فلسفه سیاسی و اندیشه سیاسی

اندیشه سیاسی جدای از كاربرد عملی آن تا پیش از دوران یونان باستان كم و بیش شكل نگرفته بود از آن دوران به این سو, اندیشه سیاسی بخش بزرگی از دستگاه فكری فیلسوفان یونانی را به خود اختصاص داد, تا جایی كه فیلسوف بزرگ دوران باستان, افلاطون, مهمترین كتاب خود «پولیتیا» را درباره این موضوع به نگارش در آورد

اندیشه سیاسی جدای از كاربرد عملی آن تا پیش از دوران یونان باستان كم و بیش شكل نگرفته بود. از آن دوران به این سو، اندیشه سیاسی بخش بزرگی از دستگاه فكری فیلسوفان یونانی را به خود اختصاص داد، تا جایی كه فیلسوف بزرگ دوران باستان، افلاطون، مهمترین كتاب خود «پولیتیا» را درباره این موضوع به نگارش در‌آورد. پس از او، ارسط با بخش‌بندی فلسفه به نظری، عملی و هنر و نگارش كتاب سیاست، اندیشه سیاسی را در زیر فلسفه عملی قرار داد. این بخش‌بندی پس از ارسطو در میان پیروانش پذیرفته شد، ولی در خوانشی كه از فلسفه یونانی در جهان اسلام و به ویژه ایران، انجام شد، این بخش از فلسفه بسیار كم رنگ و چه بسا به دست فراموشی سپرده شد. به هر رو، اندیشه سیاسی از دیرباز بستر دو دسته از پرسشها و پاسخ‌ها بوده است. (۱) نخست اینكه، چگونگی به وجود آمدن یك حكومت، چرایی پیروی مردمان از آن و كاركردهای حكومت را تبیین می‌كرد. (۲) دیگر آنكه، هدف‌گذاری حكومت و سازمان دهی آن برای دستیابی به این هدف‌ها چگونه باید باشد. گرچه در گذر زمان پرداختن به این دو دسته از موضوع‌ها نزد اندیشمندان به طور كامل جدا نبود. .ولی آنان كم و بیش دیدگاههای خود را درباره این دو دسته بیان كرده‌اند. از سوی دیگر، نویسندگان تاریخ اندیشه سیاسی بر این باور هستند كه هستی پذیری اندیشه سیاسی مردن با ماكیاولی آغاز شد. از دوران نوزایی در غرب تاكنون، هر یك از رشته‌های علم جدید و به پیروی از آنان علم سیاست كوشیدند تا راه خود را هر چه بیشتر از فلسفه جدا كنند. این رشته‌های علمی با گزینش روشهای نوین و طرح پرسش‌های تازه انبوهی از آموزه‌ها و اندیشه‌ها را برای خود به ارمغان آوردند. علم سیاست كه آمیزه‌‌ای از دیدگاههای نظری و روشهای تجربی بود، با گذر زمان و پژوهش‌های بیشتر، كم كم راه خود را از فلسفه عملی جدا كرد. از سوی دیگر پرسش‌ از بنیاد‌گذاری علوم اجتماعی و انسانی نیز به میان آمد و سر اندیشه‌های متافیزیكی این علوم هم به نقد كشیده شد. سرانجام، با سربر‌آوردن جنبش پوزیتیویسم پیرامون علم شناسی و رشد شناخت علمی، فسلفه علم نیز رونق و رواج پیدا كرد و در این میان برخی به این باور رسیدند كه با پیشرفت علم و فلسفه تحلیلی جایی برای برخی آموزه‌ها كه رنگ و بویی متافیزیكی دارند، همچون اراده عمومی روسو، باقی نمانده است. اما بسیاری از اندیشمندان می‌پندارند كه، جدای از تبیین‌هایی درباره كاركرد دولت‌ها و … (كه برآمده از داده‌هایی عینی هستند)، هنوز گروه دیگری از پرسش‌‌ها و پاسخ‌‌ها وجود دارند. این اندیشه‌‌ها كه می‌توان آن را گونه‌ای نگره سیاسی یا فلسفه سیاسی نامید، همچنان به فلسفه عملی تعلق دارند. برای نمونه، هدف‌گذاری و هدف گزینی یك دولت و گزینش ساختار سیاسی مناسب برای دستیابی به این هدف‌ها نیازمند به نگره‌پردازی است. گرچه علم سیاست كنونی كوشیده است تا درباره بنیان‌های خویش و بسیاری از پرسش‌های نو پژوهش كند و چه بسا داده‌های خود را از نگره‌ها گرانبار سازد و این خود سبب درهم تنیدگی بیشتر دستاوردهای علمی با سر اندیشه‌های فلسفی شده است، ولی، هنوز هم اندیشیدن دستگاه‌مند درباره هدف‌های دولتها صورتی از فلسفه عملی به‌شمار می‌آید. فلسفه عملی‌ای كه به دولت مرتبط می‌شود، و در زمانه نو نیاز به آن همانقدر است كه پیش از این بود؛ و چه بسا بیشتر هم باشد. در پایان بد نیست یاد‌آور شوم، این روزها سخن از پایان تاریخ كم و بیش به این معنا است كه ساختار سیاسی كنونی لیبرال دموكراسی در غرب جای چندانی برای نگره‌پردازی بیشتر باقی نگذاشته است. با این همه موضوع برای بحث باز است. همچون گذشته در سطر نخست نام سایت‌هایی كه به فلسفه و اندیشه سیاسی اختصاص دارند، آورده شده است و سطر دوم نشانی اینترنتی آنان:

