گاهی هم بخندیم

گزارشی از پشت صحنه برنامه طنز شبکه رادیویی تهران «جمعه سلام»

نمایش یک طنز رادیویی یا پخش یک موسیقی روحیه مخاطب را تغییر می‌دهد، یک برنامه یا یک مسابقه خوب و حتی یک مجری خوب با بیان تاثیرگذار می‌تواند دنیای جدید و نگاه تازه‌ای را در مخاطب ایجاد کند و برای او تاثیر گذار باشد. یکی از برنامه‌های جدید شبکه رادیویی تهران با عنوان «جمعه سلام» با محوریت نمایش‌های طنز رادیویی روی آنتن می‌رود تا ضمن خلق لحظاتی شاد برای شنوندگان، آنها را به خنده وادار کند.

این برنامه با حضور هنرمندان کشورمان تورج نصر، عباس محبی و ویدا شهشهانی، در قالب طنز نمایشی جمعه‌ها از ساعت ۱۸ به مدت ۹۰ دقیقه روی آنتن رادیو تهران می‌رود.

نیکنام جبرائیلی‌پور ـ که از تهیه کننده‌های قدیمی رادیو یا به عبارتی از پیشکسوتان این رسانه شنیداری است ـ ‌با استقبال گرمی پذیرایم شد. او می‌گوید: سه ویژگی رسانه، زبان ساده گویی، سطحی گویی و فاخر گویی از شاخصه‌های جمعه سلام است. الگوها و مضامین این برنامه جدید و به روز است و نقدهای پر‌مایه‌ای در قالب نمایش‌های طنز به مسائل اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی، پزشکی و شهری در این برنامه صورت می‌گیرد که لحظات فانتزی و طنزی را برای مخاطبان ایجاد می‌کند.

● الگوی صحیح تغذیه

وقتی درباره بخش‌های مختلف جمعه سلام و ویژگی‌های آن می‌پرسم، تهیه کننده برنامه توضیح می‌دهد: از بخش‌های این برنامه می‌توان به حکیم و حکیمه اشاره کرد. در این قسمت یک عادت نادرست تغذیه یا بیماری ناشی از آن در قالب نمایش طنز مطرح و همزمان هنرمندان در قالب رول‌های نمایشی با پزشک و کارشناس برنامه گفت‌وگو می‌کنند و شنوندگان اطلاعات پزشکی را در بخش هیچ می‌دانید خواهند شنید. بخش‌های نمایشی لورل و هاردی و بابا گپلی و تپلی با اجرای این هنرمندان پخش و در بخش دستنوشته‌ها مطالب عارفانه و عاشقانه خوانده می‌شود. بخش‌های ویژه بانوان، بخش‌های کارشناسی و ورزشی از دیگر قسمت‌های جمعه سلام است.

برنامه با گویندگی آوید بزرگی آغاز می‌شود. در لحظه‌های آغازین، ارتباط مستقیمی با گزارشگر برنامه زهرا افشاری‌نژاد که امروز به پارک فدک رفته است، برقرار می‌شود. او مصاحبه‌هایی را با ورزش دوستان تقدیم شنوندگان می‌کند.

شعرخوانی هنرمندان در برنامه با پخش موسیقی از بخش‌های شنیدنی جمعه سلام است. نوای خوش از صندوقچه خاطرات با آهنگ‌های قدیمی حس نوستالژیکی به مخاطب می‌بخشد.

● صداهای ماندگار

تورج نصر، دوبلور پیشکسوت متولد ۱۳۲۵ است. صداپیشگی شخصیت‌هایی چون شیپورچی در کارتون پسر شجاع‌، سامی دیویس در سه گروهبان، شوتن در ای کیو سان، کاپیتان در جیمبو، عموی بلفی در بلفی و لی‌لی بید، تاتسو نوری در سال‌های دور از خانه، برادر هانیکو در داستان زندگی و. . . برای مخاطبان خاطره‌انگیز است. او همچنین در گروه دوبلاژ کارتون‌ها و فیلم‌های به یاد ماندنی چون کارخانه شکلات‌سازی، لورل و هاردی، ارباب حلقه‌ها، شیر شاه، سه نخاله، سگ و گربه، یوگی و دوستان، لاکی لوک ودالتون‌ها و. . . حضور داشته است.

