عبور آگاهانه برای تغییرات سالیانه سبک زندگی

نهال کوچک در انتظار تولد بهار به شن های روان کویر خیره شده بود سال ها بود, ستاره ها هر شب به درخت جوان وعده دیدار بهار را می دادند

نهال کوچک در انتظار تولد بهار به شن‌های روان کویر خیره شده بود. سال‌ها بود، ستاره‌ها هر شب به درخت جوان وعده‌ دیدار بهار را می‌دادند.

آنها هر شب حکایت‌ها از سرزمین‌های دور داشتند. از درخت‌های جوانی که آفتاب بهاری نخستین روز سال نو به آنها سلام می‌داد و نهال جوان در حسرت دیدن آفتاب. فرصتی باقی نمانده بود، درخت کویر تنها به روزهای تکرار فکر می‌کرد، باید کاری انجام می‌داد تا زندگی را آن‌گونه که می‌خواهد بسازد، ریشه‌های درخت به اندازه کافی قوی شده بودند، تا در آخرین لحظات سال برای تغییر تلاش کنند. سرانجام، ریشه‌ها ‌توانستند در سیاهی خاک، چشمه خروشان را ملاقات کنند. آن بهار دیگر مثل سال‌های گذشته نبود، بهاری زیبا که آفتاب و چشمه و درخت آن را جشن گرفتند.

آغاز سال نو، دومین تولد زندگی افراد محسوب می‌شود. به عبارتی دیگر لحظه تحویل سال و آغاز سال نو معیاری مناسب برای عمل گذشت زمان، توجه به تغییرات تأثیرگذار در باورها، ارزش و هویت افراد و تلاش برای بهتر شدن به شمار می‌رود.

تغییر در سبک زندگی افراد از جمله دستاوردهای گذشت زمان در جوامع پویا محسوب می‌شود که براساس سطح فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جامعه بر ارزش‌ها، دیدگاه‌ها، شیوه‌های رفتاری و سلایق افراد تأثیرگذار است.

● تعریف سبک زندگی

دکتر قرایی مقدم، جامعه‌شناس درخصوص تعریف سبک زندگی و تفاوت آن در جوامع مختلف می‌گوید: سبک زندگی، به شیوه زندگی مناسب اطلاق شده و نسبت به زمان و مکان در هر منطقه متفاوت است.

این جامعه شناس با اشاره به لزوم تغییر سبک زندگی با گذشت زمان می‌افزاید: یکی از شاخه‌های اصلی جامعه زنده و پویا، ملموس‌ بودن تغییرات و تفاوت‌هایی است که با گذشت هر سال پدیدار می‌شود. به عبارت دیگر جامعه‌ای زنده و توسعه یافته محسوب می‌شود که روح نوآوری، نوجویی و نوخواهی در میان افراد آن ظهور پیدا کرده و باعث تغییر نوع نگرش و شیوه تفکر آنها شده است به گونه‌ای که جامعه با سرعت به سوی توسعه یافتگی و پیشرفت حرکت کند.

دکتر فربد فدایی، روانپزشک با تأکید بر نقش مثبت تغییر در سبک زندگی با گذشت زمان می‌گوید: تحولات و تغییرات در جوامع مختلف شهری و روستایی با یکدیگر تفاوت‌ داشته و هر چه ارتباط با محیط اطراف و الگوبرداری‌های مثبت از دیگر جوامع بیشتر باشد، این تغییرات محسوس‌تر شده و به دنبال آن پیشرفت‌ بهتری حاصل می‌شود. از این رو یکی از دلایل پیشرفت جوامع شهری در مقایسه با محیط‌های روستایی، نامحسوس بودن تغییرات فرهنگی و اجتماعی در مقایسه با جوامع شهری است.

