راه های تشخیص میزان تکبر

اگر مرتکب گناه یا اشتباهی شوی از خدا عذر خواهی می کنی اما از بنده خدا چطور اگر برایتان عذر خواهی کردن بسیار سخت و طاقت فرساست این یعنی اینکه شما انسان مغرور و متکبری هستید

اگر مرتکب گناه یا اشتباهی شوی از خدا عذر خواهی می کنی اما از بنده خدا چطور؟ اگر برایتان عذر خواهی کردن بسیار سخت و طاقت فرساست این یعنی اینکه شما انسان مغرور و متکبری هستید.

تکبر چست؟

تکبر حالتی است که به نفس انسان عارض می‏شود و انسان را وادار می‏کند که در بالا بردن خود و تحقیر دیگران از حد بگذرد و به عبارت روشن‏تر: تکبر بالا بردن نفس و خود را برتر از دیگران دیدن است. این یک بیماری روحی است که از تنگ نظری متکبر حاصل می‏شود و او در خود فضیلتی می‏بیند که در دیگران نیست و او هرگز به نقص خود و کمال دیگران توجه ندارد.این بیماری عوارض روحی بسیاری دارد و انسان را به کارهای ناپسندی وادار می‏کند مانند اعتنا نکردن به حقوق دیگران و کینه و حسد و گردن‏ ننهادن به حق و نپذیرفتن نصیحت و ارشاد دیگران و ... از رذائلی که متکبر به ارتکاب آنها مجبور می‏شود و از مکارم اخلاق دور می‏ماند.امام صادق علیه السّلام در معرفی آن فرموده است: «هیچ کس تکبر نمی‏کند مگر به سبب ذلتی که در نفس خود می‏یابد. و نیز فرمود: متکبر انتظار نداشته باشد که او را به نیکویی یاد کنند.» (روش تندرستی در اسلام / ۱۶۲)

نشانه های تکبر چیست؟

برای تشخیص تکبر راه‌هایی وجود دارد که به وسیله آن می توان فهمید شما نیز متکبر هستید یا خیر؟۱) اعتراف به اشتباه، اگر در جمعی مسأله ای مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت، اگر حق از زبان دیگری جاری شد و فرد متوجه اشتباهش شده و اعتراف بدان برایش سنگین نباشد، وی مبراء از کبر بوده در غیر این صورت او متکبر است.۲) وقتی وارد مجلسی می شود بر او سخت نیست که سایرین مقدم بر او بنشینند و یا هنگام راه رفتن عده ای پیش از او حرکت کرده و او در عقب سایرین قدم بردارد.۳) پیشی گرفتن در سلام بر او گران نباشد.۴) نزد او فقیر و غنی یکسان است و به رفع حاجت نیازمند اقدام کرده و دعوت او را نیز می‌پذیرد. ضروریات خانه را خود تهیه کرده و خود آن را به منزل حمل می کند.۵) اگر در بند پوشیدن لباس فاخر و نفیس هستید و آن را شرف و بزرگی می دانید، متکبر خواهید بود. ۶) از نشستن با زیردستان خود بر سر یک سفره امتناع نکند در غیر این صورت متکبر خواهد بود.۷) از جمله علامت دیگر کبر مضایقه در دیدار برخی افراد است اگرچه در زیارت آنها فایده ای برای او باشد. البته با توجه به شرایط و آداب و رسومی که امروزه در هر جامعه ای یافت می شود می توان گفت کبر به صورت هایی دیگر نیز ظاهر می شود.

چه عواملی موجب کبر می شوند؟

آنچه در بالا ذکر شد ظهور و نمایش کبر بود، برخی علل و عوامل هستند که این کبر را دامن زده و موجبات ظهور آن را فراهم می سازند از آن جمله به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:۱) اصل و نسب‏: و از جمله اسباب که در میان نوع انسان شایع می‏باشد، یکی اصل و نَسَب است. و تکبّری که از این سبب حاصل شود، شبیه‏ترینِ انواع است به تکبّر شیطان که موجب خِذلان و خسران ابدی او گردید. و این توهمی بیش نیست چرا که گرامی ترین افراد نزد خدا با تقواترین آنان اند.۲) توانگری و ثروت‏: دیگر از جمله اسبابِ تکبّر، توانگری و ثروت و مال و فرزند و حصول اسباب جمعیّت است و در این امور، اگر کسی نیک تأمّل کند، می‏داند که موجب کبر نمی‏شود؛ خدای تعالی به بنده خود عطایی‏ چند فرموده و به قدر آن، چیزی چند از او خواسته و به امتحان و آزمایش فرمود و در خور آنچه در دنیا به او رسیده، از ثواب فقر و عوض‏های مضاعفه آخرت، محروم مانده.۳) منصب و قدرت: منصب و اعتبار و تسلّط بر مردم و قدرت بر گرفتن اموال و مرجع خلایق بودن است، و آثاری که بر تکبّر این طایفه مترتّب می‏شود و مفاسد تکبّر ایشان، بیشتر از دیگران است. (منهج الیقین، شرح نامه امام صادق علیه السلام به شیعیان)/ ۳۷۸) روایتی در این باب است که مضمون آن چنین است، به امام صادق (علیه السلام ) گفتم: من غذای خوب می‏خورم، عطر خوش استعمال می‏کنم، اسب قیمتی سوار می‏شوم و نوکری در التزام رکاب دارم. آیا در این مرام و شیوه‏ام جبروت و کبریا وجود دارد؟ اگر چنین است که آن را ترک کنم. ابو عبد اللَّه صادق لحظه‏ای نظر مبارک را بر زمین دوخت و سپس گفت: آن کسی ملعون و سرکش است که مردم را در زیر قدم له کند و حق ناشناس باشد. من گفتم: حق ناشناس که نبوده و نیستم، اما معنی له کردن را نفهمیدم. ابو عبد اللَّه گفت: یعنی مردم را تحقیر کند و به آنان جبروت بفروشد و گردن فرازی کند. یک چنین آدمی جبار است. (گزیده کافی/ ج‏۱ / ۲۴۸)

تجسم متکبر در قیامت

به درستی که متکبّران در روز قیامت، به صورت مورچگان قرار داده می‏شوند، و مردمان پا بر روی ایشان می‏گذارند، تا خدا از حساب خلایق فارغ شود. ( تحفة الأولیاء، ترجمه أصول کافی ،/ ج‏۳ ۷۳۷ ) امام صادق علیه السّلام فرمود: دورترین مردم از خداوند عزّ و جلّ در روز قیامت سرکشان متکبّر هستند. (جهاد النفس وسائل الشیعة / ترجمه افراسیابی / ۲۵۵ )متکبّران در روز قیامت به صورت ذره ناچیزی محشور می‏گردند و به گونه مردانی هستند که هر چیز کوچکی، آنها را از جا می‏کند و به زندانی در جهنّم می‏افکند که به آنجا «بولس» گویند و آنان را تپه‏هایی از آتش بالا می‏برد، و از گل فاسدی که عصاره اهل دوزخ است بیاشامند. ( مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام / ۳۶۸ ) امام صادق علیه السلام فرمود: در جهنم دره‏ای است برای متکبران که به آن‏ «سقر» گفته می‏شود به خداوند از شدت حرارتش شکایت می‏کنند خدا به آنان اجازه می‏دهد که نفس بکشند، چون تنفس کنند جهنم را به آتش بکشند. (جهاد النفس وسائل الشیعة / ترجمه صحت/ ۲۶۷ )

مریم پناهنده