فاصله اجتماعی

گروهی از جامعه شناسان ترجیح می دهند به جای «شكاف اجتماعی» از «فاصله اجتماعی» بهره بگیرند

گروهی از جامعه شناسان ترجیح می دهند به جای «شكاف اجتماعی» از «فاصله اجتماعی» بهره بگیرند.این اصطلاح اشاره دارد به احساسهایی كه در مورد جدایی یا فاصله میان گروه های اجتماعی به وسیله اشخاص به تصور در می آید.در حالی كه مفهوم نسل از نظرهای زیست شناختی و شجره شناختی معنای صریحی دارد.در جامعه شناسی، دشواری هایی ایجاد می كند. زیرا همواره و به طور پیوسته كودكانی در هر جامه متولد می شوند و نقطه مشخصی وجود ندارد كه به طور قطع یك نسل را از نسل دیگر جدا كند.بنابراین قائل شدن به تمایز بین «معاصران مسن» (كسانی كه در یك زمان به سر می برند) و «همسالان» (كسانی كه در یك سن قرار گرفته اند) دارای اهمیت است.نسل ها لزومآً حاصل و عامل شكاف نیستند، لكن ممكن است روی شكافهای موجود تأثیر بگذارند.شاید مهمترین عامل در ایجاد شكاف نسلی در ایران امروز را بتوان در سیمای جوان بدون این جامعه به تصویر و تحلیل كشید.جوانی آغاز رویارویی مستقیم و بی پشتوانه با اجتماع است و نیز آغاز حیات جدی اجتماعی با نیازمندیها و موانعش.

جوان با ارزشها، آرمانها و گمانهای جوانی كه هر چه هست پرداخته ذهن اوست، خود را در برابر واقعیات انگاره های اجتماعی تنها می بیند.

از آنجا كه زندگی اجتماعی دائماً دستخوش تحول است و نسل جوان نسلی است كه فراتر از قالبهای سنتی می اندیشد و عمل می كند، اینجاست كه تقابل بین نسل گذشته و نسل جوان شكل گرفته و تضاد كهنه و نو معنا می یابد و این وجود همزمان كهنه و نو است كه در مقام سیر تكامل در یك لحظه از زمان و مكان با یكدیگر شریك اند.جوانان همواره خود را مواجه با دنیای بزرگسالان یافته و در برابر ارزشهای اجتماعی خاص قرار گرفته اند كه كلاً مورد قبول آنان نیست.این همان داستان نزاع نسلهاست كه تقریباً تمام اجتماعات با آن آشنایی دارند.

عامل دیگری كه در جامعه امروز ما در ایجاد شكاف نسلی مؤثر است، نارسایی و انسداد در «انتقال ارزشها و هنجارها» به نسل جدید است.

به اعتقاد «پاسونز» ما در جامعه با مسأله ای به نام انتقال ارزشهای اساسی به افراد روبه رو هستیم و این ارزشها هستند كه كیفیت عمل افراد را تعیین می كنند و در بقاء نظم سهیم اند.به نظر او در هر جامعه، مجموعه قواعدی وجود دارد كه آنچه را كه هر فرد بایستی انجام دهد را تعیین می كند.شكاف میان گفتمان سنتی (پیر) و مدرن (جوان) نیز می تواند به عنوان یكی از عوامل فراق و شكاف نسلها باشد.شكاف نسل در جوامع سنتی كه همبستگی و یكسانی فرهنگی و پیروی فرزندان از پیران خود معمولاً مانع پیدایش شكاف در نگرش نسلها می شود، كمتر است.برعكس در جوامعی كه دستخوش تحولات اجتماعی و فرهنگی گسترده ای شده اند چنین شكافی محسوس تر است، متوجه خواهیم شد كه تحولات فرهنگی و اجتماعی سریع و گسترده می توانند نوعی شكاف و بیگانگی گفتمانی را موجب شوند.در اثر پیدایش این شكاف، نسل جدید نسبت به عناصر و دقایق گفتمانی نسل گذشته احساس نوعی بیگانگی و دلزدگی می كند. این بیگانگی به نوبه خود، نوعی گمگشتگی و سرگشتگی هویتی را به همراه دارد كه در زمانه ما به مثابه یكی از اساسی ترین علل زمینه ساز گسست نسلی است.

تحول شرایط اجتماعی، وضعیتی را پدید می آورد كه طی آن ارزشها نیز متحول می شوند و از آنجا كه پدر و مادر و فرزندان هر یك در شرایط خاصی زندگی می كنند، لذا نظام ارزشی نیز متفاوت خواهد بود.

یكی از مسائل اجتماعی امروز جامعه ما وجود اختلافهای ارزشی در روابط خانوادگی است.خانواده به عنوان یكی از نهادهای اولیه، بیشترین سهم را در فرآیند اجتماعی شدن فرزندان برعهده دارد.افلاطون در اثر (پنج رساله) خود اذعان می دارد كه: حقیقت این است كه بین ما و پدرانمان اختلاف زیادی هست و از این بابت شرمساریم. اما پدرانمان را سرزنش می كنیم كه وقتی ما جوان بودیم در تربیت ما كاهلی كردند و بیشتر به امور دیگران پرداختند تا به تربیت فرزندانشان.در جای دیگر او بالا رفتن سن را یكی از عوامل مؤثر در بیگانگی با جوانان می داند. با بالا رفتن میزان اختلاف سن فرزندان با والدینشان بر تفاوت ارزش های عملی آنها نیز افزوده می شود. این اختلاف سن مورد نظر آگاهان مسائل تربیتی و اجتماعی بوده است.مروری بر تضادهای ارزشی بین نسلی نشان می دهد كه تضاد بین ارزش های جوانان و بزرگسالان در زمینه فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و دینی، در واقع تفاوت بین سیستم های ارزشی دو نسل است.

ارزش های اجتماعی و خانوادگی چگونه از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود؟

والدین در جامعه و دیگر پایگاههای اجتماعی ارزشها را به گونه ای مختلف در ذهن نوجوان جای می دهند. فرد در خانواده از بدو تولد هویت خود را نیز به تدریج كسب می كند.آنگاه كه پدر و مادر به كودك خود می آموزند كه به بزرگترهای خود احترام بگذارند، به آنها سلام كنند و از آنها حرف شنوی داشته باشند، در واقع ارزشهای اجتماعی را به آنها آموخته اند. كاك ووگال و لاسول معتقدند: آدمی برای دستیابی به ارزشهای اجتماعی از وسایل و منابع موجود در چارچوب فرهنگ و از طریق نهادهای اجتماعی استفاده می كند. نسل گذشته پایبند آداب و رسوم و باورهای مذهبی و ملی خود بوده و تغییر به راحتی در آنها شكل نمی گرفت و گاهی اوقات به شدت با هر نوع تحول مقابله می كردند.

---