آنفلوآنزای خوکی تا پنج سال دیگر می ماند

پیش بینی های زمستانی برای آنفلوآنزای خوکی و تدارک برای آن

کشف ناخوشایند ویروس آنفلوآنزای نوع A موجی از وحشت را در جهان به راه انداخت. حالا دیگر نزدیک به شش ماه است که اخبار این بیماری بی‌هیچ رقیبی خبر اول تمام مجامع بهداشتی جهان است. این اخبار اما بدون حاشیه نیز نبوده‌اند. حاشیه‌های متناقضی که گاه هراس‌آور می‌شدند و گاه امیدوارکننده. دانشمندان در آغاز گمان می‌کردند که شیوع این ویروس تلی از اجساد مبتلایان را در گوشه و کنار خیابان‌ها پدید خواهد آورد اما پیش‌بینی‌ها در مورد آینده این بحران همواره با واقعیت‌ها هم‌خوانی نداشت. از تابستان که آمار مبتلایان به این نوع تازه آنفلوآنزا و همچنین مرگ در اثر این بیماری افزایش پیدا کرد، وزارت بهداشت انگلستان تخمین می‌زد که این بیماری در زمستان آن کشور ۶۵ هزار قربانی خواهد گرفت ولی گذشت زمان نشان داد که نرخ کشتار توسط این بیماری تنها ۱/۰ درصد است و این میزان بسیار کمتر از ۳۵ درصدی بود که در آغاز تصور می‌شد. هرچند همین میزان اندک هم مرگ و میر قابل‌توجهی را در طول زمستان به دنبال خواهد داشت...

در حال حاضر وحشت اولیه از بیماری آنفلوآنزای خوکی تا حدود زیادی فروکش کرده است. با وجود این مسوولان بهداشتی هشدار داده‌اند که خطر هنوز به پایان نرسیده است.

دکتر تام فریدن، مدیر مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا هفته گذشته اعلام کرد: «هنوز هفته‌های بسیار زیادی پیش رو داریم و همچنان نمی‌دانیم چه اتفاقی خواهد افتاد و یا نمی‌دانیم برای پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزای خوکی کدام روش بهتر است.» طبق نظر دکتر فریدن بزرگ‌ترین مشغله ذهنی دانشمندان تاکنون بررسی جهش ژنتیکی ویروس و تغییرات مولکولی آن بوده است.

با نزدیک شدن به پاییز و زمستان تهدیدی جدید پیش روی مسوولان بهداشتی قرار خواهد گرفت. به گفته دکتر استورگئون، متخصص بیماری‌های عفونی حدود ۳۰ درصد جمعیت انگلستان تا پایان پاییز مبتلا به این بیماری خواهند شد. در واقع با شروع این فصل هم‌زمان با ابتلای جوانان به آنفلوآنزای خوکی، آنفلوآنزای معمولی هم افراد مسن‌تر را مبتلا خواهد کرد. البته پزشکان اورژانس‌ها هم از مساله دیگری نگران هستند. این پزشکان احتمال می‌دهند همه‌گیری شدیدتر بیماری از طریق انتقال گونه‌های مختلف ویروس آنفلوآنزا در بیمارستان‌ها و اورژانس‌ها رخ دهد. حتی ممکن است ویروس آنفلوآنزای نوع A جهش ژنتیکی پیدا کند و در پاییز و زمستان با شکل جدیدی از آنفلوآنزا مواجه شویم.

● پرده آخر آنفلوآنزا

با وجود تمام این اظهارنظرها با اطمینان می‌توانیم ادعا کنیم که در حاضر اطلاعات ما در مورد رفتار این ویروس بسیار بیشتر از شش ماه گذشته است. حالا فرضیه‌های دانشمندان در مورد سرانجام این ماجرای جهانی با احتمال بیشتری رنگ واقعیت به خود خواهند گرفت. به اعتقاد غالب کارشناسان بهداشتی تا پایان زمستان یک‌سوم جمعیت جهان به آنفلوآنزای خوکی مبتلا خواهند شد اما ماجرا به همین جا ختم نخواهد شد. این ویروس حداقل تا پنج سال آینده بین مردم باقی خواهد ماند. این فرضیه بر پایان تاریخچه پاندمی‌هایی شبیه به آنفلوآنزای نوع A استوار است که هر کدام ۳، ۴ یا ۵ سال باقی مانده بودند.

