وپاش و اسراف است. این کار، او را در میان مردم بلند آوازه می‌کند، ولی نزد خدا بی‌مقدار می‌سازد»(۱۰). البته برخی هم برای پیروزی خود، از اموال بیت المال استفاده و به هر شکل ممکن آن را توجیه می‌کنند. این کار اشتباه مضاعفی است؛ زیرا علاوه بر اسراف و تبذیر، از بیت المال برای مقاصد شخصی استفاده کرده‌اند. مقام معظم رهبری در این باره می‌فرمایند: «در تبلیغات انتخابات ... مراقبت بشود که مخارج بیش از متعارف و زیادی و اسراف گونه انجام نگیرد»(۱۱).

پی‌نوشتها در دفتر روزنامه موجود است.

علی خانی