کانون آرامش به روایت قرآن

خانواده رکن طبیعی و اساس اجتماع و واحد بنیادی جامعه اسلامی است و درحفظ و گسترش قدرت ملی نقش موثری ایفا می کند در خانواده قرآنی التزام به تقوا و اجتناب از گناهانی مانند غیبت و تهمت و رذایل اخلاقی مانند تکبر و حسد, مورد توافق همه اعضاست

خانواده رکن طبیعی و اساس اجتماع و واحد بنیادی جامعه اسلامی است و درحفظ و گسترش قدرت ملی نقش موثری ایفا می‌کند. در خانواده قرآنی التزام به تقوا و اجتناب از گناهانی مانند غیبت و تهمت و رذایل اخلاقی مانند تکبر و حسد، مورد توافق همه اعضاست. البته ممکن است لغزش‌هایی صورت گیرد، ولی بنای افراد بر رعایت تقواست. حقوق افراد مورد توجه و اصل بر عدالت است. به روابط با خویشاوندان، به ویژه والدین توجه می‌شود و تعامل و حمایت اجتماعی بین خویشاوندان ارزش به شمار می‌رود.

خانواده موفق از نظر اسلام از هر مشکل و اختلافی مصون نیست ولی در اختلاف‌ها حریم‌ها شکسته نمی شود و افراد پس از فرو نشستن هیجانات، به دنبال حل مشکل و حتی اصلاح و جبران ضعف‌ها و رفتارهای نامناسب خود هستند. افزون بر این، باورهای دینی پایدار، عدالت محوری و مدارا سه مفهوم مرکزی خانواده مطلوب و موفق از دیدگاه اسلام است. سیره خانوادگی ائمه (علیه‌السلام) نمونه کامل یک خانواده موفق و مطلوب اسلامی است. در این خانواده‌ها رابطه عاطفی بسیار عمیق است. امامان معصوم(علیهم السلام) برای همسران خود شخصیت و اعتبار قائل بودند. در امور اقتصادی، استقلال نظر آنها را ارج می‌نهادند. در امور معنوی از آنها کمک می‌گرفتند. در برخورد با فرزندانشان محبت، احترام، پذیرش آنان، آزادی و در عین حال نظارت بر آنان، رعایت اعتدال بین آنها، دوری از تنبیه و سرزنش و به طور کلی نرمی و مدارا با آنان را اصل قرار می‌دادند.» و نیز باید گفت خانواده موفق خانواده‌ای است که در همه جوانب مثبت از رشدی متعادل و هماهنگ برخوردار باشد و از افراط و تفریط خودداری کند.

● آرامش روانی

نخستین حکمت تشکیل خانواده که قرآن کریم، آن را با صراحتْ بیان کرده است، رسیدن به آرامش روانی است : «وَ مِنْ ءَایَـتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَ جًا لِّتَسْکُنُواْ إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِی ذَ لِکَ لَأَیَـتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ ؛ از نشانه‌های او این است که از [جنس] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا در کنارشان آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد. آری! در این [نعمت]، برای مردمی که می‌اندیشند، قطعاً نشانه‌هایی است»این آیه به چند درس مهمّ اشاره دارد که به موضوع خانواده، تقدّس می‌بخشد:

الف ـ امکان بقای نسل

نخستین نکته در این آیه، خلقت همسر و امکان تشکیل خانواده و امکان بقای نسل از این طریق است : «وَ مِنْ ءَایَـتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَ جًا».

ب- کانون آرامش زندگی

درس دوم که در موضوع خانواده، از آیه یاد شده (آیه ۲۱ سوره روم) می‌گیریم، این است که در نظام آفرینش، خانواده، کانون آرامش زندگی است: «لِّتَسْکُنُواْ إِلَیْهَا». آفریدگار حکیم جهان، مرد و زن را به گونه‌ای آفریده که مکمّل یکدیگرند و از این رو، تا در کانون خانواده در کنار هم قرار نگیرند، آرامش پیدا نمی کنند. علامه طباطبایی دراین‌باره می‌فرماید : هر یک از زن و مرد، فی نفسه ناقص و نیازمند دیگری است و از مجموع آن دو، یک واحد تام به وجود می‌آید که می‌تواند تولید نسل را موجب شود. به دلیل همین نقص و نیازمندی است که هر یک از آن دو به سوی دیگری کشیده می‌شود تا با پیوند با او آرامش یابد؛ زیرا هر ناقصی مشتاق کمال خویش است و هر نیازمندی به کسی یا چیزی مایل است که نیاز او را برطرف سازد. (المیزان فی تفسیر القرآن : ج ۱۶ ص ۱۶۶).این جاذبه طبیعی، ضامن بقای نسل انسان و سایر حیوانات است.

