مسافری در مسیر جاده ابریشم

از مهم‌ترین ویژگی‌های عصر صفوی، گسترش روابط خارجی با کشور‌های اروپایی بود. این موضوع به مسافرت بسیاری از جهانگردان اروپایی به ایران منجر شد، از جمله این افراد می‌توان به ژان شاردن اشاره کرد که سفرنامه او زمینه آشنایی بیشتر جوامع اروپایی را با سرزمین ایران فراهم آورد.

از مهم‌ترین ویژگی‌های عصر صفوی، گسترش روابط خارجی با کشور‌های اروپایی بود. این موضوع به مسافرت بسیاری از جهانگردان اروپایی به ایران منجر شد، از جمله این افراد می‌توان به ژان شاردن اشاره کرد که سفرنامه او زمینه آشنایی بیشتر جوامع اروپایی را با سرزمین ایران فراهم آورد.

ژان شاردن، شانزهم نوامبر سال ۱۶۴۳ در پاریس به دنیا آمد. وی فرزند جواهر فروشی ثروتمند بود. شاردن حدود سال ۱۶۶۴ برای تجارت و جستجوی جواهرات روانه مشرق زمین شد و در صدد برآمد از طریق ایران راهی هندوستان شود. شاردن طی سفر های خود به ایران با دو پادشاه صفوی؛ شاه عباس دوم و شاه سلیمان ملاقات داشت و طی سال ها اقامت در ایران زبان فارسی را بخوبی فرا گرفت.

شاردن پس از بازگشت به اروپا، مشاهدات سفر خود در ایران را به چاپ رساند. این سفرنامه به زبان فرانسه تالیف شد. در این سفرنامه شاردن به تشریح کلی اوضاع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی ایران پرداخته است و باورها و عادات ایرانیان و تاریخ و جغرافیای این سرزمین را تشریح کرده است. توصیف شاردن از شرایط جامعه ایرانی در عصر صفوی، الهام بخش آثار برخی از نویسندگان و متفکران اروپایی همچون منتسکیو، ولتر و روسو شد.

گزارش های شاردن درباره راه و رسم زندگی مردم، آیین دربار، وضعیت اصناف و معماری از دقت بالایی برخوردار است.شاردن تحت تاثیر شرایط جدید اروپا ضمن بیان گزارش های خود از جامعه ایران به مقایسه آن با جوامع اروپایی پرداخته است.

شاردن ایرانیان را دارای روحیه ای متعادل می داند که به علت تنوع آب و هوایی، از آداب و رسوم متنوعی نیز برخوردار هستند. از نظر وی ایرانیان به علت روابط محدود با دیگر نقاط جهان، تصور درستی از دنیای خارج نداشتند.

شاردن مردم ایران را برخوردار از تسامح مذهبی می داند، و معتقد است قدرت پادشاهان صفوی در مقایسه با پادشاهان اروپایی، قدرتی مطلق است. شاه صفوی صاحب اختیار مشاغل و امور حکومتی بود و تمام طبقات اجتماعی از وی به صورت کامل اطاعت می کردند. وی قدرت اشراف و بزرگان ایرانی را در مقایسه با همتایان اروپایی خود بسیار اندک می دانست.

شاردن شیوه آموزشی در مدارس عصر صفوی را همان روال گذشتگان می داند که در دنیای جدید جایی نداشت. علوم تدریسی در این مدارس مبتنی بر صرف و نحو، کلام، فلسفه، ریاضیات، نجوم، طب قدیم و ادبیات عرب بود و هیچ خبری از دانش های جدید اروپایی نبود.

شاردن فعالیت علمی در ایران عصر صفوی را فاقد ضابطه مشخص علمی می داند و اعتقاد دارد دانشمندان ایرانی با کلی نگری و کلی گویی صرفا به آرای قدما می پردازند و هیچ شناختی از علوم جدید ندارند. به اعتقاد شاردن در عصر صفوی، علوم دینی از اعتبار و ارزشی بیشتر از علوم طبیعی برخوردار بود و از اقبال بیشتری بهره می برد.

استقبال از سفرنامه شاردن، در زمان حیات وی در اروپا بسیار گسترده بود و این کتاب بارها تجدید چاپ یا به زبان های دیگر اروپایی ترجمه شد. احتمالا اطلاعات مطرح شده در این سفرنامه می توانست اروپاییان را که در آغاز راه استعمار مشرق زمین قرار داشتند، یاری دهد.

مهناز نگهی