سایه جنگ بر فراز خزر

دریای خزر و سرمایه گذاری در این بخش این روزها دغدغه بسیاری از کشورهای اروپایی است

دریای خزر و سرمایه‌گذاری در این بخش این روزها دغدغه بسیاری از کشورهای اروپایی است. ایران که در جنوب خود منطقه نفت‌خیزی مانند خلیج فارس را دارد و در شمال هم بخشی از خزر را زیر سلطه خود گرفته است در این بین بیش از دیگر کشورهای هم مرز با این دریا به چشم می‌آید. روزنامه زمان ترکیه در این خصوص می‌نویسد:

منطقه خزر تبدیل به محل رقابت میان غرب و شرق شده است. ایالات متحده، اتحادیه اروپا، چین و روسیه تبدیل به کشورهایی شده‌اند که چشم طمع به این منطقه دارند. هر روز بر اهمیت استراتژیک این منطقه افزوده می‌شود. این به چشم امدن خزر هم تاثیرات مثبت به همراه دارد و هم تبعات منفی. همگان در این منطقه به دنبال به دست گرفتن کنترل ماجرا هستند و البته در این میان بحث تامین امنیت منطقه‌ای کمتر به چشم می‌آید.

در شرایطی که مسکو به دنبال تاثیرگذاری بر کشورهایی است که سابق بر این مستعمره آن بودند، اتحادیه اروپا، ایالات متحده و چین و البته این روزها ترکیه نیز به دنبال پررنگ‌تر کردن حضور خود در قدرت هستند. همه به دنبال باز کردن پنجره‌ای برای خود رو به خزر هستند که چندان به مذاق روس‌های تمامیت‌خواه خوش نمی‌آید. ایالات متحده سالهاست که به دنبال برقراری توازن میان قدرت روسیه و دیگر کشورها در منطقه است. اکنون به روسیه اتحادیه اروپا را هم باید اضافه کرد. بروکسل در قالب اتحادیه اروپا بیش از کشورهای اروپایی دیگر به چشم خریدار به منطقه خزر نگاه می‌کند.

دولتمردان اتحادیه اروپا به دنبال تعریف استرات‍‍ژی منطقه‌ای برای افزایش نفوذ خود هستند. کشورهای حاشیه خلیج فارس و اتحادیه اروپا هر دو متمایل به برقراری روابط صمیمانه با هم هستند. به همین دلیل است که اتحادیه اروپا به استرات‍ژی نزدیکی پله به پله به کشورهای منطقه خلیج فارس متوسل شده است. در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس سرعت توجه به منابع طبیعی موجود در دریای خزر متفاوت است. اذربایجان بیش از دیگر کشورها به این مساله اهمیت می‌دهد. البته ترکمنستان هم به تازگی از انزوای منطقه‌ای خارج شده است. اتحادیه اروپا هم در این منطقه پشت دولت‌های کوچک‌تر محلی پنهان شده است.

در این میان چینی‌ها به سنت همیشه به دنبال فرصتی طلایی برای خالی کردن خلا موجود هستند. چین تنها و تنها در این منطقه به دنبال تجارت است و مانند کشورهای اروپایی نیست که به مسائل حقوق بشر و ازادی بیان در کشورهای حاشیه خلیج فارس کاری داشته باشند. برخی از این کشورها از منابع طبیعی هنگفتی برخوردار هستند. منابعی که می‌تواند با سرمایه‌گذاری غربی‌ها، این کشورها را از وابستگی به روس‌ها نجات دهد. اذربایجان در حال حاضر نقش اساسی در پروژه خط لوله ناباکو بازی می‌کند. پیش بینی می‌شود که ترکمنستان هم با وجود تاثیر بسیار زیاد روسیه بر این کشور اندک اندک در مسیر استقلال قرار گرفته و به اتحادیه اروپا بپیوندد. در حال حاضر این منطقه تبدیل به محل رقابتی میان چین تشنه انرژی و روسیه تمامیت خواه شده است. در این شرایط اتحادیه اروپا از تسلط کافی بر این منطقه برخوردار نیست.

ساکنان قاره سبز در حقیقت به نوعی در پشت پرده به فعالیت‌های خود در بخش انرژی ادامه می‌دهند. اتحادیه اروپا از نداشتن استراتژی واحد در این منطقه رنج می‌برد. به همین دلیل است که همگان سیاست‌های اروپا در قبال خزر را به نوعی تیراندازی شانسی در تاریکی تشبیه می‌کنند. منطقه دریای خزر و منابعی که در ان نهفته است در حقیقت به نوعی گروگان امنیت این منطقه شده است. همکاری‌های منطقه‌ای در خزر به پایین‌ترین حد خود رسیده است چرا که دغدغه‌های امنیتی اجازه این امر را نمی‌دهد.

نویسنده این گزارش در ادامه می‌نویسد: می‌توانیم از کنار تهدید افغانستان به راحتی عبور کنیم اما در خصوص ایران و پرونده هسته‌ای این کشور وضع متفاوت است. برنامه هسته‌ای ایران در حال حاضر در راس دغدغه‌های منطقه‌ای قرار دارد. در حال حاضر منطقه خزر به نوعی تحت تاثیر مستقیم این برنامه است. اگر ایران به دنبال تسلیحات اتمی ‌باشد که کشورهای حاشیه دریای خزر خود را در تیررس تهدید این کشور فرض می‌کنند. اگر هم این کشور به تسلیحات هسته‌ای دست پیدا کند که اوضاع وخیم‌تر می‌شود چرا که اسرائیل و امریکا به ایران حمله خواهند کرد. این حمله می‌تواند امنیت کل منطقه را تحت شعاع قرار دهد.

علاوه بر این ماجرای قره‌باغ هم همچنان میان اذربایجان و ارمنستان ادامه دارد. هنوز هم دورنمایی برای برقراری صلح وجود ندارد. مناقشه میان روسیه و گرجستان هم ادامه دارد. روسیه همچنان آبخازیا و اوستیا جنوبی را مجهز می‌کند. قزاقستان نیز همچنان روزهای ناارام داخلی را تجربه می‌کند. همگان باید از ماجرای جنگ میان روسیه و گرجستان درس بگیرند. در ان زمان بود که ناتو و اتحادیه اروپا نقش خود را در منطقه به خوبی به تصویر کشیدند. این بدان معناست که در این منطقه هنوز می‌توان با فعالیت‌های نظامی‌ خواسته‌های خود را دیکته کرد. باید مطمئن شویم که این حادثه تکرار نمی‌شود.

مترجم: سارا - قاسمی

منبع: سایت - دیپلماسی ایرانی - تاریخ شمسی نشر ۱۰/۰۷/۱۳۸۹