احكام روزه

روزه آن است كه انسان برای انجام فرمان خداوند عالم, از اذان صبح تا مغرب, از چیزهایی كه روزه را باطل می كند, خودداری نماید

●تعریف روزه

روزه آن است كه انسان برای انجام فرمان خداوند عالم, از اذان صبح تا مغرب, از چیزهایی كه روزه را باطل می كند, خودداری نماید.

●نیّت روزه

در نیت روزه همین قدر كافی است كه انسان برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب كاری كه روزه را باطل می كند, انجام ندهد, وجاری كردن بر زبان و یا گذراندن از قلب لازم نیست.

(امام۱۵۵۰/, گلپایگانی/ ۱۵۵۹, اراكی/ ۱۵۸۶)

(تحریرالوسیلهٔ, ج ۱, ص ۲۷۸)

۱- انسان می تواند د رهر شب از ماه رمضان برای روزه ی فردای آن نیت كند و بهتر است كه شب اوّل ماه هم نیت روزه ی همه ی ماه را بنماید.

(امام ۱۵۵۱/, اراكی ۱۵۸۷/, گلپایگانی ۱۵۶۰/)

۲- نیّت روزه ی ماه رمضان وقت معیّن ندارد. از اول شب ماه رمضان تا اذان صبح, هر وقت نیت روزه ی فردا بكند اشكال ندارد.

(امام ۱۵۵۲/, اراكی ۱۵۸۸/, گلپایگانی ۱۵۶۱)

●مسائل متفرقه ی نیّت

۱- اگر در روزه ی واجب معیّن مثل روزه ی رمضان (۱) از نیت روزه گرفتن برگردد (۲) روزه اش باطل است, ولی چنانچه نیت كند چیزی را كه روزه را باطل می كند به جا آورد در صورتی كه آن را انجام ندهد روزه اش باطل نمی شود. (امام ۱۵۷۰/)

۲- اگر پیش از اذان صبح نیت كند و بخوابد و بعد از مغرب بیدار شود, روزه اش صحیح است.

(امام ۱۵۶۰/, اراكی ۱۵۹۶/, گلپایگانی ۱۵۶۹)

۱- مردّد شود كه روزه ی خود را باطل كند یا نه و یا قصد كند كه روزه را باطل كند روزه اش باطل می شود.

(گلپایگانی ۱۵۷۹/)

۲- یا نیت كند كه چیزی راكه روزه را باطل می كند به جا آورد. روزه اش باطل است.

(اراكی ۱۶۰۶/)

●چیزهایی كه روزه را باطل می كند:

۱- خوردن و آشامیدن.

۲- جماع.

۳- استمناء.

۴- دروغ بستن به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر(ص).

۵- رساندن غبار غلیظ به حلق.

۶- فروبردن تمام سر در آب(۱).

۷- باقی ماندن عمدی بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح.

۸- اماله كردن با چیزهای روان.

۹- قی كردن.

(گلپایگانی/ ۱۵۸۱)

۱- حرام است و بنابر احتیاط لازم روزه را باطل می كند.

(امام/ ۱۵۷۲, اراكی/ ۱۶۰۸)

●روزه ی مسافر

مسافری كه باید نمازهای چهار ركعتی را در سفر, دو ركعت بخواند نباید روزه بگیرد و مسافری كه نمازش را تمام می خواند مثل كسی كه شغلش مسافرت, یا سفر او معصیت است, باید در سفر روزه بگیرد.

(امام/ ۱۷۱۴, گلپایگانی/ ۱۷۲۳, اراكی/ ۱۷۴۷ و.)

حكم نماز و روزه ی مسافر مثل هم است بنابراین هر كس باید نمازش را تمام بخواند مثل (دائم السفر) باید روزه هم بگیرد.(تحریر الوسیله ی, ج ۱, ص ۲۹۵.)

●به سفر رفتن و روزه گرفتن

۱ـ مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد ولی اگر برای فرار از روزه باشد مكروه است.

(امام/ ۱۷۱۵,گلپایگانی/ ۱۷۲۴,اراكی/ ۱۷۴۸)

۲ـ در روزی كه روز واجب معینی غیر از رمضان بر او واجب است : نباید(۱)در آن روز مسافرت كند و اگر در سفر باشد باید (۲) قصد كند كه ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد.

(امام/ ۱۷۱۶,گلپایگانی/ ۱۷۲۵, اراكی/ ۱۷۴۹)

▪تذكر :

اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید باید روزه ی خود را تمام كند و اگر پیش از ظهر مسافرت كند, وقتی به حد ترخص برسد یعنی به جایی برسد كه دیوار شهر را نبیند و صدای اذان آن را نشنود , باید روزه ی خود را باطل كند و اگر پیش از آن روزه ی خود را باطل كند بنابر احتیاط (۳) كفاره نیز بر او واجب است.