به هر ترتیب نقطه عطف پیش‌بینی‌ها در زمینه آینده آنفلوآنزا و تمهیدات در نظر گرفته شده برای مقابله با آن فرا رسیدن ماه‌های سرد در نیمکره شمالی خواهد بود. زمانی که سیل میلیون‌ها انسان -از مبتلایان به یک سرماخوردگی ساده تا آنفلوآنزای فصلی گرفته تا آنهایی که به آنفلوآنزای خوکی مبتلا شده‌اند- همگی به عنوان موارد مشکوک به این بیماری به سمت مراکز درمانی سرازیر خواهد شد. تاکنون صدها هزار نفر در سراسر دنیا به دلیل ابتلا به آنفلوآنزای خوکی در بیمارستان‌ها بستری شده‌اند و بیش از پنج هزار نفر نیز بر اثر این بیماری جان باخته‌اند. از این میان آمریکا با هزار مورد فوتی به تنهایی بالاترین آمار قربانیان را به خود اختصاص داده است. آماری که با فرا رسیدن زمستان قطعا افزایش نیز خواهد یافت. شاید به همین خاطر باشد که باراک اوباما از شنبه دوم آبان در این کشور وضعیت فوق‌العاده ملی اعلام کرده است.

● اورژانس ملی در آمریکا

اوباما، رییس جمهور آمریکا، شنبه این هفته بار دیگر به پشت تریبون رفت تا خبر مهمی را در حوزه سلامت اعلام کند. این خبر اما نه درمورد جنجال‌های حواشی بیمه سراسری سلامت آمریکا که در مورد همه‌گیری آنفلوآنزای خوکی در این کشور بود. اوباما در بیانیه‌ای که جمعه شب امضا و روز شنبه منتشر شد طغیان آنفلوآنزای خوکی در آمریکا را رسما یک «بحران ملی» اعلام کرد. او همچنین به وزیر بهداشت خود این اختیار تام را داد که در صورت صلاحدید با انتقال بخش اورژانس بیمارستان‌ها به مکانی دورتر از ساختمان اصلی بیمارستان موافقت‌کند. با این کار بیمارانی که در بیمارستان بستری هستند از خطر آلوده شدن به آنفلوآنزای نوع A در امان می‌مانند. در حقیقت اعلام (وضعیت اضطراری ملی) در پی شیوع بیش از حد انتظار این بیماری رخ داده است. آمار مبتلایان و مراجعه‌کنندگان به مراکز درمانی با شروع پاییز و بازگشایی مراکز آموزشی به طور فزاینده افزایش یافته است. از سوی دیگر شرکت‌های تولید کننده واکسن از برآورد ۱۲۰ میلیون دوزی تا اواسط اکتبر تنها موفق به تولید ۱۱ میلیون دوز‌ آن شده‌اند. طبق این دستورالعمل سراسری، کاتلین سبلیوس، مسوول وزارت انسان و سلامت آمریکا به طور مستقیم مسوولیت ساماندهی این بحران را بر عهده خواهد داشت. به این ترتیب او خواهد توانست با قدرتی فراتر از قواعد و آیین‌نامه‌های داخلی دولت فدرال امکانات بالقوه موجود را بدون از دست رفتن زمان‌های طلایی فعال نماید. این امکانات می‌تواند شامل راه‌اندازی مراکز مراقبتی و درمانی جانبی در محیط‌های خارج بیمارستانی همچون مدارس، دانشگا‌ه‌ها و ورزشگاه‌ها باشد. بر اساس همین تمهیدات پشتیبانی، برخی بیمارستان‌ها چادرهای سیاری را خارج از محوطه اورژانس اصلی خود برای غربالگری موارد مشکوک به آنفلوآنزای خوکی راه‌اندازی کرده‌اند.

با این حال با توجه به اینکه سیستم مراقبت‌های بهداشتی آمریکا به صورت خصوصی اداره می‌شود راه‌اندازی این مراکز سیار با مشکلاتی نیز همراه است. به همین خاطر دولت فدرال آمریکا برای حفظ کنترل و نظارت بر کیفیت این مراکز شرایطی را نیز در نظر گرفته است. مثلا مراکز مخصوص تشخیص و درمان آنفلوآنزا نباید بیش از ۲۵۰ متر با اورژانس اصلی فاصله داشته باشند. دستورالعمل (وضعیت اضطراری ملی) همچنین برای کاهش زمان تشخیص با درمان بیماران برخی از مدارک و اطلاعات مورد نیاز جهت بستری را حذف و تعدیل کرده است.