۱- سایت‌های راهنما و مرجع

Filosofia Politica

http:// Igxsever. Uniba. It/ Iei/ filpole/ homefpe. Htm.

یك سایت راهنما كه دارای ۱۰ بخش می‌باشد. در هر بخش شمار زیادی پیوند به سایت‌هایی كه در زمینه فلسفه و اندیشه سیاسی و برخی علم سیاست هستند ارائه می‌شود. همچنین می‌توانید با تغییر نام ورق وب پایانی سایت، یعنی واژه به واژه نشانی اینترنتی سایت‌های فیلسوفان سیاسی را در ۱۴ كشور مختلف بیابید. این فهرست كه بر اساس زبان اندیشمندان ۱۴ عنوان دارد، كامل‌ترین سایت راهنما به سایت‌های شخصی فیلسوفان سیاسی در اینترنت می‌باشد.

The keele guide to political thought and ideology on the internet

http: // www. Keele. Ac/ uk/ depts/ spire

یك سایت راهنما در اینجا معرفی می‌شود كه بسیار گسترده و فراگیر به اندیشه‌های سیاسی پرداخته است. برخی از پیوندهای ارائه شده به سایتهایی است كه مفهوم‌های كلیدی اندیشه سیاسی را نقد و بررسی می‌كنند.

Pholitical philosophy/ political theory

http: //www. Library. Ubc. Ca/ poli/ polindex. html

همچون سایت‌های پیشین یك راهنما به فلسفه سیاسی و اندیشه سیاسی اینترنت می‌باشد. البته در این راهنما تأكید بیشتر بر روی نگرش فلسفی به سیاست و فلسفه سیاسی است.

Pholitical Science resources

http: // www. Psr. Keele. ac. Uk/ psr. htm

یك راهنمای خوب به علم سیاست كه دارای فهرستی با ۱۴ عنوان است. با كلیك بر روی هر یك از این عنوانها می‌توانید به ورق وب فرعی آنها وارد شوید. در هر بخش فرعی پیوندهای زیادی را به سایتهای دیگر می‌یابید.

Political Philisophy Resources

http: // www. Artsci. Isu. edu/ poli/ resources/ resources. html

یك راهنما به فلسفه و اندیشه سیاسی كه در دانشگاه لوئیزیانا آماده شده است.

WCSU List: Political Science Internet Resources

http: // vax. Wcsu. Edu/ socialssci/ polscres. htm

این نشانی اینترنتی به یك سایت راهنما تعلق دارد كه به طور كلی در زمینه علوم سیاسی است. در بخشی از آن به فلسفه و اندیشه سیاسی هم می‌پردازد.

۲ـسایتها موضوعی

Liberty Haven

http: // www. Liberty haven. Com/

این سایت یكی از كامل‌ترین و بهترین سایتها درباره اندیشه لیبرال دموكراسی است. بیش از ۱۰ بخش گوناگون دارد. دراین بخشها افزون بر ۵۰۰۰ هزار كتاب، جستار و مقاله گوناگون به چشم می‌خورد. بسیاری از این نوشته‌ها فلسفی هستند. كاربران می‌توانند از امكانات عضو شدن در این سایت و رایانامه ( = ای‌یل) رایگان آن نیز بهره‌ ببرند.

Liberty and Law

http: // www. Liberty and law. Org/

رویارویی آزادی فردی و قانون كه برپادارنده عدالت اجتماعی در كنار این آزادی فردی است، همواره یكی از پرسشهای بنیادین اندیشه سیاسی می‌باشد. در این سایت متنهای تحلیلی و دقیقی در نقد و بررسی این رویارویی و ساختار و نقش دولت از این دیدگاه ارائه می‌شود.

The Maoist Documentation Progect

http: // www. Maoism. Org/

---