آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی

آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی در سال ۱۲۹۵ ه ق , در روستای سعید آباد گلپایگان و در خانواده ای شهره به علم , فضل , و ادب پا به عرصه وجود نهاد

ولادت

آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی در سال ۱۲۹۵ ه.ق ، در روستای سعید آباد گلپایگان و در خانواده ای شهره به علم ، فضل ، و ادب پا به عرصه وجود نهاد . نسبت شریفش با ۲۷ واسطه و به قرار ذیل ، به امام همام حضرت موسی كاظم (ع) می رسد : آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی ، پسر آیت الله سید حسین گلپایگانی ، پسر سید محمد علی ، پسر سید علی نقی موسوی ، پسر سید جلیل سعود معروف به عبثی ، پسر آقا سید ابراهیم ، پسرآقا سید حسن ، پسر آقا سید شرف الدین ، پسر آقا سید مرتضی پسر آقا سید زین الدین ، پسر آقا سید محمد ، پسر آقا سید احمد ، پسر آقا سید شمس الدین محمد ، پسر آقا سید ابوالفتوح اخرس ، پسر آقا سید ابومحمد حسن ، پسر آقا سید ابراهیم ، پسر آقا سید ابوالغنایم معروف به ابوالفتیان ، پسر آقا سید عبدالله ، پسر ابوالبركات ، پصر آقا سید ابوالطیب احمد ، پسر آقا سید ابوالحسن محمد حائری معروف به غفار ، پسر سید جلیل ابراهیم المجابب ، پسر سید جلیل محمد عابد ، پسر امام همام حضرت موسی كاظم ( ع) .

تحصیلات

آیت الله گلپایگانی در نه سالگی ، پدر بزرگوارش را از دست داد و چند سالی را در سعیید آباد گذراند . ۱۲ ساله بود كه در همان سامان ، نزد برادران بزرگوارش ، درس را آغاز كرد . وی مقداری از درسهای مقدماتی را در موطن خود فرا گرفت ، و برای ادامه تحصیل ، راهی گلپایگان شد . عمده علوم : عربی ، بلاغت و منطق را از علمای گلپایگان آموخت . می گویند كه هر روز مسافت بین سعید آباد و گلپایگان را برای آموختن علم ، پیاده می پیمود . ایشان چند سالی را در گلپایگان به درسو تحصیل اشتغال داشت ، و در سال ۱۳۱۱ ه.ق در سن ۱۶ سالگی ، عزم اصفهان كرد و در مدرسه الماسیه ساكن شد . او مدتی را در آن مدرسه ساكن بود تا اینكه از آنجا ، به مدرسه شیخ محمد علی ثقه الاسلام منتقل گردید . در زمان جوانی كه در اصفهان تحصیل می نمود . با آیت الله حاج آقا حسین بروجردی همدرس و هم مباحقه بود. آیت الله بروجردی چه در هنگامی كه در بروجرد بود و چه اوقاتی كه به قم مهاجرت كرد ، نامه هایی به ایشان می نوشت و درباره بعضی از مسائل غامض و خوادث واقعه استمداد می كرد .

عزیمت به حوزه نجف اشرف

در سال ۱۳۱۹ ه.ق ، آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی ، آهنگ نجف اشرف كرد و در مسیر خود از گلپایگان ، از سوی عالمان آن سامان مورد استقبال قرار گرفت . وی در اوایل ماه رمضان المبارك ۱۳۱۹ ه.ق ، به نجف اشرف رسید. آیت الله گلپایگانی از نخستین روزهای ورود به نجف ، در درس مرحوم آیت الله آخوند ملا محمد كاظم خراسانی حاضر شد ، و از ملازمان درس ایشان گردید. دو دوره اصول مرحوم آخوند را حاضر گشت ، و در بحث فقه در مباحث مختلف از ان وجود ذی قیمت بهره فراوان برد . سید جمال الدین علاوه بر شركت در درس آخوند خراسانی ، از افادات مرحوم حاج آقا رضا همدانی هم بهره برد . وی ا ملازمان فقه فقیه عصر ، سید محمد كاظم طباطبائی یزدی ، بود همچنین ، آیت الله گلپایگانی از انفاس ملكوتی آقا شیخ هادی تهرانی ، آخوند ملا علی نهاوندی ، عالم كامل شیخ محمد بهادری و آقا سید ابوتراب خوانساری ، بهره فراوان برد . بعد از وفات مرحوم آخوند خراسانی ( ره ) در درس هیچ كس حاضر نشد ، تا آن هنگام كه متوجه وجود گرانقدر آیت الله میرزا حسین غروی نائینی شد . شركت آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی در درس مرحوم نائینی ، عامل بزرگی برای شركت علما و فضلای حوزه نجف در درس ایشان شد . او مشارو علمی مرحوم نائینی بود ، و دز اجازه ای كه به وی داد ، از ایشان به عنوان حجت الاسلام یاد كرد . این عنوان را مرحوم نائینی در هیچ اجاره ای ، برای هیچ كس به كار نبرد . از مرحوم آقا سید جمال الدین گلپایگانی نقل شد : “ من یك تاقچه تقریرات درس آقا { نائینی } را دارم . من حدود ۳۰ سال در خدمت مرحوم نائینی بودم ، و تا آخرین روز درس ایشان آمدم ، و همه را یادداشت كردم { مجله حوزه ، شماره ۳۰ ، ۴۲ }.