به هر ترتیب به گفته دکتر توماس فریدن، مسوول مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا تا ماه‌های آینده میلیون‌ها نفر در این کشور به آنفلوآنزای نوع A مبتلا خواهند شد و در حدود ۲۰ میلیون نفر در بیمارستان‌ها بستری خواهند شد.

● آنفلوآنزای خوکی؛ خوب، بد، زشت

از زمانی که مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا ویروس آنفلوآنزای جدید را کشف کرد تا امروز اخبار خوب و بد زیادی پشت سر هم از راه رسیده‌اند. اولین خبر بد این بود که به سرعت مشخص شد ویروس نه تنها در مکزیک و حاشیه آمریکا بلکه در تمام دنیا پخش شده است یعنی زمانی که مسوولان بهداشتی هنوز در حال کشف بیماری بودند ویروس H۱N۱ از طریق خطوط حمل و نقل هوایی به سرعت به همه جای زمین انتشار پیدا کرده بود.

خبر بد بعدی این بود که هیچ یک از واکسن‌های قدیمی که علیه آنفلوآنزای فصلی عمل می‌کردند قادر به مقابله با نوع H۱N۱ نبودند ولی پس از این اخبار وحشت‌آور کم‌کم اخبار خوبی هم منتشر شد. اولا با وجود اینکه واکسن‌های قدیمی کارایی علیه آنفلوآنزای نوع A نداشتند ولی تامی فلو که درمان بیماری آنفلوآنزای فصلی است روی آنفلوآنزای نوع A هم اثرگذار بود. البته اگر این دارو درست پس از شروع علایم مصرف می‌شد قدرت کاهش شدت علایم آنفلوآنزای نوع A را داشت. نکته مثبت دیگر این بود که اکثر مرگ و میرهای آنفلوآنزای فصلی در افراد ۵۵ سال به بالا گزارش شده بود، در حالی که H۱N۱ تمایل کمتری به درگیری در این رده سنی دارد. دانشمندان احتمال دادند علت این پدیده مواجهه قبلی این افراد با ویروسی شبیه H۱N۱ یا شاید دریافت واکسنی موثر علیه این ویروس بوده است ولی بهترین خبر این بود که با مطالعات بیشتر در مکزیک مشخص شد اکثر موارد این بیماری به شکل خفیف است. البته در ابتدا فقط موارد بستری شده در بیمارستان و مواردی که به فوت منجر می‌شدند ثبت شده بود. بنابراین محققان متوجه شدند نرخ مرگ و میر بسیار کمتر از میزانی است که قبلا پیش‌بینی کرده بودند. البته وحشت اولیه نسبت به بیماری از بین رفت ولی H۱N۱ همچنان در حال گسترش بود، به طوری که WHO آن را اولین پاندمی آنفلوآنزا در طول ۴۰ سال گذشته معرفی کرد.

دکتر ریچارد وبی از بیمارستان اطفال ممفیس می‌گوید: «ویروس آنفلوآنزای نوع A یک جادوگر بزرگ است چون ناگهان پدیدار و به سرعت همه‌گیر شد.» البته قصه آنفلوآنزای نوع A هنوز به پایان نرسیده است. همچنان سوالات بدون جواب زیادی در این مورد وجود دارد. اکثر پزشکان و مسوولان بهداشتی معتقدند بچه‌ها و زنان باردار فرم شدیدتری از بیماری را تجربه خواهند کرد ولی هنوز هیچ آمار درستی در این مورد وجود ندارد چون بسیاری از افراد مبتلا به فرم خفیف این بیماری می‌شوند و اصلا به پزشک یا بیمارستان مراجعه نمی‌کنند. بنابراین تعداد دقیق این افراد جایی ثبت نمی‌شود.

ماه گذشته در نمونه‌هایی که از دو بیمار آلمانی تهیه شده بود گونه تغییریافته‌ای از آنفلوآنزای نوع A کشف شد. این اتفاق وحشت را به جامعه علمی برگرداند ولی خوشبختانه پس از مدتی هر دو بیمار بدون هیچ عارضه‌ای کاملا بهبود یافتند. پس از آن مورد هنوز گونه جدیدتری از ویروس پیدا نشده است.

دکتر بهاره مرتضی‌زاده