(امام/ ۱۷۲۱, اراكی/ ۱۷۵۴)

۴ـ مسافری كه پیش از ظهر به وطنش یا به جایی كه می خواهد ده روز در آنجا بماند, چنانچه كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد می تواند آن روز را روزه بگیرد. و اگر در ماه رمضان باشد باید آن روز را روزه بگیرد.

۱- بنابر احتیاط لازم.(گلپایگانی/ ۱۷۲۵)(امام/ ۱۷۲۲, اراكی/ ۱۷۵۵, گلپایگانی/ ۱۷۳۱)

۲- بنابر احتیاط لازم.(گلپایگانی/ ۱۷۲۵)

۳- كفاره بر او واجب است.(امام/ ۱۷۲۱)

●جاهایی كه نماز و روزه ی مسافر با هم فرق دارند

۱ـ در اماكن اربعه (مسجد الحرام, مسجد النبی, مسجد كوفه, حرم امام حسین (ع) باید افطار كند ولی نماز را می تواند تمام یا شكسته بخواند .

۲ـ اگر بعد از ظهر مسافرت كند باید روزه اش را ادامه دهد ولی نماز را بایدشكسته بخواند.

۳ـ اگر مسافر بعدازظهر به وطن برسد باید روزه را افطار كند ولی اگر نماز نخوانده باید تمام بخواند.

س ۷۵ـ اگر روزه دار از كشوری به كشور دیگر مسافرت نماید كه كاملاً از نظر افق متفاوتند مثل اینكه از ایران دو ساعت به افطار مانده حركت كند اما وقتی كه در امریكا پیاده می شود ده ساعت به افطار مانده است البته امكان دارد در بین راه به جایی برسد كه تساوی افق با ایران یا شهری كه از آنجا به قصد آمریكا حركت كرده داشته باشد در موقع ورود به امریكا وظیفه ی این شخص چیست؟

ج : در هر صورت اگر قبل از ظهر به آنجا برسد حكم مسافر دارد كه اگر می داند ده روز در آنجا می ماند و كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده نمی تواند افطار كند. (اراكی)

●كسانی كه روزه بر آنها واجب نیست

۱ـ حائض (زنی كه در ایام حیض به سر می برد) (۱)

۲ـ نفسا (زنی كه به واسطه ی وضع حمل خون نفاس دیده است)

۳ـ دیوانه ی ادواری (ول در قسمتی از روزه) و دیوانه ی دائمی.

۴ـ كسیكه در حال بیهوشی میباشد.

۵ـ بچه ای كه به حدّ بلوغ نرسیده باشد. سن بلوغ برای پسر پانزده سال تمام و برای دختر نه سال تمام می باشد.

۶ـ مسافری كه نمازش شكسته است در این حالات :

الف ـ بعد از ظهر به وطن رسیده است.

ب ـ قبل از ظهر به وطن برسد اما مبطلی انجام داده است.

ج ـ قبل از ظهر از وطن از حد ترخص خارج شده باشد.

۷ـ پیر مرد یا پیر زن :

الف ـ گرفتن روزه برایش ممكن نباشد.

ب ـ گرفتن روزه برایش مشقت داشته باشد.

(اراكی/ ۱۷۵۸)

۸ـ كسی كه مرض عطاش دارد : (۳)

الف ـ نمی تواند از خوردن آب خودداری نماید.

ب ـ خودداری برایش دشوار است.

(اراكی/ ۱۷۶۰)

۹ـ زنی كه نزدیك وضع حملش است و روزه گرفتن برای خودش یا بچه اش ضرر دارد.

(اراكی/ ۱۷۶۱)

۱۰ـ كسی كه بیماری یا چشم (۴) درد دارد :

الف ـ یقین دارد روزه برایش ضرر دارد.

ب ـ احتمال ضرر می دهد توإم با خوف

۱۱ـ زنی كه بچه شیر می دهد و شیر او كم است و روزه گرفتن برای خود او یا بچه اش ضرر دارد.

(اراكی/ ۱۷۶۲)

۱ و۲ ـ زنی كه در حال حیض یا نفاس روزه نگرفته واجب است بعد از ماه رمضان۱۲ـ كسی كه بیمار نیست (۵) اما از پیدایش مرض بخاطر روزه گرفتن می ترسد. آنها را قضا نماید.

۳- نوعی مرض است كه انسان زیاد تشنه می شود.

