از صحنه تا قاب

شاید این باورِ جاافتاده میان عوام و خواص که تئاتر زیربنایی برای سینماست و بازیگران موفق سینما همگی از عرصه‌ی تئاتر شروع کرده‌اند تا جایی پیش رفته باشد که بتوان، نه برای بالا …

شاید این باورِ جاافتاده میان عوام و خواص که تئاتر زیربنایی برای سینماست و بازیگران موفق سینما همگی از عرصه‌ی تئاتر شروع کرده‌اند تا جایی پیش رفته باشد که بتوان، نه برای بالا بردن یکی نسبت به دیگری و ارج نهادن به آن بلکه برای تفکیک این دو از یکدیگر، مطالبی را بیان کرد:

ابتدا این که ابزار بازیگری در تئاتر در جهت ایفای نقش برای تماشاگر به دو عامل بیان و بدن تفکیک شده که کاملاً تفاوت دارد با ابزاری که در سینما در راستای همین امر استفاده می‌شود، یعنی عنصر غیرقابل حذف سینما که قاب است نوع دیگری از بازی را، با استفاده از میمیک یا همان حالات چهره، می‌طلبد که در تئاتر هیچ تأثیری ندارد. حتی شاید بتوان گفت که ابزار مناسب هر کدام می‌تواند در زمینه‌ی دیگری نامناسب باشد؛ برای مثال بیان صحیح یک بازیگر بر صحنه‌ی تئاتر - که می‌تواند موجب خارج شدن چهره از حالت عادی شود و اصلاً به خاطر فضای موجود دیده نمی‌شود و نه این‌که لازم است - می‌تواند اشتباه تلقی شده و در سینما موجب اختلال شود، چرا که نوع دیگری از بیان مد نظر است. پس لازمه‌ی این که بازیگران خوب تئاتر، در سینما هم بازیگران موفقی باشند این است که نوع دیگری از بازی را در آن‌جا ارایه دهند.

از طرفی از آن‌جا که در ایران گرایش بازیگری به صورت آکادمیک در رشته‌ی تئاتر گنجانده شده و در رشته‌ی سینما چنین گرایشی وجود ندارد و از طرف دیگر شاید نتوان تشابهات این دو رشته را در رشته‌های دیگر دید، این امر طبیعی است که بازیگران تئاتر، به خاطر تجاربی متشابه در این دو رشته، از بازیگرانی که بدون تجربه و تحصیلات آکادمیک و ... و شاید با چیزهایی عکس این‌ها وارد سینما شده‌اند در مرتبه‌یی بالاتر قرار بگیرند. هرچند این موضوع را می‌توان از بُعد دیگری هم بررسی کرد، مثلاً بازیگرانی که در سینما به واسطه‌ی بازی‌های چشمگیر مطرح هستند وقتی بر صحنه‌ی تئاتر حاضر می‌شوند بازی‌های قابل قبولی را ارایه نمی‌دهند.

پس می‌توان بر تفاوت بازیگری سینما و تئاتر و این که مطلقاً بازیگران خوب سینما از تئاتر نیستند تأکید کرد. صد البته نکته‌یی که نباید نادیده گرفته شود این است که در همه‌ی جوامع حرفه‌یی بازیگری دنیا، بازیگرانی از تبار «پاچینو» وجود دارند که هم بر صحنه‌ی تئاتر و هم در سینما خوش می‌درخشند ولی نکته‌ی مهم‌تر این که از آنان به عنوان استثنائات این وادی یاد می‌شود و می‌دانیم که شاخصه‌ی مهم استثنا بودن، محدود بودن است که باعث می‌شود از آن‌ یاد شود.

لذا، تفاوت دارد این قاب با آن صحنه و نیز بازیگری‌هایشان به اندازه‌ی تمایز این صحنه با آن قاب متفاوت می‌گردد ...

وحید صلاحی