نتیجه‌ی خدافراموشی

پاره ای از آفات خدافراموشی عبارتند از:
▪ خودفراموشی:
وَ لاَ تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسیهُمْ أَنْفُسَهُمْ...؛۱ و چون کسانی مباشید که خدا را فراموش کردند و …

پاره ای از آفات خدافراموشی عبارتند از:

خودفراموشی:

وَ لاَ تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسیهُمْ أَنْفُسَهُمْ...؛۱ و چون کسانی مباشید که خدا را فراموش کردند و او [نیز] آنان را دچار خود فراموشی کرد.

بیماری خودفراموشی یکی از بیماری ها و آفت های خطرناک روحی است. کسی که به این بیماری روحی مبتلا گردد، حقیقت انسانی خویش را از یاد می‌برد و فراموش می‌کند که در زنجیره جهان هستی ذره ای ناچیز است که برای تداوم حیات هر لحظه نیازمند فیض و عطای الهی است. چنین کسی خود را مستقل و بی نیاز از غیر خود می پندارد و در دام غرور و خود بزرگ بینی گرفتار می‌آید و تصور می‌کند که دیگران باید در خدمت او باشند. ریشه این بدبختی و گرفتاری این است که او خدا را فراموش کرده و در نتیجه از حقیقت انسانی بی بهره مانده است. همان حقیقتی که در زبان قرآن، قلب نامیده شده است و ظرف ادراک حقایق الهی و صفات عالی انسانی می‌باشد.

وقتی انسان از یاد خداوند اعراض و در برابر آیات الهی بی اعتنایی کند و حتّی هنگامی‌که دیگران آیات الهی را برای او می‌خوانند توجهی نکند و چشم دل خود را به روی حقایق و معارف ببندد، در قیامت کوردل محشور می‌شود.

زندگی مشقت بار و نابینایی در آخرت:

وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَهًٔ ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِٔ أَعْمی؛۲و هرکس از یاد من روی گرداند، در حقیقت، زندگیِ تنگ [سخت]خواهد داشت و روز رستاخیز او را نابینا محشور می‌کنیم.

کسی که از یاد خداوند اعراض کند هدف آفرینش و حیات پس از مرگ را نیز فراموش می‌کند و همه چیز را خلاصه در دنیا می‌بیند لذا هیچ گاه از دنیا سیر نمی‌شود. از این رو حتی اگر در دنیا دارا و توانمند بوده از ثروت و امکانات مادی فراوان برخوردار باشد، هم چنان عطش دنیاخواهی در وجودش زبانه می‌کشد و هیچ گاه ارضا و سیراب نمی‌شود. مشکل اصلی این گونه افراد این است که روح آن‌ها تشنه است و تشنگی روح را نمی‌توان با مادیات از بین برد. این تشنگی تنها با خنکای یاد و ذکر خداوند از بین می‌رود.

هم چنین کسانی که نشانه های بی شمار قدرت و حکمت الهی را نادیده می گیرند و غرق در مادیات هستند و از یاد خداوند و سرچشمه حیات مادی و معنوی غافلند، در حقیقت از بصیرت و بینایی محرومند. همین انتخاب آن‌ها در این دنیا، تأثیر نهایی خود را در آخرت می گذارد و باعث می گردد که نابینا محشور شوند و نتوانند نشانه های لطف و کرم الهی را نظاره کنند. در آن روز آن‌ها آثار رحمت و لطف الهی را که سخت به آن نیازمندند، نمی‌بینند؛ آثار لطف و رحمتی که شامل مؤمنان می گردد و به آن‌ها آرامش می‌بخشد.

در ادامه آیه می‌فرماید، این بنده ای که خداوند او را کور محشور می‌کند می گوید: خدایا من که بینا بودم چرا مرا کور محشور کردی؟ خداوند در پاسخ می‌فرماید:

کَذلِکَ أتَتْکَ ءَایَاتُنَا فَنَسِیتَهَا وَ کَذلِکَ الْیَوْمَ تُنْسی؛۳ همان طور که نشانه های ما برای تو آمد و آن را به فراموشی سپردی، امروز همان گونه فراموش می‌شوی.

آری، وقتی انسان از یاد خداوند اعراض و در برابر آیات الهی بی اعتنایی کند و حتّی هنگامی‌که دیگران آیات الهی را برای او می‌خوانند توجهی نکند و چشم دل خود را به روی حقایق و معارف ببندد، در قیامت کوردل محشور می‌شود. هم چنان که او در دنیا خداوند و آیات الهی را فراموش کرد، خداوند نیز در قیامت او را به فراموشی می‌سپرد. البته این بدان معنا نیست که واقعاً فراموش می‌شود و از ذُکر الهی خارج می گردد، بلکه مقصود این است که از آثار رحمت و انعام الهی محروم می‌ماند و خداوند او را گرفتار کیفر و عذاب می‌کند.

سلطه شیطان:

وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ؛۴ و هرکس از یاد [خدای]رحمان دل بگرداند، بر او شیطانی می گماریم تا برای وی دمسازی باشد.

کسی که از ذکر خدا غافل گشت، آماده پذیرش تسلط شیطان و وسوسه های شیطانی می‌شود؛ زیرا هرچه انسان از یاد خدا فاصله بگیرد، به مادیات و لذت های دنیوی نزدیک تر و به ظواهر مادی و تعلقات دنیوی دلباخته تر می گردد. وقتی هدف های مادی و تعلقات دنیوی برای کسی اصل قرار گرفت، او در پرتو وسوسه های شیطانی، برای رسیدن به هدف های ناپاک خود از هیچ کاری روی گردان نیست و از هر فکر و اندیشه شیطانی استقبال می‌کند. با توجه به این حقیقت، امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند:

لاَ یَتَمَکَّنُ الشَّیْطَانُ بِالْوَسْوَسَهِٔ مِنَ العَبْدِ إِلاَّ وَ قَدْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ؛۱شیطان با وسوسه بر بنده تسلط می یابد، مگر آن که او از ذکر خداوند اعراض کرده باشد.۵