از وسترن تا وسترن

یادی ازکابوی های تنها و آواره به بهانه موفقیت آخرین فیلم برادران کوئن در ژانر وسترن

یادی ازکابوی‌های تنها و آواره به بهانه موفقیت آخرین فیلم برادران کوئن در ژانر وسترن

سینمای وسترن یکی از قدیمی‌ترین ژانرهای سینماست، به‌طوری که قدمت آن به بیش از یک قرن قبل بازمی‌گردد، یعنی زمانی که در سال ۱۹۰۳ میلادی، یک تکنسین آمریکایی به نام «ادوین استرتن پورتر» با ساخت فیلم «سرقت بزرگ قطار» اولین فیلم وسترن جهان و یکی از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما را کارگردانی کرد. می‌توان ادعا کرد که طی دهه‌های ۱۹۱۰ تا اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی ژانرهای سینمایی وسترن، تاریخی و گانگستری سه رکن اساسی سینمای جهان را تشکیل می‌دادند به‌طوری که معمولا پرفروش‌ترین و مشهورترین فیلم‌های روز از میان این سه ژانر برگزیده می‌شد و اساتیدی مانند «جان فورد»، «ویلیام وایلر» «هنری هاتاوی»، «رابرت آلدریچ»، «آنتونی مان» و «هاوارد هاکس» به این روند قوت می‌بخشیدند. اما این روند بیش از پنج دهه نپایید و با پایان گرفتن دهه ۱۹۶۰ میلادی و ساخته شدن آثاری مانند «تیرانداز» و «روزی روزگاری در غرب» پرونده این ژانر سینمایی به حاشیه رفت و درخور اشاره است که جریان‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی خاصی که در دهه ۱۹۷۰ میلادی بر جامعه جهانی حاکم شد، فیلم‌سازان را به سمت نوع دیگری از سینما برد که دیگر سینمای وسترن، تاریخی و گانگستری در آن جایگاه اول را به خود اختصاص نمی‌دادند.

● جانی دوباره به کالبد سینمای وسترن

هرچند که در سال‌های دهه ۱۹۸۰ افرادی مانند «لارنس کاسدان» با فیلم سینمایی «سیلورادو» سعی در زنده کردن این نوع از سینما کردند و اتفاقا آثار خوبی هم بیرون دادند، اما موفق نشدند سر و صدایی به پا کنند و در محافل سینمایی جهان، نام وسترن را دوباره بر سر زبان‌ها بیندازند تا این‌که در سال ۱۹۹۰ میلادی، سینماگر جوان و خوش‌فکری به‌نام «کوین کاستنر» با اثر تحسین‌شده‌ای به‌نام «با گرگ‌ها می‌رقصد» به میدان آمد و پس از سال‌های طولانی که از فوت اساتید چیره‌دست وسترن می‌گذشت، موفق شد منتقدان را انگشت به‌دهان بگذارد، تماشاگران را به سالن‌های سینما بکشاند و با نامزدی در ۱۲ رشته از جوایز اسکار که ۷ تای آن‌ها را صاحب شد، کاری بکند کارستان. در سال ۱۹۹۲ میلادی یک اتفاق بزرگ دیگر رخ داد، که این بار پیرمرد سینمای «وسترن اسپاگتی» بانی آن بود، منظورمان همان سینمای به‌اصطلاح وسترنی است که در استودیوهای ایتالیایی و توسط بزرگانی مانند «سرجیو لئونه» ساخته می‌شد و گل‌های سرسبدش فیلم‌های «به‌خاطر یک مشت دلار» و «خوب، بد، زشت» بودند. «کلینت ایستوود» پا به سن گذاشته که مدت‌ها بود از شمایل کابوی بی‌نام و نشان و آواره آثار لئونه بیرون آمده بود، فیلم تحسین شده «نابخشوده» را در ژانر وسترن ساخت و به‌چنان جایگاهی دست پیدا کرد که کسی باور نمی‌کرد پس از سه دهه، بتوان چنین حسابی روی سینمای وسترن باز کرد. نابخشوده در ۹ رشته نامزد جوایز اسکار شد و جایزه پنج رشته از جمله بهترین فیلم را از آن خود کرد و هرچند که نتوانست موفقیت «با گرگ‌ها می‌رقصد» را از لحاظ تعداد جوایز تکرار کند، ولی به‌لحاظ حضور یک ستاره قدیمی وسترن به‌نام «کلینت ایستوود» در خاطره‌ها ماندگار شد. از دیگر آثار قابل توجه سینمای وسترن دهه ۱۹۹۰ میلادی می‌توان به فیلم «تومبستون» در سال ۱۹۹۳ اشاره کرد، که هرچند فیلم خوبی بود ولی آنچنان مشهور نشد؛ اثر درخور توجه دیگر دهه ۱۹۹۰ فیلم سینمایی «وایات ارپ» به کارگردانی «لارنس کاسدان» و تهیه‌کنندگی «کوین کاستنر»، محصول سال ۱۹۹۴ بود که آن‌چنان ضعیف ساخته و پرداخته شده بود که جوایز بدترین بازیگر، بدترین کارگردان، بدترین بازسازی و بدترین کارگردانی سال را نصیب سازندگانش کرد.

