پشتیبان گیری از اطلاعات در لینوکس

روزانه مقدار بسیار زیادی اطلاعات به صورت دیجیتال در محل کار یا منزل خود نگه داری می کنیم , از نقشه های کاری تا تصاویر تعطیلات پایان هفته حتی صفحات وب یا پست الکترونیک در واقع روزانه حجم بسیار زیادی از اطلاعات را به صورت دیجیتال ذخیره و یا استفاده می کنیم

روزانه مقدار بسیار زیادی اطلاعات به صورت دیجیتال در محل‌کار یا منزل خود نگه‌داری می‌کنیم ، از نقشه‌های کاری تا تصاویر تعطیلات پایان هفته حتی صفحات وب یا پست الکترونیک در واقع روزانه حجم بسیار زیادی از اطلاعات را به صورت دیجیتال ذخیره و یا استفاده می‌کنیم. آیا تا به حال به از دست دادن این اطلاعات فکر کرده‌اید؟ حتی فکر کردن به آن نیز آزار دهنده است ؛ اما اگر روزی چنین اتفاقی بیافتد به عنوان یک فرد دور اندیش چه کرده‌اید؟ بهترین راه داشتن یک کپی پشتیبان از تمام اطلاعات مهم است. در این مقاله سعی داریم تا شما را با نحوه‌ی پشتیبان‌گیری و آنچه در لینوکس به پشتیبان‌گیری نیاز دارد آشنا سازیم.

● پشتیبان‌ گیری؟

پشتیبان‌گیری در اصل به معنی ایجاد یک کپی از اطلاعات در مکانی دیگر است ، خواه این مکان یک پارتیشن برروی دیسک سخت باشد خواه یک سی‌دی یا حتی در جایی دیگر از یک شبکه. با این عمل شما از اطلاعات خود در برابر آسیب‌های ناشی از مشکلات نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری یا خطاهای انسانی محافظت می‌کنید.

● چه چیزی به پشتیبان‌گیری نیاز دارد؟

یکی از پرسش‌هایی که بیشتر برای کاربران تازه کار ایجاد می‌شود اطلاعاتی است که به پشتیبان‌گیری نیاز دارند. در حقیقت هرآنچه برایتان مهم و حیاتی است باید یک کپی پشتیبان نیز داشته باشد. اگر برای کار تجاری خود از پست الکترونیک استفاده می‌کنید حتما یک کپی پشتیبان از تمام ارتباطات خود داشته باشید ، اگر از دفترچه تلفن یا دفاتر زمان‌بندی در کامپیوترتان استفاده می‌کنید از تمام اطاعاتشان یک کپی داشته باشید ، اگر یک گرافیست ، تایپست ، یا کاربری هستید که نامه‌هایتان را با کامپیوتر تایپ می‌کنید بهتر است از تمام آنچه دارید یک پشتیبان داشته باشید. اگر می‌خواهید در سیستم خود تغییراتی دهید برای مثال در فایل پیکره بندی حتما قبل از هر گونه تغییر ابتدا در همان دایرکتوری یک کپی از فایل بگیرید تا در صورتی که پس از تغییرات با مشکل مواجه شدید بتوانید سیستم را به وضعیت قبل برگردانید. برای نمونه در مثال زیر قبل از تغییر در فایل پیکره بندی آپاچی یک کپی از آن برای پشتیبانی‌های آینده می‌گیریم:

/etc/apache/httpd.conf /etc/apache/httpd.conf.bak

حال اگر به هر دلیل تنظیمات جدید مشکلی داشته باشند بلا فاصله از فایل پشتیبان استفاده می‌کنیم برای این کار نیز کافیست نام فایل را از http.conf.bak به httpd.conf تغییر دهیم.

یکی دیگر از مکان‌هایی که باید یک کپی پشتیان از آن داشته باشیم دایکتوری خانگی کاربرانمان به است ، بهتر است پس از هر نصب به طور مرتب از این دایرکتوری‌ها که در home/ قرار دارند یک کپی پشتیبان تهیه کنیم تا در صورتی که مشکلی پیش آمد بلا فاصله بتوانیم با بازگردانی این کپی مشکل کاربر را حل کنیم.

آیا از پایگاه‌های داده استفاده می‌کنید؟ اگر بله حتما از تمام محتویات این پایگاه‌ها یک کپی بگیرید ، برای این‌کار ابزارهای مختلفی در لینوکس وجود دارد که بسته به مدیرپایگاه داده‌ای که استفاده می‌کنید می‌توانید از یکی از این ابزارها استفاده کنید. اگر در کنار لینوکستان ویندوز یا سیستم عامل دیگر ویا حتی لینوکسی دیگر دارید پس فکر خوبیست که از دایرکتوری بوت خودتان در boot/ نیز یک کپی پشتیبان برای روز مبادا داشته باشید. شاید لینوکستان هرگز با مشکلی مواجه نشود اما ویندوز بعد از مدتی به نصب دوباره نیاز خواهد داشت پس داشتن یک کپی از این دایرکتوری آسایش خاطرتان را فراهم خواهد کرد.