۴- تحریر الوسیله, ج ۱, ص ۲۹۳)

۵- تحریر الوسیله , ج ۱, ص ۲۹۳)

●راه ثابت شدن اول ماه

▪اول ماه به پنج چیز ثابت می شود :

۱ـ خود انسان ماه را ببیند.

۲ـ عده ای از گفته ی آنان یقین پیدا شود, بگویند ماه را دیده ایم و همچنین است هر چیزی كه با آن پقین پیدا شود.

۳ـ دو مرد عادل بگویند به شرط اینكه صفت ماه را بر خلاف یكدیگر نگویند (۱) و شهادتشان خلاف واقع نباشد مثل اینكه بگویند داخل دائره ی ماه طرف افق بود.(۲)

۴ـ سی روز از اول شعبان بگذرد كه بعد از آن اول ماه رمضان ثابت است و سی روز از اول رمضان بگذرد كه بعد بواسطه آن اول ماه شوال ثابت می شود.

(اراكی ۱۷۶۳/, امام ۱۷۳۰/)

۵ـ حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است (۳) .

▪(یاد سپاری )

۱ـ اگر حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است كسی هم كه تقلید او را نمی كند باید به حكم او عمل نماید ولی كسی كه می داند حاكم شرع اشتباه كرده نمی تواند به حكم او عمل نماید.

(گلپایگانی/ ۱۷۴۰, اراكی/ ۱۷۶۴, امام/ ۱۷۳۱.)

۲ـ اول ماه با پیشگویی منجمین ثابت نمی شود ولی اگر انسان از گفته آنان یقین پیدا كند, باید به آن عمل نماید.

(اراكی/ ۱۷۶۵, گلپایگانی/ ۱۷۴۱, امام/ ۱۷۳۲)

۳ـ روزی را كه انسان نمی داند آخر رمضان است یا اول شوال باید روزه بگیرد ولی اگر پیش از مغرب بفهمد كه اول شوال است باید افطار كند.

(اراكی/ ۱۷۷۰, گلپایگانی/ ۱۷۴۶, امام/ ۱۷۳۷)

۴ـ اول ماه به تلگراف ثابت نمی شود مگر دو شهری كه از یكی به دیگری تلگراف كرده اند نزدیك و یا هم افق باشند و انسان بداند كه تلگراف آنها از روی حكم حاكم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.

۱- اگر در تشخیص بعض خصوصیات اختلاف داشته باشند مثل آنكه یكی بگوید ماه بلند(اراكی/ ۱۷۶۹, گلپایگانی/ ۱۷۴۵, امام/ ۱۷۳۶)

بوده و دیگری بگوید نبوده, به گفته آنان اول ماه ثابت می شود.

۲- اگر بر خلاف هم صفت ماه را بگویند و هیچ كس غیر از این دو نفر ماه را نبیند كفایت نمی كند.

(گلپایگانی ۱۷۳۹/.)

۳- جهت آگاهی بیشتر از مسائل ثبوت اول ماه به مجمع المسائل آیت الله گلپایگانی ج اول صفحه ی ۲۶۱ ـ ۲۶۴ مراجعه فرمایید.

●مواردی كه مستحب است انسان از كارهایی كه روزه را باطل می كنند خودداری نماید

۱ـ مسافری كه در سفر كاری را كه روزه را باطل می كند انجام داده و قبل از ظهر به وطن یا جائی كه می خواهد ده روز تمام در آن محل بماند, برسد.

۲ـ مسافری كه بعد از ظهر به وطن یا به جایی كه می خواهد ده روز بماند, برسد.

۳ـ مریضی كه قبل از ظهر خوب شده و كاری كه روزه را باطل می كند انجام داده باشد.

۴ـ مریضی كه بعد از ظهر خوب شود.

۵ـ زنی كه بین روز از خون حیض یا نفاس پاك شود.

۶ـ كافری كه در روز ماه مبارك رمضان مسلمان شود.

● زكات فطره

كسی كه موقع غروب شب عید فطر بالغ و عاقل و هوشیار است و فقیر و بنده ی كس دیگر

نیست باید برای خودش و كسانی كه نان خور او هستند, هر نفری یك صاع كه تقریباً سه كیلو, گندم یا جو یا خرما یا كشمش یا برنج یا ذرت و مانند اینها به مستحق بدهند و اگر پول یكی از اینها را هم بدهد كافی است.

●شرایط وجوب زكات فطره

۱ـ شخص عاقل باشد.

۲ـ بالغ باشد.

۳ـ هوشیار باشد.

۴ـ آزاد باشد.

۵ـ فقیر نباشد.

(امام ۱۹۹۱/, اراكی ۲۰۲۰/, گلپایگانی ۱۹۹۹/.)

