با کمردرد چه باید کرد

پرسشی از دکتر حمید بهتاش متخصص ارتوپدی

اسپاسم یا گرفتگی عضلات کمر یکی از شایع‌ترین شکایاتی است که افراد را به مطب پزشکان می‌آورد. گرفتگی عضلات، اسپاسم و کشیدگی عضلات پیر و جوان، زن و مرد، قدبلند و قدکوتاه نمی‌شناسد و اغلب افراد در طول زندگی، این درد را تجربه می‌کنند. در گفتگو با دکتر حمید بهتاش، ارتوپد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره همین مشکل حرف زده‌ایم...

▪ گاهی فقط با بلند کردن یک بار سنگین، کمرمان درد می‌گیرد. چرا؟

ـ بله، بلند کردن نادرست یک بار سنگین یا حتی بلند کردن نادرست وزنه ورزشی می‌تواند به درد پشت منجر شود. البته گاهی اوقات علت واضحی هم برای این نوع دردها پیدا نمی‌شود.

▪ این دردها در چه قسمت‌هایی از عضلات پشت‌مان ایجاد می‌شود؟

ـ درد پشت ممکن است در هر قسمتی از ستون فقرات ایجاد شود ولی بیشتر در قسمت تحتانی پشت دیده می‌شود. حدود یک درصد تمامی موارد کمردرد ناشی از یک علت زمینه‌ای جدی نظیر شکستگی ستون فقرات به علت ضربه، فتق دیسک کمری، عفونت یا تومور ستون فقرات هستند. سایر ۹۹ درصد مربوط به فرسودگی روزانه می‌شوند. گاهی اوقات درست در زمان کشیدگی عضله یا پیچ‌ خوردن رباط شما متوجه درد می‌شوید. در سایر موارد ناراحتی به تدریج پدید می‌آید. شما ممکن است با ناراحتی از خواب برخیزید. صرف‌نظر از چگونگی شروع درد، معمولا برای پزشک مشکل‌ است که علت دقیق درد را مشخص سازد.

▪ نشانه‌هایش چیست و چه‌طور می‌توانیم آن را تشخیص بدهیم؟

ـ درد پشت و سفتی آن و همچنین سختی در حرکت از علایم کشیدگی عضلات پشت است. به همین دلیل هنگام مراجعه به پزشک، البته سابقه طبی‌تان بررسی می‌شود و از شما در مورد مشکلات احتمالی ستون فقرات سوال خواهد شد و سپس معاینه فیزیکی صورت می‌پذیرد. اگر مدرکی باشد که پزشک را به مشکلات ستون فقرات مشکوک سازد، وی از وسایل تشخیص برای رد مشکلاتی نظیر فتق دیسک بهره خواهد برد.

▪ اسپاسم یا کشیدگی پشت را باید چقدر جدی بگیریم؟

ـ به هر حال، به هیچ‌وجه نمی‌توان ناراحتی که در اثر درد کمر ایجاد می‌شود را نادیده گرفت. انجام امور روزمره بسیار دردناک خواهند بود و درد شدید ممکن است شما را بی‌حرکت سازد. در بیشتر موارد با فراهم ساختن زمان و استراحت مشکل کم‌رنگ می‌شود. متاسفانه عود حملات درد یک قانون است تا یک استثناء باشد بنابراین در صورت تجربه کردن هریک از موارد زیر به پزشک مراجعه کنید. این علایم عبارت‌اند از: درد شدید؛ تب، لرز، تعریق شبانه یا درد غیرمنتظره، این علایم و نشانه‌ها ممکن است عفونت ستون فقرات یا تومور را مطرح سازند؛ دردی که به یکی از اندام‌های تحتانی انتشار می‌یابد و در همراهی ضعف در اندام تحتانی یا همراه تغییرات در عملکرد مثانه یا روده است؛ دردی که به شدت فعالیت‌های روزانه شما را محدود کرده است؛ علایم و نشانه‌هایی که ظرف یک تا دو هفته بهبود نمی‌یابند؛ تشخیص علت درد پشت اغلب آسان نیست ولی ضروری است که مسایل جدی زمینه ای رد شوند. در حقیقت داشتن دقیق علت درد، رویکرد درمانی را تغییر نمی‌دهد.

▪ و این دردها را چه‌طوری باید درمان کرد؟

ـ ۹۰ درصد دردهای پشت با یا بدون درمان ظرف ۴ تا ۶ هفته بهبود می‌یابند. در ۱۰ درصد دیگر، درد مدتش بیشتر است و ظرف ۶ تا ۱۲ هفته یا بیشتر بهبود می‌یابد. مخصوصا اگر ناشی از پیچ‌خوردگی رباط‌ها یا کشیدگی شدید عضلانی باشد. افراد دارای درد پشت و اندام تحتانی حتی به زمان بیشتری برای بهبود نیاز دارند اما با زمان دادن و مراقبت‌های مناسب، نشانه‌ها تخفیف می‌یابد.