در فرصتی که پیش می‌آید، نصر درباره ویژگی‌های برنامه‌های طنز و تفریحی رادیو توضیح می‌دهد و می‌گوید: مهم‌ترین ویژگی و شاخصه برنامه‌های طنز در رادیو که موجب جذب مخاطب می‌شود، نگارش متن و مطالبی است که به دست بازیگر داده می‌شود. متاسفانه ما به‌دلیل سختی کار نویسندگان طنز و دستمزدهای پایین، نویسندگان خوبی که کار طنز می‌کنند، نداریم. یکی دیگر از ویژگی‌های طنزهای رادیویی اجرای خوب است، به نظرم اگر نوشته خوب باشد اجرا نیز خوب خواهد بود و برای مخاطب جذاب.

او معتقد است: اگر نوشته خوبی به دست بازیگر نرسد، کار اجرا نیز مطلوب و خوب نخواهد بود. او می‌گوید: من نوشته و متنی را که خوب نباشد، اجرا نخواهم کرد. به عقیده من برنامه‌های طنز متکی به نویسنده خوب است. اگر خط قرمزها نیز کاسته شود و نویسندگان بتوانند با دست بازتری بنویسند قطعا طنز جذاب و گیرایی خواهیم داشت.

وقتی از نصر درباره نقش خود بازیگر در خصوص اجرای برنامه‌های طنز و جذب مخاطبان می‌پرسم، می‌گوید: بعد از مرحله‌ای که گفته شد، اجرا و صدای خوب نیز در جذب و تاثیرگذاری بر مخاطب حائزاهمیت است. شیرین بودن صدا خیلی مهم است. ما در این حوزه نیز ضعف داریم. به‌دلیل این که کار صدا سازی خیلی سخت است، این کار نیازمند ذوق و استعداد ذاتی است و کسانی در این حرفه موفق خواهند بود که انگیزه، علاقه و تجربه کافی داشته باشند و بتوانند فی‌البداهه اجرا کنند.

او از دیگر مولفه‌های جذب مخاطب در برنامه‌های طنز را انتخاب و مطرح کردن سوژه‌های روز و امروزی می‌داند و می‌افزاید: آنچه به‌عنوان وظیفه و مسئولیت برای ژانر طنز در نظر گرفته می‌شود این است که با صراحت به بیان موضوع و مسائل مردم پرداخته شود و دغدغه و مشکلات شهروندان در قالب طنز ارائه شود هر چند که تلخ باشد.

نصر از مسئولان و دست‌اندرکاران برنامه‌های رادیویی خواست توجه بیشتری به برنامه‌های طنز رادیویی شود تا بازیگران و دیگر عوامل بتوانند لبخند هر چند کوچکی بر لبان مردم بنشانند.

یکی دیگر از بخش‌هایی که در غروب جمعه، شنیدنش خالی از لطف نیست، مشاعره است آن هم در قالب طنز. پیشکسوتان عرصه دوبله به زبان طنز به مشاعره با یکدیگر می‌پردازند. اجرای نمایش‌های طنز و شعر خوانی‌ها و لطیفه گویی‌ها از قسمت‌های دیگر برنامه است.

ویدا شهشهانی، مجری و بازیگر رادیو، سال ۵۷ وقتی هشت سال داشت کار خود را در برنامه خردسالان و بچه‌های انقلاب شروع کرد. پس از آن در تئاتر به فعالیت خود ادامه داد. مدتی مجری برنامه کودک شبکه دو تلویزیون شد و سپس در فیلم سینمایی «بار هستی»، سریال «ریشه در خاک»، «روزگار خوش حبیب آقا»، «شب‌های برره» و «لطفا دور نزنید» بازی کرد. او فیلم سینمایی «غنچه‌های باغ پردیس» را در دهه ۷۰ ساخته و در برنامه‌های مختلف رادیو، به عنوان مجری و بازیگر فعالیت داشته است.

