تنفس شیعه در تونس , سرزمین دوستداران اهل بیت

بعد از تحولات تونس که بیداری اسلامی و بیداری تشیع بود, به تازگی شمار بسیاری از مردم تونس به ویژه در شهرهای جنوبی این کشور مانند قابس و قبلی به مذهب تشیع گرویده اند

بعد از تحولات تونس که بیداری اسلامی و بیداری تشیع بود، به تازگی شمار بسیاری از مردم تونس به ویژه در شهرهای جنوبی این کشور مانند قابس و قبلی به مذهب تشیع گرویده‌اند.

روح الله پورطالب سرویس بیداری اسلامی رویداد،جمهوری تونس کشوری است در شمال آفریقا با مساحت ۱۶۳،۶۱۰ کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر ۱۱ میلیون نفردارد.این کشور بر کرانه دریای مدیترانه قرار دارد و از غرب با الجزایر و از شرق و جنوب با لیبی هم‌مرز است. پایتخت این کشور شهر "تونس" است. در سال ۱۸۸۱ فرانسه، تونس را مستعمره خود نمود. با آغاز جنگ جهانی دوم، ارتش آلمان برای تقویت پایگاه متحدین در شمال آفریقا، در تونس نیرو پیاده کرد. در سال ۱۹۴۳ نیروهای ارتش آلمان از تونس عقب‌نشینی کردند و تونس به کنترل متفقین درآمد. این کشور طی پیمان پاریس که در سال ۱۹۵۶ میلادی امضاء شد، استقلال خود را به دست آورد.

کشور تونس به ۲۴ استان (یا ولایة) تقسیم شده و سه جزیره مهم نیز به نام‌های"زمبره"، "قرقنه" و "جربه" دارد. در دوران باستان، "رومی ها" در تونس حضور داشتند و پس از اسلام نیز "خراسانی ها" و "ترک‌ها" در این سرزمین دولت و حاکمیت یافتند.

اما حضور تشیع در این کشور به همان قرن اول ظهور اسلام برمی‌گردد؛ حتی قبل از زمانی که دولت ادارسه (ادریسی ها) در قرن دوم هجری در مراکش و حکومت فاطمیون در مصر و تونس ایجاد شد.

ساکنان اصلی تونس "بربرها" بودند که از موالیان اهل‌بیت(ع) به شمار می‌رفتند. شدت این ولاء به حدی بود که پس از واقعه جانسوز کربلا، یکی از قیام‌های خونخواهی،‌ به وسیله آنان و در تونس فعلی رخ داد. بنی‌امیه نیز مشابه آنچه در "قتل‌عام حرّه" در مدینه منوره انجام داده بود را در تونس اعمال کرد.

مانند تمامی کشورهای آفریقا، در تونس نیز سه نوع شیعه وجود دارد:

۱. شیعیان کهن.

۲. نو شیعه‌ها (مستبصرین).

۳. اهل‌سنت دوستدار اهل‌بیت (ع).

از آنجا که اکثریت مسلمانان تونس به لحاظ "عقیده"، بشدت علاقمند به اهل‌بیت(ع) هستند و از لحاظ "عمل" نیز پیرو مذهب مالک بن انس ـ که نزدیک‌ترین مذهب فقهی سنی به تشیع محسوب می‌شودـ می‌باشند، می‌توان بسیاری از مردم تونس را شیعیانی دانست که از تشیع خود بی‌اطلاع هستند!

یکی از نشانه‌های این تشیع، مراسم ماه محرم است که به اشکال گوناگون در تونس و دیگر کشورهای آفریقایی وجود دارد و از ارزش خاصی برخوردار است. در تونس از زمان تسلط فاطمیان بر این کشور، مذهب تشیع و سنت‌های آن از جمله مراسم سوگواری ایام عاشورا جزء آیین‌های ‌اجتماعی مردم قرار گرفت؛ به طوریکه عاشورا تا چندی قبل جزء تعطیلات رسمی این کشور بود. مردم تونس در ایام محرم از هرگونه مراسم شادی مانند جشن عروسی و ختنه‌کنان خودداری می کنند. آنها حتی در عزاداری‌هایشان در این ماه، از خوردن غذاهای رنگین اجتناب‌ می کنند و صبح عاشورا نیز به قبرستان‌ها و مزار اموات سرمی زنند و معتقدند که همه ارواح در روز عاشورا کنار قبر خود حضور پیدا می کنند و منتظر دیدار بستگان زنده خود هستند.

مردم تونس شب عاشورا با آتش زدن علف‌های خشک و شعله‌ور کردن آنها که به «اجیجه» شهرت دارد، گلوله‌هایی شلیک می کنند و بر این اعتقادند که این عمل موجب شادمانی اطفال کربلا می شود. این سنت، شبیه به شمع‌روشن کردن شیعیان ایران در شام غریبان است که نوعی همدردی با اطفال امام حسین(ع) محسوب می‌گردد.

اما گذشته از ریشه‌های عمیق تشیع در شمال آفریقا :

گروه دوم شیعیان تونس (یعنی مستبصران و نوشیعه‌ها) اکنون خود را به دو گروه تقسیم می‌کنند:

"شیعیان مذهبی" و "شیعیان سیاسی".

منظور از شیعیان سیاسی کسانی هستند که جریانات سیاسی آنها را به مذهب شیعه متمایل کرده است.