● رسانه‌های پشتیبان‌گیری

یکی از مسائل مهم در امر پشتیبان‌گیری رسانه‌های پشتیبان‌گیری هستند. درواقع فضایی که قرار است برروی آن پشتیبان‌هایتان را قرار دهید بسیار مهم است. این فضا می‌تواند یک بخش دیسک سخت شما ، یک دیسک سختی دیگر در سیستمی دیگر ، یک دیسک سخت خارجی یا هر رسانه‌ی دیگر باشد. مسلما نمی‌توانید یک گیگابایت اطلاعات را برروی فلاپی دیسک‌های۱.۴۴ مگابایتی پشتیبان بگیرید ! بنابراین باید یک رسانه‌ی مناسب برای این کار پیدا کنید . آنچه امروزه در هر خانه‌ای پیدا می‌شود درایو‌های سی‌دی است ، سی‌دی رسانه‌ای نسبتا ارزان و در دسترس برای کاربران خانگی با حجم اطلاعات کم است . البته DVD با حجم بیشتر و قیمتی چند برابر بیشتر نیز وجود دارد که اغلب برای پشتبان‌گیری فایل‌های صوتی و تصویری با کیفیت مناسب پیشنهاد می‌گردد و برای پشتیبان گیری از اطلاعات سی‌دی رسانه‌ای است ارزان‌تر و در دسترس تر.

تکنولوژی روز به روز پیشرفت می‌کند و محصولات و سخت افزار های پشتیبان گیری نیز به همین سرعت در حال پیشرفت‌اند ، یکی از محصولات این پیشرفت کارتریج‌های ذخیره‌ی اطلاعات است که اغلب از طریق رابط USB به سیستم‌ها متصل می‌گردد.این کارتریج‌ها با حجم‌های گوناگونی موجودند از ۳۲ مگابایت تا چند گیگابایت اما به کارتریج‌هایی که حدود ۱۰۰ یا ۲۵۰ مگابات حجم دارند Zip درایو می‌گویند و به کارتریج‌هایی که حدود ۱تا۲ گیگابایت حجم دارند Jazz درایو گفته می‌شود. البته متاسفانه در بازا ایران به این رسانه‌ها اشتباها USB درایو یا نام‌هایی از این قبیل اطلاق می‌گردد ، اگر کمی دقت کنید USB درایو به معنی درایوی است که USB در آن قرار می‌گیرد وبا ماهیت یک رسانه‌ی ذخیره‌ی اطلاعات بسیار متفاوت است و در بودن وسیله‌ای به نام USB درایو مشکوکم :) گذشته از نامشان این کارتریج‌ها بیشتر برای جابجایی اطلاعات وسیله‌ای مفیدند ، با توجه به قیمت این ابزار‌ها که حدود ۳۷ هزار تومان تا ۱۹۰ هزار تومان است ابزار‌های مناسبی برای پشتیبان‌گیری به شمار نمی‌آیند اما ابزار‌های فوق‌العاده‌ای برای جابجایی اطلاعات هستند که در لینوکس نیز به خوبی پشتیبانی می‌شوند.

از معیار‌های بسیار مهم در انتخاب یک ابزار پشتیبانی هزینه‌ی آن است برای محاسبه‌ی هزینه‌ی یک رسانه‌ی پشتیبان‌گیری از واحد "تومن بر مگابایت " استفاده می‌کنند . البته می‌تواند ریال یا دلار یا هر واحد دیگری بر مگابایت باشد ;) . یک Zip درایو ۲۵۶ مگابیتی با قیمت ۷۰ هزار تومان هزینه‌ای معادل ۲۳۷ تومان برای هر مگابایت دارد. حال آنکه یک سی‌دی ۷۰۰ مگابایتی با قیمت ۳۰۰ تومان حدود ۰.۴ تومان برای هر مگابایت هزینه در بر خواهد داشت.

یکی از معیارهای دیگر انتخاب یک رسانه‌ی خوب سرعت آن است ، فرض کنید ساعت ۴ بعد از ظهر برای رفتن به منزل آماده می‌شوید و تا ساعت ۵ باید ۲ گیگابایت اطلاعات تولید شده را پشتیبان‌گیری کنید در این صورت یک Jazz درایو ۲ گیگی که از طریق کابل USB به کامپیوتر متصل شده است با سرعت ۶۰ مگابایت در ثانیه کمی برای این کار کند است ! بنابراین به رسانه‌ای سریع‌تر نیاز دارید.

