داوری, پاشنه آشیل جشنواره وب ایران

اینترنت و وب گردی پدیده ای است که در سرزمین دیگری در آن سوی آب ها ریشه دارد و به همین دلیل چند سالی طول کشید تا ایرانیان به کلماتی مثل ایمیل و وب سایت و این اواخر تجارت الکترونیک و خدمات تحت وب آشنا شوند اما کیفیت نامطلوب, سرعت پایین و هزینه گران خدمات اتصال به اینترنت در ایران باعث شده سلیقه, سطح توقع و حجم استفاده از اینترنت توسط کاربران ایرانی در مقایسه با همتایان خارجی آنها تفاوت های بسیاری داشته باشد

اینترنت و وب‌گردی پدیده‌ای است که در سرزمین دیگری در آن سوی آب‌ها ریشه دارد و به همین دلیل چند سالی طول کشید تا ایرانیان به کلماتی مثل ایمیل و وب‌سایت و این اواخر تجارت الکترونیک و خدمات تحت وب آشنا شوند اما کیفیت نامطلوب، سرعت پایین و هزینه گران خدمات اتصال به اینترنت در ایران باعث شده سلیقه، سطح توقع و حجم استفاده از اینترنت توسط کاربران ایرانی در مقایسه با همتایان خارجی آنها تفاوت‌های بسیاری داشته باشد.

اما در همین اوضاع هنوز هستند کسانی که این دنیای جدید را با همه محدودیت‌های وطنی آن فرصتی مناسب برای کسب و کار، آموزش، خبررسانی یا خدمت‌رسانی یافته‌اند.

تلاش برای ارائه سرویس بهتر اگر ندانی معیارها و خط‌کش مناسب کدام است می‌تواند موجب افراط یا تفریط شود. همین موضوع باعث شده جشنواره‌های ارزیابی وب‌سایت‌ها در سراسر جهان مخاطبان بسیاری میان دارندگان وب‌سایت یا وبلاگ داشته باشد.

در ایران هم پنج سالی است وب‌سایت‌داران پارسی‌زبان می‌توانند سالی یکبار دور هم جمع شده و به ارزیابی پیشرفت و توسعه دنیای مجازی خود بپردازند.

اواخر بهمن، پنجمین جشنواره وب پارسی با اعلام برگزیدگان به کار خود پایان داد. این خبر و حرف و حدیث‌های فراوان درباره داوری این جشنواره بهانه‌ای شد با محسن ملایری و شایان شلیله، دبیران این جشنواره به گفت‌وگو بنشینیم.

انتقادی که در مورد جشنواره وب شده به روابط بین مدیران سایت‌های منتخب و داوران مربوط است که گویا باعث ناداوری شده است. داستان چیست؟

شلیله: شاید در جشنواره دوم و سوم این اتفاق می‌افتاد چون ما در آن زمان ۱۷ یا ۱۸ داور بیشتر نداشتیم که گاهی متاسفانه نگاه ویژه به یک وب‌سایت هم صورت می‌گرفت، ما هم تلاش کردیم موضوع آشنایی و توجه ویژه به یک وب‌سایت را با افزایش تعداد داوران کمتر کنیم. امسال با افزایش تعداد داوران تلاش کرده‌ایم این شک و شبهه را تا جایی که امکان دارد از میان برداریم.

ملایری: هدف از این جشنواره ایجاد تشویق، رونق و رقابت در فضای وب فارسی است. وقتی چنین هدفی داشته باشیم قطعا در رقابت بازنده و برنده هم وجود دارد. طبیعی است بازنده‌ها انتقادهایی بعضا مخرب از این جشنواره داشته باشند. مسیر حرکت یک جشنواره جایی خطرناک می‌شود که به ابزار تجاری بدل شود. به نظر من آنجا خط قرمز است. به همین دلیل ما با مجموعه‌های دولتی نیز تعامل داریم. برای نمونه مرکز توسعه فناوری‌ها و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد - که متولی اصلی بررسی محتوای آثار دیجیتال داخلی است- حضور و نظارت مستقیم در جشنواره دارد. حتی تعدادی داور هم از این مرکز داریم.