شیعیان مذهبی نیز کسانی هستند که با مطالعه و تحقیق به مذهب شیعه گرویده‌اند.

شیعیان تونس بیشتر در جنوب این کشور و مناطقی مانند "قفصه"، "قابس"، "سوسه"، "مهدیه" و نیز شهر "تونس" پایتخت این کشور زندگی می‌کنند و به تبع رویکردهای مختلفی که دارند گاه افراط و تفریط نیز در بین آنان به چشم می‌خورد؛ اما به شکل کلی، شیعیان تونس، ذهنیتی ساده و بدون غل و غش در ارتباط با این مذهب دارند و برخی مسائل اختلاف‌برانگیز که بین نخبگان تشیع در کشورهای اصلی شیعه وجود دارد در این کشور مطرح نیست.

وجود مستبصر مشهور «دکتر سید محمد تیجانی سماوی» که از اهالی شهر "قفصه" یکی از شهرهای جنوبی کشور تونس است نیز علت گرایش بسیاری از تونسی‌ها ـ چه در داخل این کشور و چه در اروپا ـ به مذهب اهل‌بیت(ع) شده است.

در جولای سال ۲۰۰۷ هفته‌نامه الوطن تونس ـ که گفته می‌شود "گرایش بعثی" دارد ـ با چاپ مقاله‏ای با عنوان چگونه شیعه شدند و... چرا؟ ضمن چاپ عکس نه نفر از شیعیان تونس مانند «تیجانی» و «مبارک بغداش» ، به مسائلی مانند تعریف شیعه، کیفیت انتشار تشیع در تونس، مشکلات شیعیان تونس و ازدواج موقت، پرداخت و تلاش نمود بین مسلمانان تونس فتنه‌انگیزی کند. این نشریه سپس خواهان اظهار نظر مردم در ارتباط با تشیع از طریق ایمیل شد؛ که به لطف خدا اینگونه توطئه‌ها نیز به شناخت بیشتر مردم و در نتیجه گسترش این مذهب خواهد انجامید.

یکی از نگرانی های شیعیان تونسی، فرزندان آنها و باصطلاح "نسل جدید" است. این نگرانی با وجود دو تهاجم فرهنگی که از سوی "غرب" و "وهابیت" علیه اسلام اصیل آغاز شده است جدی‌تر نیز به نظر می‌رسد.

اما بعد از تحولات تونس که بیداری اسلامی و بیداری تشیع بود، به تازگی شمار بسیاری از مردم تونس به ویژه در شهرهای جنوبی این کشور مانند قابس و قبلی به مذهب تشیع گرویده‌اند.

مجموعه‌ای تونسی از وزارت امور دینی تونس خواسته است که اجاره فعالیت برای تاسیس یک جمعیت فرهنگی شیعی با هدف احیای میراث شیعی تونس را بدهد. این مجموعه نام "مودت فرهنگ شیعی" بر خود دارد و مقر آن در تونس پایتخت این کشور است. بنا به گزارش‌ها این مجموعه هنوز اجازه فعالیت دریافت نکرده است اما برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که به آن اجازه فعالیت‌های عادی مثل توزیع کتب و ایجاد مرکزی برای تجمع طرفدارانش داده شده است.

این نخستین نهاد فرهنگی رسمی شیعی است که در تونس اعلام موجودیت می‌کند و قرار است برای ترویج فرهنگ تشیع و عقاید آن فعالیت داشته باشد. علاوه بر آن می‌تواند فعالیت سیاسی خود را نیز آغاز کرده و با اعمال نفوذ در میان جمعیت‌ها و احزاب سیاسی از نامزد مورد حمایت خود همه‌گونه پشتیبانی‌ای داشته باشد.

مذهب تشیع در تونس مذهب غریبی نیست. افرادی نظیر التیجانی السماوی و عماد الدین الحمرونی از جمله کسانی هستند که از تونس برخاسته‌اند و برای ترویج و تبلیغ مذهب تشیع فعالیت‌های گسترده‌ای داشته‌اند. آنها بارها به ایران سفر کرده‌اند و با مقام‌های ارشد ایرانی دیدارهای مکرر و متعددی انجام داده‌اند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این دو چهره بارز شیعی مرجعیت معنوی بسیاری از تونسی‌ها برای گرویدن به مذهب تشیع محسوب می‌شوند. به تازگی شمار بسیاری از مردم تونس به ویژه در شهرهای جنوبی این کشور مانند قابس و قبلی به مذهب تشیع گرویده‌اند.

در حال حاضر هزاران نفر در تونس به مذهب تشیع گرویده‌اند و شمار پیروان این مذهب روز به روز در حال افزایش است. این مساله باعث نگرانی برخی افراد سنی نیز شده است.

بر اساس بند نخست قانون اساسی تونس، این کشور کشوری مستقل به زبان عربی است و دین رسمی آن اسلام است و به هیچ به مذهب خاصی از اسلام اشاره نشده است. در هیچ کجا از قانون اساسی تونس اشاره نشده که مذهب سنی که اکثریت جمعیت این کشور به آن گرایش دارند تنها مذهب این کشور است بلکه بر عکس بر آزادی عقیده و عدم تمایز میان مذاهب و ادیان تاکید شده است.

روح الله پورطالب