تب

دختر کوچولویت با تب شدید از خواب بیدار می شود او امروز بداخلاق و بی حوصله است غذای مورد علاقه اش را نمی خورد و به برنامهٔ تلویزیونی دلخواهش بی توجه است رنگ وروی تب دارش را زیر نظر می گیری و نگران می شوی گونه هایش سرخ و برافروخته است چقدر تب دارد چند درجه یا تنها یک درجه

دختر کوچولویت با تب شدید از خواب بیدار می‌شود. او امروز بداخلاق و بی‌حوصله است. غذای مورد علاقه‌اش را نمی‌خورد و به برنامهٔ تلویزیونی دلخواهش بی‌توجه است. رنگ‌وروی تب‌دارش را زیر نظر می‌گیری و نگران می‌شوی. گونه‌هایش سرخ و برافروخته است. چقدر تب دارد؟ چند درجه؟ یا تنها یک درجه؟می‌خواهی تب او را پایین بیاوری. شنیده‌ای که الکل بهتر اثر می‌کند. می‌خواهی او را با آب و الکل پاشویه کنی. بدنش داغ است و می‌لرزد. الکل لرزش را بیشتر می‌کند. دست و پایت را گم کرده‌ای. دیگر نمی‌توانی صبر کنی و شاهد شکنجهٔ پنهان جگرگوشه‌ات باشی. آشفته‌حال او را در آغوش می‌کشی و از خانه بیرون می‌زنی. شب از نیمه گذشته است. کوچه خلوت است و شهر در خواب. دختر کوچولویت هم به خواب رفته است. پشت سر هم و منقطع نفس می‌کشد. شاید ازحال‌رفته. به خانه برمی‌گردی و تا صبح صبر می‌کنی؛ صبحی که برای رسیدنش یکسره دعا خوانده‌ای. دخترت هنوز می‌سوزد. خودت هم تب می‌کنی.

●تب، یک نشانهٔ خوب

تب به‌دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. عفونت‌های ویروسی و باکتریال از عوامل اصلی ایجاد تب هستند. این میکروارگانیسم‌ها با ابتلای افراد به بیماری‌هایی نظیر سرماخوردگی، گوش‌درد، گلودرد و اسهال و استفراغ باعث تب می‌شوند.علت تب در بیش از ۹۰ درصد موارد عفونت‌های ویروسی است و احتیاج به درمان خاصی ندارد. گاهی هم تب به‌دنبال تداخلات دارویی و گرمازدگی ایجاد می‌شود.هنگامی که بدن به مقابله با ویروس‌ها و باکتری‌ها می‌پردازد، تب نشانهٔ خوبی است. تب تولید گلبول‌های سفید خون را تحریک می‌کند.این سلول‌های خونی با ویروس‌ها مقابله می‌کنند. همچنین، تب مقدار آهن خون را ـ که ماده‌ای لازم و حیاتی برای بقای ویروس‌ها و باکتری‌هاست ـ پایین می‌آورد. به‌علاوه، بسیاری از ویروس‌ها و باکتری‌ها برای تولیدمثل در درجهٔ حرارت بالای بدن با مشکل روبه‌رو می‌شوند، در نتیجه، تعداد آنها کاهش می‌یابد. امروزه بسیاری از پزشکان پایین آوردن تب را توصیه نمی‌کنند، مگر آنکه کودک را با مشکل مواجه کند.نکتهٔ دیگر این است که، هرچند بسیاری از کودکان با درجهٔ حرارتی حدود ۳/۳۸ درجهٔ سانتی‌گراد بداخلاق و تحریک‌پذیر می‌شوند، گروهی دیگر با یک تب متوسط ممکن است بیمار هم به‌نظر نرسند.دکتر باترز می‌گوید: «هنگامی که کودک تب می‌کند، ضربان قلب او بالا می‌رود، سریع‌تر نفس می‌کشد و به مایعات بیشتری احتیاج دارد. این موارد در مجموع باعث می‌شود که او احساس بیماری و پریشانی بکند. البته تب خفیف این مشکلات را به‌وجود نمی‌آورد.»