اصولا سیستم داوری جشنواره وب پارسی چگونه بوده است؟

ملایری: برای ارزیابی از حدود ۱۳۰ نفر داور از بیرون مجموعه برگزار‌کننده جشنواره کمک گرفتیم. ما ترکیب داوران را از میان مدیران سایت‌های موفق، استادان دانشگاهی و روزنامه‌نگارهایی که با حوزه وب تعامل داشتند و به آن آشنا بودند، انتخاب کردیم.

شلیله: در کل داوران چند شاخه اصلی دارند. ما از وبلاگ نویس‌های فناوری اطلاعات، برخی روزنامه‌نگاران حوزه فناوری اطلاعات، مدیران سایت‌ها و شرکت‌های بزرگی که در این زمینه فعالیت می‌کنند و برخی از برندگان سال گذشته و طراحان مطرح در زمینه وب، کسانی که کسب و کارهای موفق داشته‌اند، دعوت کردیم در هیات داوران حضور داشته باشند. این افراد سایت‌ها را به صورت آنلاین مشاهده و بررسی کردند.

هر سال ترکیب داوران‌مان در حال بهتر شدن است. در دروه اول- که پنج سال پیش برگزار شد- تعداد داوران کمتر از ۵۰ بود، اما امسال ۱۳۰ داور داریم. این داورها را، هم ما انتخاب و دعوت می‌کنیم و هم برخی هستند که خود برای داوری این مراسم اعلام آمادگی می‌کنند. البته این نکته را متذکر شوم داورها امکان و اجازه رای دادن به وب‌سایت خود را ندارند.

آیا سابقه داوران بررسی شده بود؟

ملایری: بله. هم ما فعالان این حوزه را رصد می‌کنیم و هم این‌که خود افراد می‌توانند رزومه‌شان را ارسال کنند که توسط کارگروهی که داریم بررسی می‌شود و در صورت احراز شرایط به‌عنوان داور جشنواره انتخاب می‌شوند. از طرفی به واسطه رشد و افزایش تعداد وب‌سایت‌های داخلی و اشتیاق‌شان به شرکت در این رویداد، سعی ما بر این بوده تعداد داوران جشنواره را افزایش دهیم. اعتقاد ما بر این است که تعداد داوران به صورت متوازن افزایش یابد.

و تعداد بیشتر داوران چگونه باعث ارزیابی بهتر می‌شود؟

شلیله: تعدد داوران سبب می‌شود انتخاب سایت‌های برتر بر مبنای سلیقه یک گروه خاص نباشد. از همین‌رو ما به دنبال آدم‌های علمی، صاحبان کسب و کار در دنیای اینترنت، خبرنگار و حتی برخی کاربران عادی رفته‌ایم. در حقیقت تنوع داوران باعث می‌شود سلیقه یک گروه خاص حاکم نباشد.

ملایری: در اصل یک وب‌سایت از پنجره‌های مختلف مشاهده می‌شود. صرفا این نیست که یک وب‌سایت چه طراحی خوبی دارد. ممکن است طراحی‌اش خوب باشد، ولی محتوای کاملی نداشته باشد. از همین‌رو باید امتیازهای جداگانه‌ای برای بخش‌های مختلف در نظر گرفته می‌شد.

برای رای داوران وزن هم در نظر گرفته شده؟ برای مثال آیا نظر داوری که استاد دانشگاه است با شخصی که اطلاعات عمومی دارد و صاحب یک وبلاگ است، همتراز در نظر گرفته می‌شود؟

ملایری: من فکر می‌کنم اگر این مساله را از لحاظ ملاک‌های داوری ببینیم بهتر باشد. ملاک‌های داوری در جشنواره براساس پنج معیار اصلی است که بر پایه استانداردهای جهانی از آنها استفاده شده است. اولین معیار محتواست؛ برای مثال اگر سایتی در حوزه خودروست محتوایش چقدر درست است. ملاک دوم ساختار و مسیر است؛ یعنی این‌که باید ببینیم یافتن محتوا به چه صورت است. آیا این‌که سایت با یک کلیک به پایان می‌رسد (یک صفحه بیشتر ندارد) یا این‌که نه، شریان اطلاعات در آن وجود دارد. به این منظور که آیا کاربر می‌تواند با طی کردن مسیر مشخصی به حجم زیادی از داده برسد. ملاک سوم، بحث طراحی دیداری است که چقدر ظاهر سایت می‌تواند برای کاربر جذاب باشد.