سرعت ، قیمت پایین‌تر اطمینان در صحت پشتیبان‌گیری و حجم بالای رسانه برای پشتیبان‌گیری برای حجم‌های بالا و کارهای دفتری و سطوح بالاتر تنها در یک رسانه‌ی دیرینه گرد هم آمده اند ؛ این رسانه نوار مغناطیسی است! بله یک نوار مغناطیسی با ظرفیت ۸۰ گیگابایت یا ۴۰ گیگیابایت که از طریق بورد اسکوزی[۱] می تواند با سرعتی بسیار بالا اطلاعات شما را پشتیبان گیری کند و آن را برای بایگانی در اختیار شما قرار دهد ، در کنار این حجم و سرعت قابلیت چندبار خواندنی و نوشتنی این رسانه و هزینه‌ی پایین نوارهای مغناطیس باعث شده این ابزار در سطح سرویس دهنده‌ها محبوبیت خاصی داشته باشد. حتی شرکت‌های بزرگ و کوچکی که به پشتیبان‌گیری از اطلاعات خود اهمیت می‌دهند ترجیح می‌دهند با پرداخت حدود ۱۲۰ هزار تومان برای خرید یک Tape drive یا درایو نوار مغناطیسی برای کارهای خود از این ابزار استفاده کنند ، شما ظرف چند دقیقه تمام گزارشات روزانه را در نواری ذخیره و در جیب یا کیف خود به محلی امن خواهید برد. البته نوارهای مغناطیسی در سایزها و حجم‌ها و سرعت‌های مختلفی وجود دارند اما اغلب با حجم‌های ۴۰ و ۸۰ گیگابایتی در بازار وجود دارند و با این دو حجم مصرف می‌شوند.

راه دیگری که برای پشتیبان‌گیری اطلاعات وجود دارد استفاده از تکنولوژی RAID ویا استفاده از دو دیسک سخت به صورت Mirror است که هر آنچه در یکی نوشته می‌شود در دیگری نیز نوشته خواهد شد ؛ البته به دلیل نبودن مجال برای بررسی این موضوعات تنها به نام بردن آن‌ها اکتفا می‌کنیم.

مسلم است که یک کاربر خانگی هرگز نیاز ی به یک درایور نوار مغناطیسی ندارد و یا نیاز یک سرویس دهنده با سی‌دی و zip درایو بر طرف نخواهد شد بنا براین تصمیم گیرنده‌ی نهایی شما هستید که با توجه به شرایط و حجم کار و نیز اهمیت سرعت و قیمت درباره‌ی رسانه‌ی مورد استفاده‌ی خود تصمیم خواهید گرفت.

● روش‌های پشتیبان‌گیری

پس از انتخاب اطلاعاتی که قرار است پشتیبان گیری شوند و رسانه‌ای مناسب برای این کار نیاز به یک روش یا استراتژی برای اجرای آن داریم ، روش‌های مختلفی برای پشتیبان گیری وجود دارد. در این مقاله به سه روش اصلی پشتیبان گیری اشاره خواهیم کرد. این سه روش نام‌های Full و Differential و Incremental دارند. مفهوم این سه را در سه پاراگراف به صورت اجمالی بررسی می‌کنیم.

در روش Full همان طور که از نامش پیداست تمام اطلاعات بدون ذره‌ای تغییر پشتیبان گیری می شوند. مزیتی که این روش دارد آنست که اگر اطلاعات دچار مشکل شوند با یکبار بازگردانی اطلاعات بازیابی می‌شوند ، برای نمونه اگر صبح به محل کارتان آمدید و دیدید هارد دیسکتان خراب شده تمام اطلاعات با یکبار کپی از روی نوار یا هارد دیگر بازیابی می‌شوند و در واقع عمل بازیابی سریع‌تر است. اما این روش اغلب روشی نامناسب است ، دلایل بسیاری برای این موضوع وجود دارد از هزینه تا وقت ، شاید بازیابی اطلاعات سریع باشد اما فکر کنید که هر روز بخواهید از اطلاعات به طور کامل پشتیبان گیری کنید ، بنابراین روزانه ساعاتی را صرف این کار خواهید کرد و ممکن است بیشتر اطلاعات مورد پشتیبانی شما تکراری باشند ، یک نمونه ، شما یک درایو شبکه‌ی ۴۰ گیگی دارید که روزانه حداکثر ۱۰ گیگ آن تغییر می‌کند اگر بخواهید هر روز از تمام این اطلاعات پشتیبان تهیه کنید بنابراین زمان و رسانه‌ی بیشتری را صرف ودر واقع هدر کرده‌اید ، چرا که روزانه ۳۰ گیگ اطلاعات ثابت را پشتیبان گیری می‌کنید که این ۳۰ گیگ هم زمان برای پشتیبانی می‌خواهد هم رسانه‌ای حجیم برای پشتیبان‌گیری نیاز دارد.

