تخت سلیمان چشم به راه تماشا

همه چیز برای انتخاب این مقصد هیجان انگیز بود از چهارمین اثر ثبت شده در یونسکو گرفته تا افسانه ها و داستان های عجیبی که می توانست وسوسه رفتن و از نزدیک دیدن را برای هر کسی دو چندان کند

همه چیز برای انتخاب این مقصد هیجان‌انگیز بود. از چهارمین اثر ثبت شده در یونسکو گرفته تا افسانه‌ها و داستان‌های عجیبی که می‌توانست وسوسه رفتن و از نزدیک دیدن را برای هر کسی دو چندان کند. مقصد یا حالا دیگر بهتر است بگوییم مسیر پرجاذبه‌ای که تجربه آن تنها یک سفر نبود، بلکه ترکیبی از کوهپیمایی، پیاده‌روی و طبیعتگردی، بازدید تاریخی، غارنوردی و ده‌ها تجربه جدیدی بود که جذابیت منطقه را دوچندان می‌کرد.

البته روزی که تخت سلیمان را به عنوان مقصد توریستی انتخاب کردیم هیچ فکر نمی‌کردیم با یک تیر ده‌ها نشان بزنیم. آن هم نشان‌هایی که بدون اغراق جزو تجربه‌های متفاوت سفرهایمان خواهد شد. برای رسیدن به مجموعه عظیم تخت سلیمان که در ۴۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان تکاب در استان ارومیه واقع شده است از مسیر تهران – قزوین به طرف زنجان حرکت کردیم. انتخاب این مسیر گذشته از تمام جاذبه‌هایی که در ادامه پیش رویمان قرار داد، فرصت بازدید از بزرگترین گنبد آجری جهان را هم ایجاد کرد. قبل از رسیدن به زنجان توقف کوتاهی کردیم و از نزدیک به تماشای یکی دیگر از «ترین»‌های ایران و به راستی نمونه خارق‌العاده هنر و معماری ایرانی – اسلامی یعنی گنبد سلطانیه رفتیم.

تقریباً ۵۰ کیلومتر بعد از ابهر زمانی که از سمت غرب وارد بخش کوچک سلطانیه می‌شویم، برای پیدا کردن بزرگترین گنبد آجری جهان که به کلیسای مریم مقدس فلورانس هم فخر می‌فروشد، نیازی به پرس‌وجو نیست چرا که از همان ابتدای مسیر گنبد عظیم و فیروزه‌ای سلطانیه به هر مسافر و تازه واردی خوشامد می‌گوید. به راستی برای درک بعضی از عظمت‌ها هیچ وصف و توصیفی به اندازه چشمان نظاره‌گر آدم را یاری نمی‌کند.

این گنبد عظیم و چشم‌نواز که بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد و به دستور سلطان الجایتو ساخته شده، بلندترین گنبد جهان است. گنبد سلطانیه در زمان ساخت بلندترین ساختمان جهان بوده و حتی از برج‌های بلندی مثل امپایر استیت بیلدینگ نیویورک، مرکز ارتباطی تورنتو و برج کوالالامپور هم بلندتر بوده و امروز با ارتفاع ۵/۴۸ متر پس از کلیسای مریم مقدس و مسجد ایاصوفیه استانبول سومین گنبد بزرگ جهان و اولین گنبد آجری به لحاظ استفاده و به کارگیری آجر در ساخت محسوب می‌شود. گنبد سلطانیه در سال ۱۳۸۴ به عنوان هفتمین اثر ملی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

اگرچه این بنای حیرت‌آور در نگاه اول چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند اما به محض ورود به ساختمان سلطانیه و روبه‌رو شدن با حجم انبوهی از داربست‌هایی که از پیکر دیوارها بالا رفته بخش اعظمی از هیجان و حیرت بازدیدکنندگان با تعجب روبه‌رو می‌شود، تعجب از این موضوع که چرا کار مرمت و احیای چنین بنای باشکوهی باید بیش از ۵۰ سال به طول بینجامد! بعد از گشت کوتاهی در زنجان و روستاهای اطراف که هر کدام جاذبه‌های فراوانی دارد و برای لذت بردن از آن باید با فرصت کافی و مختص زنجان به این شهر سفر کرد، از مسیر دندی به سمت تخت سلیمان و تکاب حرکت کردیم.