●کودکانی سالم با درجهٔ حرارت بالای بدن

ابتدا چند نکته را در مورد تب توضیح می‌دهیم. حتی در افراد سالم، درجهٔ حرارت بدن از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. درجهٔ حرارت بدن حتی در یک کودک در طول روز تغییر می‌کند. درجهٔ حرارت بدن در صبحگاه به کمترین حد خود می‌رسد و هنگام عصر بالا می‌رود. این تغییرات درجهٔ حرارت بدن تقلیدکنندهٔ تغییرات چرخهٔ زیستی طبیعی است.این وقایع ضدونقیض طبیعی مادران را در تشخیص تب کودکان گمراه می‌کند. اگر تب کودک شما بیش از یک روز طول کشید، دمای بدن او را با ذکر ساعات اندازه‌گیری، ثبت کنید.در ساعات مختلف، درجهٔ حرارت بدن او را با هم مقایسه کنید.دکتر برانگتون می‌گوید: «به‌‌طورکلی، حد نهایی درجهٔ حرارت طبیعی دهانی در حدود ۳۷ و مقعدی ۵/۳۷ درجهٔ سانتی‌گراد است.»اندازه‌گیری درجهٔ حرارت و خواندن درجه به‌ظاهر ساده ولی تفسیرش مشکل است. آیا واقعاً کودک شما بیمار است یا اینکه پوشیدن لباس‌های ضخیم درجهٔ حرارت بدن او را بالا برده است؟ شاید هم او به‌طور طبیعی از بقیهٔ همسالان خود گرم‌تر است.پاسخ پزشکان به سؤالاتی مشابه این ضدونقیض است. دکتر باتروس می‌گوید: «کودکی که به‌نظر سالم می‌آید و خودش هم اظهار ناراحتی نمی‌کند و بی‌قرار نیست، اگر درجه حرارت بدنش در حدود ۲/۳۷ درجهٔ سانتی‌گراد شد، جای نگرانی نیست.»

●آنجا که تب باید مهار شود

در شرایط زیر حتماً با متخصص بیماری‌های اطفال تماس بگیرید و او را از وضعیت کودک تب‌دار خود مطلع کنید:

۱. کودک شما کمتر از سه‌ ‌ماه سن دارد و درجهٔ حرارت مقعدی بدن او در حدود ۸/۳۷ درجهٔ سانتی‌گراد یا بیشتر است. اندازه‌گیری درجهٔ حرارت در نوزادان و کودکان کم‌سن و سال به روش مقعدی توصیه می‌شود.نوزادان ممکن است در معرض عفونت‌های باکتریایی قرار بگیرند و از آنجا که سیستم ایمنی آنها بسیار نابالغ است، نمی‌توانند در برابر این قبیل عفونت‌ها مقاومت بکنند.

۲. کودک شما سه تا شش ‌ماهه است و درجهٔ حرارت بدن او در حدود ۳/۳۸ درجهٔ سانتی‌گراد یا بیشتر است. کودک در این سنین ممکن است علائم بیماری را بروز ندهد. دکتر باترز می‌گوید: «معمولاً کودک سه‌ ماهه هنگامی که گوش‌درد دارد، گوش خود را نمی‌کشد یا هنگامی که دچار عفونت مجاری ادراری می‌شود، گریه نمی‌کند. تنها پزشک متخصص بیماری‌های کودکان می‌تواند این بیماری‌ها را در کودک تشخیص دهد.»

۳. فرزند شما دچار تشنج ناشی از تب شده است.

۴. کودک همراه با تب علائم دیگری دارد. علائم ناراحت‌کننده‌ای مانند استفراغ، اسهال، گوش‌درد یا گلودرد.