روش دوم Differential نام دارد به معنی آنچه تغیییر یافته یا متفاوت‌ها ! در این روش شما تنها از آنچه را که نسبت به آخرین پشتیبانی تغییر کرده پشتیبان می‌گیرید ، در نمونه‌ی قبلی شما فقط ۱۰ گیگی را که تغییر می‌کند پشتیبان می‌گیرید و نیازی به پشتیبان‌گیری اطلاعات تغییر نیافته ندارید. در این روش شما روزانه زمان کمتری را صرف پشتیبان‌گیری می‌کنید اما بازگردانی کمی دشوارتر است .

در روش سوم به نام Incremental یا افزوده‌ها تنها آنچه را که نسبت به بار قبل اضافه شده است را پشتیبان می‌گیریم.این روش برای پشتیبانی‌های روزانه بسیار مقید است. توجه داشته باشید در روش Difrential ما آنچه را که نسبت بار قبل تغییر داشت را پشتیبان می‌گرفتیم و در اینجا آنچه را که نسبت به بار قبل افزوده شده است را پشتیبان می‌گیریم. بنابراین در این روش رسانه‌ی بسیار کمتری مصرف خواهد شد اما بازگردانی اطلاعات نیز به همان میزان سخت‌تر.

آنچه که مسلم است آنست که هیچ یک از این روش‌ها به تنهایی نمی‌تواند روش خوبی باشد و شما با توجه به شرایط خود نیازمند آن هستیدکه این روش‌ها را با یکدیگر ترکیب کنید و حاصل را به عنوان سیاست پشتیبان‌گیری خود استفاده کنید. دقت کنید که یک روش پشتیبان‌گیری نامناسب می‌تواند وقت و هزینه‌ی شما را به هدر دهد. بنابراین با مطالعه یا مشاوره یک روش مناسب را برگزینید.

● یک سناریوی کوچک

با توجه به اهمیت مطالب ذکر شده یک سناریوی مختصر را بررسی می‌کنیم و پس از آن به بررسی ابزارهای پشتیبان‌گیری در لینوکس خواهیم پرداخت.[۲] در این مثال ما فرض می‌کنیم شما پنج فایل به نام‌های dat۱ و dat۲ و dat۳ و dat۴ و dat۵ دارید و ۸ عدد CD-RW . روز شنبه یک پشتبان کامل از این فایل‌ها بر روی یک سی‌دی تهیه می کنید.روز دوشنبه dat۲ و dat۳ و dat۴ تغییر می‌کنند و از این رو ما نیز یک پشتیبان Diferential از فایل‌های dat۲ و dat۳ و dat۴ بروی سی‌دی دوم تهیه می‌کیم.

روز سه شنبه dat۴ و dat۵ تغییر می‌کنند .از لحاظ تئوری نیاز داریم که از dat۲ و dat۳ و dat۴ و نیز dat۵ یک پشتیبان Differential تهیه کنیم . اما با یک پشتیبان incremental به سادگی از آنچه اضافه شده یعنی dat۴ و dat۵ برروی سی‌دی سوم یک پشتیبان می‌گیریم، این کار بسیار منطقی‌تر به نظر می‌رسد. بوسیله‌ی پشتیان‌های incremental می‌توانید تغییرات روزانه را پشتیبان گرفته و هر روز برروی یک سی‌دی کپی کنید. این کار را تا جمعه‌ی بعد یعنی زمانی که یک پشتیبان کاما می‌گیریم ادامه می‌دهیم.بنابراین هفت سی‌دی استفاده شده و سی‌دی هشتم هم همان دیسکی است که بار اول تمام ۵ فایل را برروی آن کپی کردیم. (توجه ما صبح روز شنبه یک پشتیبان کامل گرفتیم و در عصر همان روز نیز یک پشتیبان incremental از آن تهیه کردیم و ...) .

این مقاله بر اساس این مقاله و نیز این مقاله که هر دو تحت مجوز‌ GNU/FDL می‌باشند منتشر شده است .

[۱]. که در ایران به اشتباه اسکازی تلفظ می‌شود .

[۲]. مثال حاضر بخشی از این مقاله است که با توجه به مجوز FDL مقالات این نشریه از مثال موجود در مقاله‌ی ذکر شده بهره برده‌ایم

---