سراشیبی مسیر شهر دندی جاده‌ای پرخم و پیچ در دل دشت‌های وسیع دامنه زاگرس است که طبیعت سرسبز و زیبا به اضافه بکر بودن مسیری که شما را با خود به ارتفاع باورنکردنی می‌برد، همه‌چیز را برای لذت بردن مسافر از مسیر فراهم کرده است. علاوه برآن دندی یکی از شهرهای معدنی کشور است که به دلیل جا دادن معادن مختلف در خود بیشتر چهره‌ای صنعتی به خود گرفته و ورود مسافران و گردشگران را به منطقه با کندی قابل توجهی مواجه کرده است.

پس از پشت سر گذاشتن جاده دندی که به راستی مسیر بکر و پرجاذبه‌ای بود و شاید تا قبل از آن، نمونه‌ای حتی شبیه به آن را هم در هیچ مسیر دیگری ندیده بودیم. دشت‌های وسیع و سرسبز که ظرف مدت کوتاهی با پیچ و خم جاده به زیر پا می‌رفت و در ارتفاعات بالاتر دامنه‌های سرسبزی که هر لحظه وسیع‌تر می‌شد به کمک هوای مه‌آلودی که دشت را محاصره می‌کرد جلوه بی‌نظیری به مسیر بخشیده بود.

پس از پشت سر گذاشتن مسیر یک ساعته جاده دندی به محوطه تاریخی تخت‌سلیمان رسیدیم. جایی که گذشته از تمام تعریف‌ها و اسطوره‌هایی که از آن به گوش می‌رسد و گذشته از این که چهارمین اثر ثبت‌شده کشور در یونسکو است باید به تماشای آن رفت تا از نزدیک قدم به شاهراه چاکرا‌های زمین‌گذاشت.

به گفته کارشناسان و انرژی درمانان ، بزرگترین چاکرای زمین که انرژی از آن ساطع می‌شود، درست در محل دریاچه حیرت‌آور تخت‌سلیمان واقع شده است.

برخی هم معتقدند شهر تاریخی شیز (زادگاه زرتشت) همین تخت‌سلیمان کنونی است که بعدها به دلایل مختلف مانند فوران کوه‌های آتشفشانی اطراف مدفون شده است.

مجموعه تخت‌سلیمان شامل دریاچه‌ای همیشه خروشان که حاصل یک چشمه آتشفشانی است، برج و باروی سنگی، چهار طاقی آتشکده آذرگشسب (آتشکده پادشاهان و جنگاوران)، نیایشگاه آناهیتا، کاخ‌های دوران ساسانی و ساختمان‌های مربوط به سلاطین ایلخانی می‌شود.

درباره دریاچه عجیب و شگفت‌انگیز تخت‌سلیمان روایت‌ها و گمانه‌زنی‌های مختلفی وجود دارد و ازجمله معروف‌ترین آنها این است که این دریاچه با عمق ۱۱۲متر و قدمت دو میلیون سال محل مقدسی برای ریختن گنج‌ها و ثروت پادشاهان مختلف به عنوان نذر درون آن بوده است. به اعتقاد برخی از کارشناسان هم نذر معروف کوروش پادشاه هخامنشی به عنوان نذر پیروزی درون این دریاچه سالها است با خیال آسوده از در امان بودن آرمیده است. تقریباً می‌توان گفت دسترسی، شنا، غواصی و حتی به کارگیری تجهیزات برای رسیدن به کف دریاچه غیرممکن است.

به دلایل مختلفی مانند عمق بی‌نهایت، املاح زیاد و فشار حاصل از حفره آتشفشانی و شاید هم به اعتقاد محلی‌ها به علت طلسم این دریاچه، امکان دسترسی به داخل آن وجود ندارد و همین نکته گمانه‌زنی‌ها در مورد گنج بی‌نهایت کف دریاچه را قویتر می‌کند. اما گذشته از تمام روایت‌ها و قدمت تاریخی تخت سلیمان، فضای عجیبی که در اطراف دریاچه و محوطه وجود دارد حس و حال عجیبی به گردشگران و هر کس که برای تماشای این محوطه بکر آمده باشد منتقل می‌کند.

