آشنایی با بورخس

● پل استراترن
● ترجمه مهسا ملک‌مرزبان
● نشر مرکز
بورخس مردی بود با آموخته‌های بسیار، با وجود این، یکی از آن رویدادهای شگفتی که آثارش انباشته از آنهاست، زندگی او را به افسانه …

پل استراترن

ترجمه مهسا ملک‌مرزبان

نشر مرکز

بورخس مردی بود با آموخته‌های بسیار، با وجود این، یکی از آن رویدادهای شگفتی که آثارش انباشته از آنهاست، زندگی او را به افسانه بدوی ساده‌ای شبیه کرد. هرقدر بیشتر خواند و نوشت، دید چشمانش کمتر شد، تا اینکه در نهایت کاملاً بینایی‌اش را از دست داد و در دنیای داستان‌های اساطیری‌اش گم شد. بورخس بسیاری از منابع الهام آثارش را، بیش از زندگی، از کتاب خواندن به دست می‌آورد، اما کم شدن تدریجی بینایی در پدید آمدن آثارش نقش مهمی بازی کرد.

او پیش از این که از دنیا برود زندگینامه خودنوشتش را با نام «من و بورخس» به رشته تحریر درآورد. این اثر در زمان انتشارش یک اثر روانشناختی رازگونه به نظر می‌آمد که در آن خود زنده او (من) با خود نویسنده‌اش (بورخس) در تقابل بود. «من»ی که زندگی می‌کند و «بورخس»ی که می‌نویسد مشترکات زیادی دارند، اما در تحلیل نهایی موجودات مجزایی هستند. یکی از دیگری استفاده می‌کند و دیگری نیز به اشکال دیگری به آن یکی تکیه دارد؛ «اغراق است اگر بگوییم که رابطه ما خصمانه است ـ من زنده‌ام، به خودم اجازه زندگی می‌دهم، تا بورخس بتواند ادبیاتش را ببافد و آن ادبیات توجیه من است.»

در نگاه اول ممکن است این‌طور به نظر برسد که نویسنده خودنگر در پس روانش مخفی می‌شود. اما اگر خواننده لحظه‌ای خویشتن‌نگری کند، آشکار می‌شود موقعیتی که بورخس توصیف کرده در واقع بخشی از موقعیت کل بشر است. شناخت مهمی از کیفیت زندگی‌های ما. هر کدام از ما یک «من» زنده داریم و یک «بورخس» ـ یک نقاب ـ که خود بیرونی‌اش را «می‌بافد»، اعمالش را، عملکردش را، تولیداتش را، زندگی‌ای را که برای خود «می‌سازد».

کتاب «آشنایی با بورخس» از جمله مجموعه آثار «آشنایی با نویسندگان» است که به منظور آگاهی از اندیشه و زندگی نویسندگان بزرگ و تأثیری که بر جهان ادب و چالش آدمی برای درک جایگاه خود در جهان هستی گذاشتند، نگاشته و تدوین شده است.

این اثر در کنار اطلاعات زندگینامه‌ای، افکار و عقاید بورخس را بویژه در مواجهه با جریان‌ها و تحولات ادبی و فرهنگی عصر او بازگو می‌کند. نویسنده بدون ورود به حاشیه، به شیوه‌ای روشن و سرراست، مستند و سنجیده به مهمترین نکته‌ها می‌پردازد. مؤلف اساس کار را بر سادگی و اختصار گذاشته است اما این متن با وجود اختصار با لحنی جذاب و زنده ارائه شده است و می‌تواند برای مخاطب انگیزه‌ای برای پیگیری متون عمیق و تخصصی‌تر باشد.

مؤلف در شرح احوال و آثار بورخس به تحلیل روحیات و شخصیت وی بسیار توجه کرده، طوری که خواننده در پایان کتاب به راستی احساس می‌کند که بورخس برای او دیگر نه فقط یک نام مشهور که شخصیتی آشناست.