شهشهانی هم‌اکنون علاوه بر اجرا در رادیو و تلویزیون در حوزه سینما و تئاتر نیز فعالیت دارد و در حال حاضر به‌عنوان بازیگر در برنامه جمعه سلام حضور یافته است.

وقتی از او درباره چگونگی اجرایش در برنامه جمعه سلام می‌پرسم، می‌گوید: فکر می‌کنم این برنامه جزو کارهای خوبی است که به تهیه‌کنندگی آقای جبرائیلی‌پور تهیه می‌شود. من در کنار آقای تورج نصر و محبی به‌عنوان بازیگر در قالب طنز در نقش‌های کودک، یک فرد مسن و سالخورده و... به ایفای نقش می‌پردازیم.

شهشهانی درباره بخش‌هایی که اجرا می‌کند، می‌افزاید: من در برنامه جمعه سلام در تمام بخش‌های نمایشی به ایفای نقش می‌پردازم، بخش‌های نمایشی با موضوعات متنوعی همچون مسائل پزشکی، محیط زیست، اجتماعی و فرهنگی و... را اجرا می‌کنم. بخشی از برنامه با حضور یک کارشناس پزشکی پخش می‌شود که در این قسمت با توجه به صحبت‌های کارشناس درباره مسائل بهداشتی و سلامت با کارشناس برنامه در قالب طنز نمایشی گفت‌وگو می‌کنم.

وی در پاسخ به این پرسش که چه وجه تمایزی بین نمایش‌های رادیویی در برنامه‌های مختلف وجود دارد، می‌گوید: به دلیل کمبود نویسنده‌های رادیویی به‌نظرم بیشتر نمایش‌ها در یک قالب نوشته می‌شوند. مثلا بیشتر نقش مادر و فرزند، کودک، پدربزرگ و... نوشته می‌شود. تنها وجه تمایز نمایش‌های رادیویی نوع اجرای بازیگران و نحوه پرداختن به موضوعات است. البته شبکه‌ای که برنامه از آن پخش می‌شود نیز بسیار حائزاهمیت است و یکی از تفاوت‌های مهم به شمار می‌رود.

شهشهانی در بخش دیگری از صحبت‌های خود هدف برنامه را فقط خنداندن مخاطب نمی‌داند و معتقد است: با توجه به این که در برنامه جمعه سلام لحظات فانتزی و طنز در بخش‌های مختلف زیاد است، باید مد نظر داشت که قصد برنامه‌های طنزمحور اصلاح است. او می‌گوید: به اعتقاد من خنده هدف برنامه‌های اینچنینی و طنزآمیز نیست، بلکه ابزار آن است، هدف طنز برانگیختن اندیشه است. در پس خنده باید اندیشه شکل گیرد و همواره در طنز باید وجه آگاهی‌دهنده وجود داشته باشد که کار رسانه هم همین است.

یکی از قسمت‌های برنامه، گفت‌وگو با بانوان موفق در حوزه ورزشی است، حبیبه نیک‌سیرتی با بانوان ورزشکاری که در این حوزه فعالیت می‌کنند و مقام‌آور هستند مصاحبه می‌کند و از افتخارات و موفقیت‌های آنها می‌گوید.

عباس محبی، هنرمند پیشکسوت طنز رادیو که از سال ۶۸ همکاریش را با برنامه «صبح جمعه با شما» آغاز کرد یکی دیگر از بازیگران جمعه سلام است. این هنرمند گرچه با شخصیت جانعلی که با زبان شیرین لری صحبت می‌کرد، معروف شد، اما نقش‌های مختلفی همچون‌ «امیر فخار»، «قاضی»، «شیش دلی» و... را در رادیو اجرا کرده است.

مریم کریمی