از آنجایی‌که هویت افراد در یک جامعه، ارزش‌ها و کیفیت و کمیت بازده کاری افراد با سبک زندگی و تغییراتی که در کوتاه مدت در زندگی افراد پدیدار می‌شود، ارتباط مستقیمی داشته و پیشرفت جامعه در گرو این مؤلفه‌ها است، توجه به دستاوردها و تبعاتی که از طریق این تغییرات حاصل می‌شود و الگوهایی که باعث شکل‌گیری تغییرات می‌شود، ضروری است.

به عقیده کارشناسان حوزه علوم اجتماعی، مقابله با تداوم و استمرار سنت‌های مغایر با پیشرفت‌ بشر، کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های شایع گذشته و افزایش سطح درآمد با سختی کار کمتر و ... از دستاوردهای مثبت تغییر سبک زندگی در زندگی مدرن امروز شده است، این در حالی است که ناهماهنگی و برقرار نکردن ارتباط مناسب میان دیدگاه‌های سنتی با عصر مدرنیته باعث بروز تغییرات منفی مانند افزایش آمار طلاق و شیوع بیماری‌های روانی مثل افسردگی، افزایش استرس و کمرنگ شدن ارزش‌هایی نظیر اخلاق‌‌مداری، اعتماد، نوع‌دوستی، ایثار و ... شده است.

محققان تمایز قائل شدن میان تغییرات منفی و مثبت سبک زندگی، شناخت الگوها و عوامل مؤثر در ایجاد تغییرات و بسترسازی مناسب فرهنگی را عاملی مناسب در کسب مهارت مدیریت تغییر در میان افراد جامعه و پیشگیری از ایجاد تبعات منفی ناشی از این تغییرات می‌دانند.

دکتر فربد فدایی، رسانه‌های گروهی را مهم‌ترین عامل مؤثر در شکل‌گیری تغییرات سبک زندگی در جوامع معرفی می‌کند و معتقد است: تلویزیون، رادیو، و پس از آن جراید و خبرگزاری‌ها در پدیدار شدن و استمرار پدیده‌های جدید اجتماعی و تغییر نگرش، دیدگاه و به دنبال آن زندگی نقش مهمی دارند.

این روانپزشک معتقد است: با توجه به این‌که عصر کنونی، دنیای اینترنتی نامیده می‌شود و فرهنگ هر جامعه دستخوش هجوم تغییرات مثبت و منفی سایر جوامع قرار می‌گیرد، آموزش کسب مهارت غربالگری و استفاده کاربردی از فناوری‌ها و فرهنگ‌هایی که به نفع پیشرفت جامعه بوده و مطابق با ارزش‌ها و سنت‌های آن است به عهده رسانه‌های ملی است.

دکتر قرایی مقدم نیز با تأکید بر این نکته معتقد است: اهمال مطبوعات در زمینه‌سازی شکل‌گیری ارزش‌ها، فرهنگ‌ها و باورهای یک جامعه، باعث بروز شکست‌ها و فرو ریختگی‌های فرهنگی در یک جامعه می‌شود.

این جامعه شناس ادامه می‌دهد، باید توجه داشت الگوها باید به وسیله کارشناسان سازمان فرهنگی و جامعه‌شناسان با توجه به خصوصیات و ویژگی‌های هر منطقه با برنامه‌ریزی‌های صحیح ارائه شوند.

دکتر مریم رامشت روانشناس با اشاره به اهمیت انتخاب سبک صحیح زندگی و به دنبال آن کسب مهارت‌های زندگی، خانواده و الگوهای آموزشی را از مهم‌ترین فاکتورهای مؤثر در تعیین سبک زندگی و مدیریت تغییر در دوران‌های جوانی و میانسالی معرفی کرده و معتقد است: تأثیر‌گذاری تغییرات در دوره‌های مختلف زندگی متفاوت بوده و به عوامل مختلفی وابسته است. در دوران نوجوانی گروه‌های همسال، مسئولان آموزشی و خانواده در تغییر سبک زندگی مؤثر هستند و به طور کلی روش زندگی بیشتر دستخوش تغییرات قرار می‌گیرد، این در حالی است که در دوران جوانی و میانسالی، سبک زندگی پایدارتر شده و عوامل اجتماعی، اقتصادی و محیطی در شکل‌گیری تغییرات تأثیر‌گذارتر هستند.