حتی فکرش هم خیال شیرین و دل‌انگیزی است. قدم زدن در جایی که می‌گویند زادگاه زرتشت است، دومیلیون سال قدمت دارد، دریاچه‌ای دارد با عمق ۱۱۲متر که با وجود دو خروجی آب، هیچ‌گاه آبش خشک یا حتی کم هم نمی‌شود، یکی از بزرگترین نیایشگاه‌ها و آتشکده‌های دوران ساسانی است و از همه مهم‌تر محل تلاقی انرژی‌های نیک‌زمین است. تخت سلیمان مجموعه‌ای عظیم، فوق‌العاده و متنوع است که هیچ تماشاگری از نظاره آن پشیمان نخواهد شد.

اما این تمام شگفتی‌های این منطقه نیست، در سه‌کیلومتری غرب تخت سلیمان کوه مخروطی عجیبی وجود دارد که در نگاه اول به دلیل ظاهر غیرعادی توجه مسافران را به خود جلب می‌کند. این کوه مخروطی که هزاران سال پیش بر اثر فوران آتشفشان به وجود آمده به زندان سلیمان یا کوه شیطان شهرت یافته است. اگر مسافر این منطقه شدید حتماً مسیر کوتاه این کوه را طی کنید تا به لبه حفره این آتشفشان خاموش برسید و یکی از شگفت‌انگیزترین دهانه‌های آتشفشانی خاموش را از نزدیک تماشا کنید.

برای ادامه این سفر هم گذراندن ساعاتی کوتاه در مجتمع آبگرم و حرکت به سمت تکاب و بازدید از مسجد تاریخی این شهر و غارهای شگفت‌انگیز اطراف پیشنهاد مناسبی است. تخت سلیمان چهارمین اثر ثبت شده در یونسکو است، قدمت غیرقابل تخمینی دارد، شگفتی‌ها و تنوع جاذبه‌هایش بی‌شک دل هر بازدیدکننده‌ای را با خود همراه می‌کند اما با وجود تمام این جاذبه‌ها سالهاست به دلیل محرومیتی که حاصل بی‌غمی و نگرانی برخی‌ها در منطقه است در سکوت همیشگی خود چشم به راه دیده شدن به انتظار نشسته است.

انتظاری طولانی که حتی گذر زمان هم مرهمی بر آن نمی‌شود. شاید قبل از آنکه نگاه کسی به شگفتی‌های منطقه جلب شود از سکوت و خلوتی عجیب چنین منطقه پرجاذبه متعجب شود. اینجا به طرز عجیبی خلوت است آنقدر که لازم است چند بار تابلوی ثبت در یونسکو را بخوانی و به اطلاعات قبلی‌ات پافشاری کنی تا مطمئن شوی اشتباه نیامده‌ای و تازه وقتی مطمئن می‌شوی بیشتر تعجب می‌کنی که چرا زادگاه زرتشت، سرزمین اسطوره‌ها و تاریخ و شگفتی‌های بی‌پایان حتی به اندازه یک پارک کوچک هم مورد توجه قرار نگرفته است؟

به گفته مردم محلی از زمان‌های دور تا به امروز برخی افراد به دلیل ترس از به خطر افتادن منافع‌شان اجازه رونق امکانات توریستی در منطقه را نداده‌اند و کاش هتل، رستوران، اقامتگاه، جاده مناسب و... امکاناتی بود تا بهانه‌ای می‌شد برای رد این ادعا! نمی‌دانم چه شد که چوب منفعت‌طلبی بار دیگر به جان پیکر بی‌رمق کهن تاریخ این مرز و بوم افتاده است و هیچ‌کس یادش نیست تخت‌سلیمان که در محاصره معادن باارزش اطراف است، هیچ از معدن طلایی که در چند کیلومتری آن قرار دارد کم ندارد و کاش به همان اندازه کسی نگران معادن طلای تاریخ هم بود.

مسافر تخت سلیمان شوید تا از نزدیک به تماشای این معدن بی‌پایان شگفتی‌ها درست در قلب زمین، بنشیند.

(با تشکر از امیر غفاری که دراین سفر ما را یاری کرد)