توضیح اینكه اگر كسب بچه ی نابالغ دارد یا فرزند دیوانه ای دارد باید فطره ی او را بدهد.

●كسانی كه زكات فطره ی آنها لازم است داده شود

۱ـ خود انسان.

۲ـ كسانی كه نان خور او هستند.

۳ـ كسانی كه شب عید فطر نان خور او محسوب می شوند:

كوچك باشد یا بزرگ

مسلمان باشد یا كافر

خرج آنها با او واجب باشد یا نباشد.

در شهر خود او باشند یا شهر دیگر.

●تذكرات :

۱ـ انسان باید زكات فطره را به قصد قربت و برای انجام فرمان خداوند عالم بدهد و موقعی كه می پردازد باید نیت دادن فطره كند.

(امام ۲۰۲۴/, اراكی ۲۰۵۳/,گلپایگانی ۲۰۳۲/.)

۲ـ مقدار زكات فطره : برای هر نفر یك صاع كه تقریباً سه كیلوگرم است.

۳ـ جنس زكات فطره : خوردنی و متعارف باشد مثل گندم ـ جو ـ خرما ـ كشمش ـ ذرت و مانند اینها و اگر پول یكی را بدهد كافی است.

(امام ۱۹۹۱/, گلپایگانی ۱۹۹۹/, اراكی ۲۰۲۰/.)

۴ـ وقت پرداخت از شب عید تا ظهر روز عید است و بهتر است در روز عید پرداخت شود. و اگر نماز عید می خواند بنابر احتیاط واجب قبل از نماز پرداخت نماید یا كنار بگذارد.(گلپایگانی ۳۸۲۰/.)

۵ـ فطره ی مهمانی كه بعد از غروب شب عید فطر وارد می شود بر صاحب خانه واجب نیست

اگر چه بیش از غروب او را دعوت كرده باشد و خانه ی او هم افطار كند.

(اراكی ۲۰۵۸/, ۲۰۲۶, امام ۱۹۹۷/, ۲۰۲۹.)

●كسانی كه زكات فطره بر آنان واجب نیست

۱ـ دیوانه (اگر نان خور دیگری باشد باید او فطره اش را بدهد)

۲ـ بچه (نان خور هر كس است باید او فطره ی آن بچه را بدهد)

۳ـ بیهوش : (اگر نان خور دیگری نباشد)

۴ـ كافری كه بعد از غروب شب عید فطر مسلمان شده است (۴)

۵ـ فقیر

۶ـ كسی كه دیگری باید فطره ی او را بدهد واجب نیست فطره ی خود را بدهد.

●مصرف زكات فطره

۱ـ فقیر ( كسی كه مخارج سال خود و عیالاتش را ندارد)

۲ـ مسكین : ( كسی كه از فقیر بینواتر است)

۳ـ كسی كه از طرف امام یا نائب امام مإمور جمع آوری زكات است.

۴ـ كفّاری كه اگر زكات به آنها بدهند به اسلام مایل می شوند.

۵ـ خریداری بنده ها و آزاد نمودن آنها.

۶ـ فی سبیل الله امور خیریه , مسجد و ...

۷ـ بدهكاری كه نمی تواند قرض خود را بدهد.

۸ـ ابن السبیل : مسافری كه در سفر درمانده است .(۵)

●تذكرات :

۱ـ فقیری كه فطره به او می دهند لازم نیست عادل باشد ولی احتیاط واجب آن است كه به شرابخوار و كسی كه آشكار معصیت كبیره می كند فطره ندهند.

(امام ۲۰۱۶/.)

۲ـ به كسی كه فطره را در معصیت مصرف می كند نباید فطره بدهند.

(امام ۲۰۱۷/.)

۳ـ اگر فطره را كنار بگذارد , نمی تواند آن را برای خودش بردارد و مالی دیگر را برای فطره بگذارد.

(اراكی ۲۰۶۱/.)

۴ـ كسیكه سیّد نیست نمی تواند به سیّد فطره بدهد حتّی اگر سیّدی نان خور او باشد نمی تواند فطره او را به سیّد دیگر بدهد.

۱- مسلمانی كه شیعه نبود و بعد از دیدن ماه شیعه شده باید زكات فطره را بپردازد.

(امام ۲۰۰۹/, اراكی ۲۰۳۸/, گلپایگانی ۲۰۱۷/.)

۲- اگر زكات به یكی از این هشت مصرف برسد كافی است ولی احتیاط واجب آن است كه به فقرای شیعه بدهند.

(گلپایگانی ۲۰۲۲/)

ولی احتیاط مستحب آن است كه به فقرإ شیعه بدهند.

(اراكی ۲۰۴۳/)