مرجعیت

پس از آنكه آیت الل العظمی حاج سید ابوالحسن اصفهانی ( ره ) در سال ۱۳۶۵ ه.ق وفات كرد ، آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی به مرجعیت شیعه نایل شد ، و عده زیادی از شیعیان در عراق و ایران از ایشان تقلید می كردند . آیت الله سید مصطفی صفایی خوانساری در این باره می گوید : “ مرحوم آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی از فقها و عارفان بزرگ بود ، كه وقتی از آیت الله بروجردی پرسیده بودند : اعلم نجف كیست كه موقوفه ای را به وسیله او به طلاب برسانیم ، آیت الله بروجردی در پاسخ نوشتند : آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی.

وقتی آیت الله حاج سید جمال الدین گلپایگانی برای معالجه به تهران امده بود ، به ملاقات ایشان رفتیم ، فرمودند ك به حاج آقا حسین ( بروجردی ) سلام مرا برسانید ، و بگویید : اگر بنا بود سید جمال مقلد باشد ، از شما تقلید می كرد . و فرمود : ما تصور می كردیم كه بعد از مرحوم حاج میرزا حسین نائینی اعلمی وجود ندارد ، ولی هنگامی كه آیت الله حاج آقا حسین بروجردی را دیدیم ، مرحوم نائینی یادمان رفت . از آن جهت كه مرحوم آیت الله حاج سید جمال الدین گلپایگانیی اهل معنا و عرفان بود . به آسانی به كسی آیت الله نمی گفت . اما نسبت به مرحوم آیت الله بروجردی ، چنین تعبیر می كرد ” { الگوی زعامت زندگانی آیت الله بروجردی ، ۵۵‌}.

مرحوم نائینی و گلپایگانی

آقا سید جمال الدین گلپایگانی به همراه آقا سید محمود شاهرودی و آقا شیخ خوانساری ، در شیانه روز دو مرتبه به محضر نائینی می رسیدند ، و در مسائل علمی با ایشان تبادل نظر علمی می كردند { مجله حوزه ، شماره ۷۶ ـ ۷۷ ، ۱۷ }. میرزای نائینی به آقا سید عبدالغفار مازندرانی ، امام مسجد بزرگ هندی نجف ، وآقا سید جمال الدین گلپایگانی فرمود : “ شما نزد خدا مسئول هستید ،اگر از من خطایی سر بزند یا گرفتار هوای نفس شوم ، متوجه نباشم ، به من تذكر ندهید و مرا از هوا و لغزش متوجه نسازید و چشم پوشی كنید ” . آیت الله آقا سید جمال الدین گلپایگانی بر اثر برجستگی علمی خود ، نزد مرحوم نائینی بسیار محترم بود و در رسمیت راست او می نشست . نائینی گاهی به یك آموزگار یا دانشجوی علوم دینی تهیدست ولی با معلومات ، بیشتر احترام می گذاشت تا به یك بازرگان ثروتمند { حائری ، تشیع و مشروطیت در ایران ، ۱۹۶ } .

حضور در صحنه نبرد

در جنگ بین الملل اول كه عراقیها به یاری دولت عثمانی شتافتند و ضد استعمار بریتانیا به رهبری روحانیت به مبارزه برخاستند ، آیت الله سید جمال الدین همگام با آیت الله میرزا محمد تقی شیرازی ، در این جنگ شركت كرد . همچنین ، هنگتمی كه قیام ضد حكومت عراق در انتخابات ـ كه مرحوم آیت الله شیخ مهدی خالصی فتوا به تحریم آن داده بود ـ اوج گرفت ، دولت عراق حمایت میرزایی نائینی و سید اصفهانی از این حكم را ، دخالت در امور داخلی عراق دانست . از این رو ، مرحوم میرزا و جمعی از علمای دیگر ، از جمله : آقا سید جمال الدین گلپایگانی ، آقا سید حسن بحر العلوم رشتی و جمعی از بستگان مرحوم میرزای نائینی را شبانه تبعید كردند . ایشان در قصر شیرین ، مورد استقبال ایرانیان و علمای ایران قرار گرفتند { مجله حوزه ، شماره ۷۶ ـ ۷۷ ، ۷۵ }. پس از مدتی از سوی دولت عراق ، هیئتی مركب از علما به قم آمدند ، و از آیت الله نائینی و اصفهانی پوزش خواستند . این هیئت از ایشان درخواست كرد كه به عراق برگردند . ایشان نیز پذیرفتند ، آقا سید جمال الدین گلپایگانی نیز به اعتاب مقدسه بازگشت . آقا سید جمال الدین گلپایگانی ، كه از شاگردان مرحوم اخوند خراسانی بود ، بدرباره وفات آن مرحوم گفت : “ پس از اینكه مشروطه به انحراف كشیده شد و مفاسد این یكی پس از دیگر ، آشكار كی شد ، مرحوم آخوند تصمیم گرفت به ایران برود و اقدام اساسی بكند . حدود ۱۵ نفر از علما اسم نوشتند كه همراه ایشان به تهران بروند . من هم یكی از آنان بودم . وسیله ، بیرون نجف اماده شد . مرحوم آخوند شب ، برای زیارت به حرم حضرت امیر (ع) مشرف شد ؛ صحیح و سالم بود . سحرگاه صدا بلند شد كه آخوند فوت كرد ، ایشان را ایادی انگلیس مسموم كردند ، زیرا می دانستند اگر مرحوم آخوند به تهران برود ، مشروطه را دگرگون خواهد كرد و این بر خلاف سیاست و مصالح انگلیسها بود { مجله حوزه ، شماره ۵۳ ۵۱ }

---