این روانشناس در ادامه اضافه می‌کند: باید به این نکته توجه داشت ازدواج یکی از عوامل مؤثر در بروز تغییرات در روش زندگی محسوب شده و گذشت زمان فاکتور دیگری است که این تغییرات را با دوره‌های قبل متمایز می‌سازد.

دکتر رامشت با اشاره به افزایش آمار طلاق، این پدیده را یکی از تبعات منطبق نبودن افراد با تغییرات معرفی کرده و معتقد است، تغییرات فرهنگی یکی از مسائلی است که منجر به سست شدن پایه‌های خانوادگی در جامعه ما شده است و نیاز به آموزش کسب مهارت‌های زندگی و شیوه رویارویی با این تغییرات دارد. دکتر امان الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس نیز با تأکید این مطلب، دیدگاه متفاوت زنان و مردان را نسبت به پذیرش تغییرات یکی از عوامل تأثیرگذار در این مسئله دانسته و می‌گوید: یکی از تغییراتی که پدیده ازدواج را دستخوش آسیب کرده است تغییر نقش‌های اجتماعی زنان است.

دکتر مریم رامشت، روانشناس تفاوت در نقش‌های زنان را در مقایسه با گذشته تغییر مثبت دانسته و معتقد است نقشی که جامعه از زنان انتظار دارد با دوران پیشین متفاوت بوده و یکی از معیارهای مؤثر در پیشرفت جامعه محسوب می‌شود. اما بسترسازی فرهنگی نامناسب به منظور تغییر دیدگاه‌های مردان این مسئله باعث مقاومت و قبول نکردن آنها در مقابل این تغییر شده است.این روانشناس ادامه می‌دهد: عبور از مرزهای گذشته و ورود به عصر جدید مستلزم ایجاد آمادگی ذهنی و زمینه‌سازی مناسب برای تغییر الگوهای ذهنی و اطمینان آنها از بروز دستاوردهای مثبت تغییرات است.

به عقیده این متخصص آموزش مهارت‌های زندگی در کنار معرفی تغییرات و آماده‌سازی بسترهای مناسب برای شکل‌گیری تغییرات مثبت و پیروی از الگوهای زندگی خانوادگی متعادل از مهمترین عوامل به منظور پیشگیری از تبعات منفی تغییر در سبک زندگی مانند اعتیاد، بزهکاری، بیماری‌های روانی و مشکلات خانوادگی به شمار می‌آید. هرچند به نظر می رسد برخی از بحرانها مانند کمرنگ شدن اهمیت خانواده از اجزای تفکیک ناپذیر عصر مدرن است.

دکتر قرایی مقدم با اشاره به مشکلات و آسیب‌های احتمالی ناشی از تغییرات در یک جامعه رو به رشد می‌گوید: در جامعه‌ای که تغییر سبک زندگی آگاهانه و مطابق با حفظ ارزش‌ها، سنت و الگوهای پایدار فرهنگی نباشد افراد جامعه دچار سردرگمی و پریشانی ذهنی خواهند بود و آسیب‌های اجتماعی مانند جرم و جنایت، بزهکاری، احساس پوچی و سرخوردگی و سست شدن پایه‌های زندگی افزایش خواهد یافت.

دکتر فربد فدایی با اشاره به کمرنگ بودن نقش تغییرات در جوامع روستایی می‌گوید: با توجه به اهمیت تأثیر فناوری و اختراعات و اکتشافات نوین در زمینه‌های مختلف علمی و آثار مثبت برخی تغییرات فرهنگی، الگوسازی پذیرش تغییر روش زندگی و انتخاب بهترین روش برای زندگی باید در جوامع روستایی نیز مورد توجه قرار گیرد تا به پیشرفت این جوامع کمک شود و از گسترش جوامع شهرنشینی در مقایسه با روستایی جلوگیری شود.

مریم بهریان