▪ چه مراقبت‌هایی لازم است؟

ـ مراقبت‌های شخصی که شما می‌توانید در منزل انجام دهید شایع‌ترین رویکرد برای رهایی از درد می‌باشند. استفاده از حرارت یا سرما (نظیر حمام آب گرم، کمپرس گرم یا سرد) می‌توانند درد را تسکین دهند و عضلات ملتهب را آرام سازند. البته از سرما برای درمان استفاده کنید و از آن به دفعات مکرر به‌طوری که هیچ‌کدام بیش از ۲۰ دقیقه نباشد تا از آسیب به پوست جلوگیری شود، بهره بگیرید. از یخ پوشیده با کیسه پلاستیکی بعد از پیچیدن آن در پارچه‌ای با حوله استفاده نمایید تا به پوست آسیب نرسد. وضعیت پوست خود را هر ۵ دقیقه وارسی کنید. در هنگام استفاده از یخ پوست شما قرمز می‌گردد. در هنگام شروع از بین رفتن قرمزی، یخ را از محل بردارید و به علت اینکه از بین رفتن قرمزی می‌تواند بیانگر سرمازدگی باشد، بعد از قطع درد شدید (معمولا ظرف یک تا دو روز)، توسط چراغ گرم‌کننده مخصوص به محل گرما وارد نمایید. گرما دادن را تا ۲۰ دقیقه محدود کنید. از قرار دادن یخ یا حرارت بر نقاط پوست که دارای حس و گردش خون کاهش یافته می‌شوند، خودداری نمایید. همچنین در صورت ابتلا به ناراحتی شدید قلبی از این روش‌ها اجتناب نمایید. ناگفته نماند که تمرینات ورزشی یک روشی کلیدی برای بهبودی است. هر کاری که می‌توانید انجام دهید نظیر راه رفتن، دوچرخه‌سواری با دوچرخه تمرین یا شنا. به همین دلیل با مقادیر کم فعالیت را آغاز کنید و به تدریج به حجم آن بیفزایید.

▪ استراحت را هم توصیه می‌کنید؟

ـ در گذشته پزشکان توصیه می‌کردند برای دو تا شش هفته در بستر استراحت نمایید ولی در حال حاضر توصیه بر استراحت به مدت یک تا دو روز است و آن هم تنها در موارد شدید بیماری. استراحت طولانی در بستر عموما برای پشت شما مناسب نیست، به این خاطر که قدرت و مقاومت را می‌کاهد.

▪ دارودرمانی چقدر در کاهش این دردها اثر دارد؟

ـ داروهای کاهنده درد که در دسترس عموم می‌باشند و نیاز به نسخه ندارند نظیر استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروییدی نظیر ایبوپروفن یا‌ آسپرین می‌توانند در آرام‌سازی درد کمک‌کننده باشند. بسته به علت و درجه درد شما، ممکن است پزشک از داروهای ضددرد قوی‌تر و شل‌کننده‌های عضلانی استفاده نماید.

▪ فیزیوتراپی هم موثر است؟

ـ بله، در موارد مزمن تأثیر دارد. فیزیوتراپی ممکن است بعد از خلاصی از درد حاد برای برگرداندن آمادگی ستون فقرات، هماهنگی بین انقباض عضلانی و انعطاف‌پذیری نیز صورت پذیرد. فعالیت‌های جسمی برای کشیدن و تقویت عضلات پشت احتمال مشکلات آتی را می‌کاهند. برای بعضی‌ها فیزیوتراپ ممکن است حرارت درمانی و ماساژ ملایم را صورت دهد.گاهی استفاده از بریس‌ها، کرست‌ها و کشش مکانیکی مفید است.

▪ کی کار به جراحی می‌کشد؟

ـ جراحی برای کمتر از یک درصد تمامی موارد کمردرد توصیه می‌شود. جراحی بیشتر برای درمان فتق دیسک که باعث درد اندام تحتانی به علت تحت فشار قرار دادن عصب می‌گردد، توصیه می‌شود. جراحی همچنین برای برداشتن فشار از روی نخاع کاربرد دارد. در صورتی که یک تنگ شدگی ناشی از استخوان در ستون فقرات بر یک یا چند عصب فشار وارد سازد نیز از جراحی استفاده می‌شود.

دکتر مجید سلطانی