● نظر مثبت تماشاگران و منتقدان

این فیلم ۱۱۰ دقیقه‌‌ای که با بودجه‌‌ای ۳۸ میلیون دلاری تهیه شده است، پس از سه هفته نمایش به فروشی بالغ بر ۱۱۰ میلیون دلار (فقط در آمریکای شمالی) دست پیدا کرده که، احتمالا صاحب عنوان پرفروش‌ترین فیلم برادران کوئن خواهد شد. داستان فیلم درباره دختر ۱۴ساله یک مزرعه دار به نام «متی رز» است که پدرش توسط «تام چاینی» با بازی جاش برولین به قتل رسیده است. این دختر به دنبال آن است که هر طور شده، چاینی را پیدا کرده و انتقام مرگ پدرش را از او بگیرد. متی رز برای تحقق این خواسته به سراغ یکی از سرسخت‌‌ترین و کهنه‌‌کارترین مارشال‌‌های ایالتی به نام «روبن جی کاگبرن» با بازی جف بریجز مشهور به «روستر» می‌رود که خشونت و شهامتش زبانزد خاص و عام است؛ درعین حال روستر مردی دائم‌الخمر و تنبل است که شخصیت متعادلی ندارد، اما متی به هر حال بر همراهی او تأکید دارد. در ادامه این راه یک رنجر تگزاسی به نام «لابوئف» با بازی مت دیمن هم که به دلایل شخصی به دنبال چاینی است به آن‌‌ها می‌‌پیوندد. در حال حاضر میانگین امتیازات این فیلم در سایت اینترنتی IMDB (با کسب ۱۸ هزار و ۴۰۰ رای) رقم ۳/۸ می‌‌باشد و «راجر ابرت» سخت‌گیر نیز به آن ۵/۳ ستاره داده و بازی‌‌های جف بریجز و هایلی استنفیلد را لایق نامزدی اسکار دانسته است که با این شرایط می‌توان امیدوار بود که این فیلم در بین ده نامزد اسکار بهترین فیلم امسال قرار بگیرد. برادران کوئن در سال ۱۹۹۷ برای فیلم «فارگو» برنده اسکار بهترین فیلمنامه غیراقتباسی شدند و سال ۲۰۰۸ نیز با فیلم «جایی برای پیرمردها نیست» چهار جایزه اسکار از جمله بهترین فیلم و کارگردانی را دریافت کردند. «بزرگ کردن آریزونا»، «تقاطع میلر»، «بارتون فینک»، «وکیل هادساکر»، «لبووسکی بزرگ»، «بی‌رحمی تحمل‌ناپذیر»، «قاتلان پیرزن»، «یک مرد جدی» و «پس از خواندن بسوزان» از دیگر ساخته‌‌های برادران کوئن است.

● دهه ۲۰۰۰ میلادی ، خوابی که شکسته شد

در سال ۲۰۰۰ میلادی واقعا خبری از سینمای وسترن درجه یک نبود، ولی به لطف آثاری چون «دشت باز» در سال ۲۰۰۳ و «۳: ۱۰ به یوما» و «قتل جسی‌جیمز به دست رابرت فورد بزدل» که در سال ۲۰۰۷ ساخته شدند، این ژانر سینمایی به نفس کشیدن ادامه داد تا این‌که در اواخر سال ۲۰۱۰ میلادی برادران «کوئن» خبر از ساخت فیلم جدیدشان در ژانر وسترن به‌نام «شهامت واقعی» دادند که به قول بعضی‌ها بازسازی فیلمی به همین نام، به کارگردانی «هنری هاتاوی» و با بازی «جان وین»، «رابرت دووال» و «دنیس هاپر» بود که در سال ۱۹۶۹ میلادی ساخته شده بود. روایت برادران از «شهامت واقعی» که با بازی «جف بریجز»، «هایلی استنفیلد»، «مت دیمن» و «جاش برولین» در نقش‌های اصلی ساخته شده است و به قول سازندگانش نه‌تنها یک بازسازی از نسخه ۱۹۶۹ نیست بلکه خیلی بیشتر به رمان «چارلز پورتیس» که منبع الهام فیلمنامه هردو اثر می‌باشد وفادار مانده است؛ کوئن‌‌ها معتقد بودند که نسخه هاتاوی به‌اندازه کافی بامزه و خشن نبوده و همین موضوع باعث شده آن‌‌ها به فکر اقتباس دوباره از رمان پورتیس بیفتند. «شهامت واقعی» سال ۱۹۶۹ یک وسترن عالی و تمام عیار بود و موفق شد در سال‌های پایانی زندگی «جان وین» جایزه اسکار بهترین بازیگر مرد سال را برای او به ارمغان بیاورد ولی ظاهرا وسترن برادران کوئن قرار است بالاتر از جد خود قرار بگیرد.

نویسنده: علی نیک‌فرجام