۵. کودک در معرض گرمای شدید است و ممکن است دچار گرمازدگی شده باشد.پس از رسیدن کودک به سن شش‌ماهگی، در هنگام بالا رفتن درجهٔ حرارت بدن، به رفتار و خلق‌وخوی او بیشتر از درجهٔ حرارتی که از روی دماسنج می‌خوانید توجه کنید. دکتر گدسمن می‌گوید: «درجهٔ حرارت، راهنمایی‌کنندهٔ اولیه و اصلی من برای ارزیابی شدت بیماری یک کودک نیست. اگر کودک شما بداخلاق است یا به‌نظر می‌رسد که سرحال نیست، این علائم مهم‌تر از وضعیتی است که درجهٔ حرارت بدن فرزندتان به حدود ۸/۳۸ درجهٔ سانتی‌گراد رسیده باشد ولی خوب شیر بخورد و رفتار عادی خود را داشته باشد.»به‌طور معمول، تب‌های بالاتر از ۳/۳۸ درجهٔ سانتی‌گراد نیاز به درمان دارند. هرگاه به این نتیجه رسیدید که کودک خلق‌وخوی همیشگی‌اش را ندارد، سردرد و تب دارد، باید هرچه سریع‌تر از شدت تب او بکاهید.دکتر وارم، متخصص بیماری‌های کودکان می‌گوید: «در یک کودک طبیعی که در معرض خطر تشنج ناشی از تب نیست و افزایش درجهٔ حرارت بدن وی در حدود ۴/۳۹ و حتی ۴۰ درجهٔ سانتی‌گراد است، تب مشکل‌ساز نخواهد بود.»

●مقابله با تب

بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که به کودکان تب‌دار داروهایی نظیر استامینوفن و ایبوبروفن داده شود. هر دو این داروها به‌طور مساوی در کاهش تب مؤثر هستند، اما داروی ایبوبروفن برای کودکان کمتر از شش‌ ماه توصیه نمی‌شود. این دارو، هرچندکه تب را در عرض یک ساعت پایین می‌آورد، مشکلات گوارشی در کودک ایجاد می‌کند. به‌خاطر داشته باشید که حتی برخی از داروهای کم‌خطر، مانند استامینوفن، ممکن است در کودک شما عارضه ایجاد کنند. آسپیرین در کودکان باید با احتیاط بسیار به‌کار رود زیرا عامل ایجاد بیماری نادر ولی کشندهٔ سندرم ری (Reye’s Syndrome) است که به آسیب شدید مغزی و حتی مرگ در آنها می‌انجامد.

●تشنج ناشی از تب (Febrile Seizure)

تشنج ناشی از تب در سه تا چهار درصد کودکان ۹ ماهه تا ۵ ساله اتفاق می‌افتد. شیوع این تشنج‌ها در پسران بیشتر است و چند دقیقه به‌‌طول می‌انجامد.به‌طورکلی، هرچند تشنج‌ها بسیار ترسناک به‌نظر می‌رسند، باعث صدمهٔ کودک نمی‌شوند. مکانیسم دقیق این تشنج‌ها شناخته‌شده نیست؛ اما پزشکان معتقدند که بیشتر در زمانی اتفاق می‌افتند که در ساعات اولیهٔ شروع تب درجهٔ حرارت بدن به‌سرعت بالا رود. دکتر باترز می‌گوید: «افزایش درجهٔ تب در یک زمان کوتاه باعث این پدیده می‌شود.»اگر کودک شما دچار تشنج ناشی از تب شد، چشم‌هایش به سمت بالا حرکت کرد، اندامش سفت شد و حرکات پرشی در تمام بدنش مشاهده شد، سریعاً با اورژانس تماس بگیرید یا او را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی برسانید. اینکه تشنج به‌دنبال تب رخ داده یا علل دیگری باعث آن شده‌اند نیاز به ارزیابی دقیق پزشکی دارد. خبر خوب اینکه، تنها در یک‌سوم از کودکانی که تشنج ناشی از تب را تجربه کرده‌اند در طول یک سال بعدی باز هم این عارضه به‌سراغشان می‌آید. نکتهٔ دیگر آنکه، اکثر کودکانی که دچار تشنج‌های پیاپی ناشی از تب می‌شوند رشد و تکامل طبیعی خواهند داشت.

ترجمهٔ دکتر لیلا پرورش