ملاک چهارم، کارکرد سایت است که فنی به حساب می‌آید. پنجمین معیار هم تعامل کاربر است که مشخص می‌کند سایت چه مقدار با کاربر تعامل دو طرفه دارد. این معیار مشخص می‌کند سایت چقدر با کاربرش رابطه برقرار می‌کند و از متکلم وحده بودن خارج می‌شود؛ یعنی این‌که کاربر چقدر می‌تواند با آن تعامل برقرار کند. در نهایت داور تجربه کلی‌اش را از سایت با امتیازی نشان می‌دهد. همه این ملاک‌ها امتیاز یکسانی دارند. داوران از یک تا ۱۰ برای هر کدام از ملاک‌ها امتیاز می‌دهند. چون گروه‌هایمان را براساس موضوع قرار داده‌ایم نمی‌توانیم بگوییم برای مثال در یک سایت آموزشی طراحی دیداری از محتوا مهم‌تر است. در این روش رای‌ها به نوعی همتراز می‌شوند. برای مثال ممکن است رای یک خبرنگار مرتبط این حوزه که تجربه مرتبط زیادی دارد با رای یک استاد دانشگاه همپوشانی داشته باشد. در واقع ترکیب رای‌ها را ملاک قرار داده‌ایم. از لحاظ وزن، همه داوران ما یک وزن دارند.

و جشنواره امسال چگونه بود؟

ملایری: مهر ماه، ثبت نام جشنواره امسال یعنی دور پنجم آغاز شد و تا آخر دی ادامه داشت. صاحبان وب داخلی تا آخر دی فرصت داشتند وب‌سایت‌های خود را در پایگاه جشنواره وب ایران ثبت کنند. امسال بیش از ۶۰۰۰ وب‌سایت در ۵۸ شاخه مختلف مثل خودرو، املاک، آموزش و شاخه‌های غیرموضوعی مثل بهترین طراحی یا مثلا بهترین کدنویسی HTML در جشنواره ثبت‌نام کرده بودند.

آیا ۱۳۰ داور، تمام سایت‌هایی را که گفتید بررسی کرده‌اند؟

شلیله: خیر، برخی داوران ممکن است در گروه خاصی رای بدهند، ولی عموما به همه سایت‌ها رای می‌دهند. این‌طور نیست که خود داور بتواند به گروه خاصی برود و به آن سایت‌ها رای بدهد. هر داور با وارد شدن به سیستم رای‌دهی به صورت تصادفی با یکسری سایت روبه‌رو می‌شود که باید به آنها رای بدهد. هر داور باید به یک تعداد حداقلی رای بدهد، اما تعداد حداکثری یا در واقع مرزی برای تعداد سایت‌هایی که می‌تواند رای بدهد وجود ندارد. متوسط رای داورها بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ است، اما داورانی هم داریم که به ۱۳۰۰ سایت رای داده‌اند. داوران در این یک ماه و نیم گذشته به‌طور میانگین هر روز ده تا ۱۵ سایت را دیده‌اند. ملاک‌های رای‌گیری و شیوه رای دادن داورها دقیقا براساس نمونه خارجی همین جشنواره یعنی وِبی (webby) است.

جایزه نقدی یا امتیاز ویژه‌ای برای سایت‌هایی که برنده اعلام می‌شوند از سوی جشنواره در نظر گرفته شده بود؟

شلیله: خیر، فقط تندیس به آنها اعطا شد.

ولی مشخص است اعتبار برگزیده شدن توسط جشنواره وب ایران می‌تواند برای مدیران وب سایت‌های تجاری یا خرید و فروش اینترنتی، تبلیغی عالی به حساب آید. برایم جالب است در این میان چه چیزی نصیب جشنواره وب ایران و برگزارکنندگان آن می‌شود؟

ملایری: مسلم است هر چقدر مشارکت بیشتر باشد منفعتش بیشتر است. چون جامعه بزرگ‌تری را در کنار خودمان داریم. برای مثال می‌توان از این جامعه برای رسیدن به هدف‌های کسب و کار استفاده کرد.

شلیله: جشنواره در مجموعه ما به‌عنوان یک محصول سود ده تجاری تعریف نشده و بیشتر جنبه فرهنگی آن مد نظرمان بوده است.