ج- کانون مودّت و رحمت

سومین درس در موضوع خانواده ـ که از آیه ۲۱ سوره روم، برداشت می‌شود ـ این که آفریدگار حکیم، خانواده را کانون مودّت و رحمت قرار داده است. مودّت و رحمت، در واقع، جان مایه تحکیم پیوند خانوادگی است، هر چه قدر این جان مایه تقویت شود، نهاد خانواده مستحکم‌تر می‌گردد و آرامش بیشتری بر زندگی حاکم می‌شود. خداوند متعال، به طور طبیعی، پیمان ازدواج را عامل پیدایش مودّت و رحمت قرار داده است. روایت شده که مردی خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله رسید و با شگفتی گفت: چگونه است که مردی با زنی ازدواج می‌کند که هرگز پیش از آن، نه او آن زن را دیده و نه آن زن، او را؛ اما همین که ازدواج صورت می‌گیرد و همدم می‌گردند، هیچ چیز برای آنها دوست داشتنی‌تر از دیگری نیست؟پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در پاسخ او، به قرائت این بخش از آیه مورد بحث (آیه ۲۱ سوره روم) بسنده کرد و فرمود: «وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَ رَحْمَةً : و خداوند، میان شما مودّت و رحمت نهاد».بنابراین، برای هر چه گرم‌تر شدن کانون خانواده و بهره گیری بیشتر از برکات آن، ضروری است در جهت تقویت این مودّت و رحمتِ خدادادی، برنامه‌ریزی‌های درازمدّت و همه‌جانبه‌ای صورت گیرد. در تبیین فرق میان مودّت و رحمت ـ که از جهاتی با هم متفاوت اند ـ گفته شده است که : یک. مودّت، انگیزه ارتباط در آغاز کار است؛ اما در پایان که یکی از دو همسر، ممکن است ضعیف و ناتوان گردد و قادر بر خدمتی نباشد، رحمت، جای آن را می‌گیرد. دو. مودّت، در بزرگ‌ترهاست که می‌توانند به هم خدمت کنند؛ اما کودکان و فرزندان، در سایه رحمت، پرورش می‌یابند. سه. مودّت، غالباً جنبه متقابل دارد؛ اما رحمت، یک جانبه و ایثارگرانه است. (تفسیر نمونه : ج ۱۶ ص ۳۹۲ ).

● سازندگی اخلاقی

از نگاه قرآن کریم، تشکیل خانواده در واقع، به معنای تهیه کردن لباس تقواست؛ زیرا این کتاب آسمانی، از یک سو در کنار لباس و زیورهای تن، تقوا را به عنوان لباس و زیور جان و ارزشمندترین پوشش، مطرح می‌کند و می‌فرماید: «یَـبَنِیءَادَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاسًا یُوَ رِی سَوْءَ تِکُمْ وَرِیشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَی ذَ لِکَ خَیْرٌ. (اعراف : آیه ۲۶ )‌ای فرزندان آدم! برای شما لباسی فرستادیم تا زیور شما باشد؛ ولی لباس تقوا، بهترین [لباس ]است». از سوی دیگر، تصریح می‌نماید که زن و شوهر، لباس یکدیگرند : «هُنَّ لِبَاسٌ لَّکُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ. (بقره : آیه ۱۸۷ ) آنها لباس شما هستند و شما لباس آنهایید». اگر این دو آیه نورانی در کنار هم مورد تأمل قرار گیرند، به روشنی دلالت دارند که تشکیل خانواده، یکی از بارزترین مصادیق لباس تقواست، و از این رو، در حدیث نبوی آمده است که: مَن تَزَوَّجَ أحرَزَ نِصفَ دینِهِ. (کافی : ص ۵۲ ح ۵۴) هر کس ازدواج کند، نصف دینش را حفظ کرده است.

● کلام آخر

برای داشتن خانواده‌ای موفق، باید فصل اول را درست آغاز کرد، با انتخاب همسری شایسته و واجد معیارهای قرآنی، آنچه در فصلی اتفاق می‌افتد بر فصل بعدی اثر می‌گذارد. باید تلاش کنیم فصل‌های اولیه را بسازیم تا فصل‌های بعدی تقویت شوند.

زهرا اجلال